Þjóðviljinn - 03.11.1974, Síða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur. 3. nóvember 1974.
Rætt viö Wolfgang Edelstein um nýjungar í skólamálum
Hvers konar reynslu veitir skólinn?
Er þaö næg þátttaka I atvinnulifi aö senda krakkana I fisk þegar uppgrip eru?
Þekkingin
er könnun
á veruleikanum
Þekkingarforðinn tvöfaldast á
tlu árum.
Wolfgang Edelstein: Vandamálin eru bæði alþjóðleg og sér-Islensk.
og önnur og ný hlutverk skólans
en þetta kerfi getur sinnt.
Dæmi um þessa sérstöðu
Islands er hin öra þéttbýlisþróun.
Hún veldur misvægi i skólakerfi
dreifbýlisins og hinna smáu skóla
þar og þéttbýlisins með æ stækk-
andi skóla með æ viðtækara hlut-
verki. Um leið þurfa þessir skólar
að taka við nýjum hlutverkum við
breyttar aðstæður, taka við stór-
um hópum jafnaldra, árgöngum,
sem verða fyrst til i þéttbýlinu.
Það koma upp sérstæðar
kreppur, andstæður milli þess al-
menna fræðsluhlutverks sem
skólinn tekur að erfðum og þess
sérstaka viðbragðshlutverks við
breytingum, sem islenskir skólar
þurfa að geta sinnt.
Hvers konar
þekking?
Þessu sérislenska vandamáli
lýstur svo saman við alþjóðlegt
vandamál, sem er að koma upp
um miðja öldina. Það er hin hrað-
fara þróun þekkingarinnar sjálfr-
ar. Það er sagt að á einum áratug
hafi visindin leitt fram jafnmikla
þekkingu og til hefur orðið i
samanlagðri sögu mannkynsins á
undan. Þetta hlýtur að valda
gifurlegum vanda i skólum, sem
eiga að miðla þekkingu. Hvaða
þekkingu? Frá þvi I gær eða frá
þvi i fyrra? Til hvers verður hún
notuð, um hvað fjallar hún?
Hvaöa gildi hefur bókin? Hvert er
sannleiksgildi skráðrar
þekkingar? Hlutirnir verða i æ
minna mæli sjálfsagðir, vegna
þess að það sem framundan er
verður æ ólikara þvi sem á undan
er gengið.
Svo að tekið sé hversdagslegt
dæmi: Okkur dugir ekki sú
þekking sem nægði á sveitabýli
19. aldar til að lifa af i verkskiptu
iðnaðarþjóðfélagi 21stu aldar.
Börnin sem munu koma úr
grunnskóla um 1980, úr mennta-
skóla um 1985 og úr háskóla ef vill
um 1990 — þetta fólk mun lifa
mestallan starfsaldur sinn á 21stu
öld. Hvað fær það i nesti? Þegar
þekkingin greinist og vex svona
ört kemur upp mótsögn milli bók-
festrar staðreyndaþekkingar,
sem mestallt nám hefur miðast
við i skólum, og þeirrar könnunar
á veruleikanum, sem er þekking-
in'sjálf aö verkL Staðreyndirnar
falla úr gildi af gifurlegum hraða.
En leitar-eðli þekkingarinnar
verður ljósara en fyrr. Þetta
veldur vitanlega örðugleikum við
skipulagningu náms, gerð bóka,
menntun og starfskilgreiningu
Að hvaða markmiði er-
um við að keppa í skólan-
um? Hvernig á íslenskur
skóli að bregðast við örum
breytingum og nýjum
kröfum samf élagsins?
Hvaða þekkingu ber að
miðla á tíma, þegar
staðreyndir úreldast af
gífurlegum hraða?
Er sú aðf erð sem viðhöf ð
er til að afla þekkingar í
raun meira virði en sú
þekking, sá fróðleikur,
sem aflað er á hverju
stigi?
Um þessa hluti og marga
f leiri er f jallað í viðtali við
dr. Wolfgang Edelstein
sem birtist hér á eftir og í
næsta sunnudagsblaði.
