Þjóðviljinn - 30.01.1975, Síða 9

Fimmtudagur 30. janúar 1975. þjöÐVILJINN — SIÐA 9
„F óstureyðingafrumvarpið,”
lagt fram að nýju í verulega breyttri mynd frá því sem var í fyrra
í nýja frumvarpinu sem nú er
til meðferðar fyrir alþingi eru
m.a. þessi ákvæði:
9. gr.
Fóstureyðing er heimil:
1. Kélagslegar ástæður:
Þegar ætla má, að þungun og
tilkoma barns verði konunni og
hennar nánustu óbærileg vegna
óviðráðanlegra félagslegra
ástæðna. Við slikar aðstæður
skal tekið tillit til eftirfarandi:
a) Hafi konan alið mörg börn
með stuttu millibili og skammt
er liðið frá siðasta barnsburði.
b) Eigi konan við að bua bágar
heimilisástæður vegna ómegð-
ar, fátæktar eða alvarlegs
heilsuleysis annarra á heimil-
inu.
c) Þegar konan gelur ekki
vegna æsku og þroskaleysis
annast barnið á fullnægjandi
hátt.
d) Annarra ástæðna, séu þær
fyllilega sambærilegar við
ofangreindar aðstæður.
2. Læknisfræðilegar ástæður:
a) Þegar ætla má, að heilsu
konu, likamlegri eða andlegri,
sé hætta búin af áframhaldandi
meðgöngu og fæðingu.
b) Þegar ætla má, að barn, sem
kona gengur með, eigi á hættu
að fæðast vanskapað eða haldið
alvarlegum sjúkdómi vegna
erfða eða sköddunar i fósturlifi.
c) Þegar sjúkdómur, likam-
legur eða geðrænn, dregur
alvarlega úr getu konu eða
manns til að annast og ala upp
barn.
3. Ef konu hefur verið nauðgað
eða hún orðið þunguð sem
afleiðing af öðru refsiverðu at-
ferli.
10. gr.
Fóstureyðing skal framkvæmd
eins fljótt og auðið er og helst
fyrir lok 12. viku meðgöngutim-
ans.
Fóstureyðing skal aldrei fram-
kvæmd eftir 16. viku meðgöngu-
timans, nema fyrir hendi séu
ótviræðar læknisfræðilegar
ástæður og lifi og heilsu konunnar
stelnt i þvi meiri hættu með lengri
meðgöngu og/eða fæðingu.
Einnig skal fóstureyðing leyfileg
eftir 16 vikur, séu miklar likur á
vansköpun, erfðagöllum eða
sköddun fósturs.
Slikar undanþágur eru aðeins
heimilar að fenginni skriflegri
heimild nefndar, skv. 28. gr.
11. gr.
Áður en fóstureyðing má fara
fram, verður að iiggja fyrir skrif-
Yngri gerð
Skömmu fyrir þinghlé lagði
heilbrigðis- og tryggingaráð-
herra, Matthias Bjarnason, fram
frumvarp tillaga ,,um ráðgjöf og
fræðslu varðandi kynlif og barn-
eignir og um fóstureyðingar og
ófrjósemisaðgerðir”. Hér á eftir
fer saga frumvarpsins eins og
hún er rakin i greinargerðinni, og
I sérklausum eru birtar orðrétt
nokkrar þær greinar varðandi
heimildir til fóstureyðingar þar
sem mestu munar I eldri og yngri
gerð frumvarpsins.
Hinn 19. nóvember 1973 fylgdi
þáverandi heilbrigðis- og trygg-
ingam álaráðherra Magnús
Kjartansson, úr hlaði frumvarpi
til laga um ráðgjöf og fræðslu
varðandi kynlif og barneignir og
um fóstureyðingar og ófrjósemis-
aögerðir. Frumvarp þetta var
samiö af nefnd, sem upphaflega
var skipuð 5. mars 1970 af þáver-
andi heilbrigðis- og trygginga-
málaráöherra Eggert Þorsteins-
syni. Ekki skal starfsemi nefndar
þessarar tiunduð hér, heldur vis-
ast til rits heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytisins nr. 4
1973 um fóstureyðingar og
ófrjósemisaðgerðir. Þar er að
finna álit nefndarinnar, greinar-
gerð og frumvarp það, er að ofan
greinir frá. Að lokinni fyrstu
umræðu um frumvarp þetta var
þvi visað til heilbrigðis- og
tryggingamálanefndar.
Frumvarp þetta olli miklum
deilum jafnt utan þings sem inn-
an. Einkum var deilt um 9. gr.
frumvarpsins, en þar var lagt til
Nálægt
10 þúsund
launamiðar
Reykjavikurborg mun hafa
borgað nálega 10 þúsund einstak-
lingum og fyrirtækjum laun á sið-
asta ári, að visu sumum litið en
öðrum þá meira. Tæplega 10 þús-
und launamiða sendi skrifstofa
borgarinnar út til dreifingar.
að fóstureyðing yrði heimiluð að
ósk konu, væri hún búsett
hérlendis eða ætti hún islenskt
rikisfang, væri aðgerðin fram-
kvæmd fyrir lok 12. viku
meðgöngu og ef engar læknis-
fræðilegar ástæður mæltu gegn
slikri aðgerð. Var hér lagt til ab
svokallaðar frjálsar fóstur-
eyðingar yrðu leiddar i lög.
Margar skriflegar athugasemdir
bárust til heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytisins og
til Alþingis. Voru þær allar á þá
leið að óvarlegt væri að heimila
algjörlega frjálsar fóstur-
eyðingar hér á landi. Að öðru leyti
voru athugasemdir litt færðar
fram og yfirleitt var lýst yfir
stuðningi við aðrar greinar
frumvarpsins og þær taldar til
mikilla bóta.
Afdrif þessa frumvarps urðu
þau, að aldrei kom til annarrar
umræðu um það. Nefndarálit sá
og aldrei dagsins ljós.
Endurframlagning
Hinn 1. nóvember 1974 skipaði
heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra Matthias Bjarnason
nefnd til þess að undirbúa endur-
framlagningu þessa frumvarps.
Nefndinni var ætlaö að kanna
athugasemdir þær, sem fram
heföu komið við upphaflega gerð
frumvarpsins og gera tillögur til
ráðuneytisins um, hvort og að hve
miklu skyldi taka tillit til
einstakra athugasemda.
Nefndina skipuðu: Ingimar
Sigurðsson, fulltrúi i heilbrigðis-
og tryggingamálaráöuneytinu,
EUert Schram, alþingismaður og
Halldór Asgrimsson, alþingis-
maður.
Nefndin hélt 8 fundi. Nefndin
viðaöi að sér öllum skriflegum
athugasemdum, sem borist höfðu
ráöuneytinu og Alþingi. Haldnir
voru fundir með landlækni og
fengin voru gögn og upplýsingar
frá embætti hans. Einnig hélt
nefndin fundi með stjórn Lækna-
félags íslands.
Tillögur nefndarinnar hafa
mótast af þvi, að nauðsyn nýrrar
löggjafar sé knýjandi og með
hliösjón af þvi þurfi að vera
einhverjir möguleikar á þvi að
frumvarpið geti orðið að lögum.
r---------------------"
þingsjá þjóðviljans
l______:______________4
leg rökstudd greinargerð tveggja
lækna eða læknis og félagsráð-
gjafa um nauðsyn aðgerðarinnar.
Sé um læknisfræðilegar ástæður
að ræða þá skal annar aðilinn
vera starfandi sérfræðingur i al-
mennum skurðlækningum eða i
kvensjúkdómafræðúm. Sé um að
ræða félagslegar ástæður
eingöngu, þá skal annar aðilinn
vera félagsráðgjafi sé hann starf-
andi i viðkomandi heilsugæslu-
umdæmi.
Þar sem ástæða þykir til skal
viðkomandi sérfræðingur styðj-
ast við álitsgerð geðlæknis, sé um
geðræna sjúkdóma að ræða.
12. gr.
Aður en fóstureyðing má fara
fram, er skylt að konan, sem
sækir um aðgerðina, hafi verið
frædd um áhættu samfara
aðgérðinni og hún hafi hlotið
fræðslu um, hvaða félagsleg að-
stoð henni stendur til boða i þjóð-
félaginu. öll ráðgjöf og fræðsla
skal veitt á óhlutlægan hátt.
13. gr.
Umsókn, greinargerð og vott-
orð skulu rituð á þar til gerð
eyðublöð, sem landlæknir gefur
út.