Wolfgang er fæddur í
Freiburg í Þýskalandi 1929
og lauk stúdentspróf i í
Reykjavík 1949. Hann nam
latínu, ensku og málvísindi
við Sorbonne, starfaði um
tíu ára skeið við hinn
þekkta Odenwaldschule í
Þýskalandi og lauk
doktorsprófiá þeim tíma.
Hann hefur frá 1964 tekið
mikinn þátt í uppbyggingu
og rannsóknastörf um Max
Planck skólarann-
sóknastof nunarinnar í
Vestur-Berlín. Siðari ár
hefur dr. Wolfgang unnið
ráðg jaf arstarf fyrir
íslenska menntamála-
ráðuneytið í tengslum við
endurskoðun námsefnis í
skólum — nú síðast í um
níu mánuði samfleytt.
— Hvernig stóð á þvi að þú
komst hingað i skólarannsóknir?
— Um 1966 fer þáverandi
menntamálaráðherra, Gylfi Þ.
Gislason, að snúa sér að þeim
vanda sem menn voru farnir að
gera sér betur grein fyrir en áður
— að skipulag ráðuneytisins
þurfti að breytast i nýtiskulegra
Á.B.SKRÁÐI
form, ef það átti að ráða við
vandamál, sem tengd voru
endurnýjun skólakerfisins. Af-
greiðsla og ákvarðanir þurftu að
komast i form sem réði betur við
þessi vandamál, t.d. með þvi að
koma upp deildum með sérhæfðu
fólki. Og þá voru lögð drög að
skólarannsóknadeild. Verkefni
hennar hefur þó frekar oröið það
að fást við endurnýjunarþætti i
skólakerfinu heldur en rann-
sóknir. Samstarf við OECD um
áætlanagerð i menntamálum átti
sinn þátt i stofnun deildarinnar.
Islensk stjórnvöld höfðu einmitt
um þessar mundir styrk frá
OECD til þeirra hluta.
Námsefni verður
úrelt
Ráðherra fékk þá ungan sál-
fræðing, nýkominn heim frá
námi, Andra Isakss. til að taka að
sér þessa deild, og tvo menn til
ráðgjafar, ég var annar og hinn
var Jóhann S. Hannesson
skólameistari á Laugarvatni. 1
fyrstu var i ráði að gera alls-
herjarathugun á islenska skóla-
kerfinu. Þetta varð þvi miður
aldrei nógu ýtarleg könnun til
þess skorti okkur mannafla og
ýmsar aðrar forsendur. Hins-
vegar komumst við fljótt að þeirri
niðurstöðu, að meginvandinn sem
skólarnir ættu við að glima væri
úrelding námsefnis. A þessum
tima áttum við þó þátt i nokkrum
tilraunum, t.d. með tónmennt og
tungumálanámi i barnaskólum,
en þetta fór aldrei mjög langt,
vegna þess að okkur var ljóst, að
endurnýjun námsefnisins þurfti
að ganga fyrir.
Það hefur þvi orðið meginverk-
efni Skólarannsókna að kanna
endurnýjunarþörfina á námsefni,
gera áætlanir um endurnýjun alls
námsefnis grunnskólans og fram-
kvæma þær á tiltölulega stuttum
tima. Við gerðum ráð fyrir þvi að
þetta tæki u.þ.b. áratug.
Endurnýjunar-
þörfin
Ber þessa endurnýjunarþörf að
með skjótari hætti hjá okkur en i
grannlöndum?
— Úrelding námsefnis er
vandamál sem öll nokkurnvegin
þróuð lönd hafa þurft að fást við.
En Island hefur sérstöðu að þvi
leyti, að skólakerfi og kennslu-
hættir hafa hér i rikari mæli en i
öðrum löndum rekist á mjög
hraða þróun. íslenska skólakerfið
mótast á þessari öld — en eftir
eldri skólahefðum annarsstaðar
frá. Hér myndast þvi hefðbundið
skólakerfi á sama tima og gifur-
leg bylting verður i atvinnulifi og
félagsmálum sem skapa i raun-
inni allt aðrar þarfir fyrir fræöslu