Eftirfarandi atriða skal gætt.
1. Kona skal skrifa sjálf undir
greinargerð og umsókn um
fóstureyðingu.
2. Sé kona vegna geðsjúkdóms,
mikils greindarskorts eða af
öðrum ástæðum ófær um að
gera sér grein fyrir nauðsyn
aðgerðarinnar, þá er heimilt
að veita leyfi til aðgerðarinnar
skv. umsókn lögráðamanns.
3. Sé kona yngri en 16 ára eða
svipt sjálfræði, skulu foreldrar
eða lögráðamaður taka þátt i
umsókn með henni nema sér-
stakar ástæður mæli gegn þvi.
4. Sé þess kostur, skal maðurinn
taka þátt i umsókn konunnar,
nema sérstakar ástæður mæli
gegn þvi.
5. Hætti kona við aðgerð ber henni
að staðfesta þann vilja sinn
skriflega. Sé konu synjað um
aðgerð, skal það tilkynnt
hlutaðeigandi aðilum. Telji
hlutaðeigandi aðilar að kona
hafi verið misrétti beitt, þá ber
þeim skylda til að visa málinu
til úrskurðar nefndar þeirrar,
sem kveðið er á um i 28. gr.
Hafi konu verið synjað
um aðgerð i einu sjúkrahúsi, er
ekki heimilt að framkvæma að-
gerðina á öðru sjúkrahúsi
nema leyfi nefndarinnar komi
til.
28.gr.
Risi ágreiningur um hvort
framkvæma skuli fóstureyðingu
eða ófrjósemisaðgerð, skal mál-
inu tafarlaust visað til landlæknis
og skal hann þá leggja málið
undir úrskurð nefndar, sem skip-
uð skal i þeim tilgangi að hafa
eftirlit með framkvæmd laganna.
I nefndinni skulu eiga sæti 3
menn, einn læknir, einn lög-
fræðingur og einn félagsráðgjafi
og skulu þeir skipaðir af heil-
brigðisráðherra til 4ra ára i senn.
Nefndin skal úrskurða málið inn-
I frumvarpi sem lagt var fram
haustið 1973 voru m.a. þessi
ákvæði:
9. gr.
Fóstureyðing er heimil:
1. að ósk konu, sem búsett er
hér á landi eða hefur islenskan
rikisborgararétt, ef aðgerðin er
framkvæmd fyrir lok 12. viku
meðgöngu og ef engar læknis-
fræöilegar ástæður mæla móti
aðgerð. Skilyrði er, að konan hafi
verið frædd um áhættu samfara
aðgerð og hafi hlotið fræðslu um,
hvaða félagsleg aðstoð stendur til
boða i þjóðfélaginu fyrir þungaða
konu og við barnsburð.
2. að læknisráðiog i viðeigandi
tilfellum að undangenginni fél-
agslegri ráðgjöf:
a) Þegar ætla má, að heilsu
konu, likamlegri eða andlegri,
sé hætta búin af áframhaldandi
meðgöngu og fæðingu.
b) Þegar ætla má, að barn, sem
kona gengur með, eigi á hættu
að fæðast vanskapað eða haldið
alvarlegum sjúkdómi vegna
erfða eða sköddunar i fósturlifi.
c) Þegar sjúkdómur, likam-
legur eöa geðrænn, dregur
alvarlega úr getu konu eða
barnsföður til að annast og ala
upp barn.
d) Þegar ætla má, að þessi
þungun og tilkoma barns verði
konunni og hennar nánustu
erfið vegna félagslegra að-
stæðna, sem ekki verður ráðin
bót á.
e) Þegar konan getur ekki
vegna æsku og þroskaleysis,
þegar þungun á sér stað, ann-
ast barnið á fullnægjandi hátt.
f) Ef konu hefur verið nauðgað
eða hún orðið þunguð sem af-
leiðing af öðru refsiverðu at-
ferli.
10. gr.
Fóstureyðing skal framkvæmd
eins fljótt og auðið er, eftir að
getnaður hefur átt sér stað og
helst fyrir lok 12. viku meðgöngu-
tima.
Fóstureyðing skal að jafnaði
ekki framkvæmd eftir 16. viku
meðgöngutima, nema móður eða
fóstri sé stefnt i þvi meiri hættu,
ef meðganga á að halda áfram.
Frávik frá þessu ákvæði eru
heimil, ef ótviræðar læknis-
fræðilegar eða mannúðarástæður
eru fyrir hendi.
an viku frá þvi að henni berst það
i hendur.
Skal nefndinni búin starfsað-
staða og henni jafnframt
tryggður aðgangur að þeirri sér-
fræðiþjónustu, sem þurfa þykir til
að leysa þau verkefni sem nefnd-
inni berast.
11. gr.
1. Fóstureyðingu má framkvæma
samkvæmt9. gr. 1. tölulið þess-
ara laga, þegar fyrir liggur
umsókn konu og greinargerð
læknis um, að ekkert læknis-
fræðilegt mæli gegn aðgerö og
skilyrðum um meðgöngutima-
lengd og fræðslu sé fullnægt.
2. Fóstureyðingu má framkvæma
samkvæmt9. gr. 2. tölulið a, b
og c, þegar fyrir liggur umsókn
konu og greinargerð læknis
um nauðsyn aðgerðar.
3. Fóstureyðingu má framkvæma
samkvæmt 9. gr. 2. tölulið, d, e
og f, þegar fyrir liggur umsókn
konu, studd greinargerð heim-
ilislæknis um, að skilyrðum 10.
gr. laga þessara um lengd
meðgöngutima sé fullnægt.
Umsókn og vottorö skulu rituð á
þar til gerð eyöublöð.
12.gr.
1. Konan skal að jafnaði sjálf
standa fyrir umsókn sinni um
fóstureyðingu.
2. Ef hún er vegna geðsjúkdóms,
mikils greindarskorts, eða af
öðrum ástæöum ófær um að
gera sér grein fyrir nauðsyn
aðgerðarinnar, er heimilt að
veita leyfi til aðgerðarinnar
samkvæmt umsókn sérstak-
lega skipaðs lögráðamanns.
3. Sé konan yngri en 16 ára eða
svipt sjálfræði, skulu foreldrar
eöa lögráöamaður taka þátt i
umsókn með henni, nema sér-
stakar ástæður mæli gegn þvi.
4. Ef mögulegt er, skal barnsfaðir
taka þátt i umsókn konunnar,
nema sérstakar ástæður mæli
gegn þvi.
27. gr.
Risi ágreiningur um, hvort
framkvæma skuli fóstureyðingu
eða ófrjósemisaðgerö, skal mál-
inu visað án tafar til heilbrigðis-
yfirvalda og leggur nefnd, sem
skipuð veröur i þeim tilgangi aö
hafa eftirlit með framkvæmd lag-
anna, úrskurö á málið.
1 nefndinni skulu eiga sæti 3
menn, þar af einn læknir og einn
lögfræðingur skipaöir af heil-
brigðismálaráðherra til 4 ára i
senn. Nefndin skal úrskurða mál-
iö innan viku frá þvi henni berst
það i hendur.
Eldri gerð
r
Afengisneyslan eykst
í fyrra keyptum við áfengi af
rikinu fyrir nœrri 3.1 miljarð
Áfengisneysla islendinga jókst
frá árinu 1973 til 1974 um 5.55%,
að þvi segir i tilkynningu frá
Afengisvarnarráði, en ráðið
byggir sinar tölur á upplýsingum
frá ATVR.
Ef miðað er við hreint áfengi,
spira, þá drakk hvert mannsbarn
á Islandi 3.04 litra á þjóðhátiðar-
árinu.
Þetta er veruleg aukning frá
árinu á undan, en þá drakk hver
islendingur til jafnaðar 2.88 litra
af vinanda.
Arið 1965 var meðal vinanda
neyslan 2.07 litrar, 2.32 litrar 1966,
2.38 litrar 1967, 2.11 litrar 1968,
2.17 litrar 1969. 1970 var meðal
vinanda neyslan 2.50 litrar. 2.70
litrar 1971, 2.81 litri 1972 — og nú
er meðal neyslan á vinanda kom-
in i 3 04 litra.
tslenska rikið seldi áfengi fyrir
samtals 3.099.086 159 krónur á ár-
inu 1974, og i krónum talið nam
söluaukning frá 1973 til 1974 rúm-
lega 50%, nam 1973 2.056. 791. 720
krónum.
—GG