Þjóðviljinn - 11.12.1975, Page 7

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 11. desember 1975.
Fimmtudagur 11. desember 1975. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Sósíal-
demókratar
og
kommúnista-
flokkar
í Svíþjóð
j
2.grein
Miklar deilur og margvisleg
skoðanaskipti hafa verið meðal
sænskra kommúnista. t raun og
veru er hér um að ræða þátt al-
þjóðlegs fyrirbæris. Sænska af-
brigðið ber að vísu mörg vanþró-
unareinkenni en eigi að siður er
ekki hægtað ræða ástandið meðal
sænskra kommúnista nema fyrst
sé tekin til athugunar hin alþjóð-
lega þróun.
Klofningur sósíaldemó-
krata
og kommúnista 1917-1919.
Það gleymist oft um hvað
klofning kommúnista og sósial-
demókrata 1917-1919 i raun og
veru fjallaði: Hér var ekkium að
ræða fyrst og fremst afstöðuna til
Sovétrikjanna eins og flestir telja
i dag (margir sósialdemókratar
voru framan af tilbúnir til að
verja árangur októberbyltingar-
innar rússnesku ef þeir sluppu við
að vinna að byltingu i eigin landi)
Klofningur Kommúnista og
sósialdemókrata stafaði af deil-
um um heimsbyltinguna. Bylt-
ingin i Rússlandi var framkvæmd
i trausti þess að hér væri um
neista heimsbyltingarinnar að
ræða. Kommúnistaflokkarnir
voru skipulagðir sem ieniniskir
byltingaflokkar. Að visu áttu slik-
ir flokkar að taka þátt i kosning-
um en alræði öreiganna var ekki
hægt að framkvæma með tækjum
borgaralegs þingræðis. — Sósial-
demókratar töldu hins vegar að
alræöi öreiganna væri langtima-
þróun, smátt og smátt yxi valda-
geiri verkalýðsins i þjóðfélaginu
á kostnað auðvaldsins. Með öðr-
um oröum Valkostnirnir voru
skyndileg valdataka (bylting)
verkalýðsins og hægfara valda-
taka verkalýðsins.
Alræði öreiganna —
hvað er það?
f stað þess að verkalýðurinn i
Sundurleitir kommúnistahópar
besta falli réði aðeins litlum hluta
valdsins i takmörkuðum mæli, —
rikisvaldinu, átti allt vald, þ.á.m.
auðmagnið, að koma i hendur
verkalýðsins. Hinn ólýðræðislegi
þáttur, einkaeign framleiðslu-
tækja, skyldi afnuminn. Samfé-
lagið yrði þvi lýðræðislegra en
kapitaliskt samfélag. I upphafi
rússnesku byltingarinnar var
ekki stefnt að einflokkskerfi og
hópamyndanir innan bolsevika-
flokksins voru leyfðar. Fyrst þeg-
ar i ljós kom að ekkert varð úr
heimsbyltingu og að Sovétrikin
stóðu einangruð og fátæk, var
einflokkskerfi komið á og hóp-
myndanir bannaðar (1921). Þetta
var réttlætt sem ill og timabundin
nauðsyn.
Stalínisminn
Eins og oft vill verða var illa
nauðsynin, — einflokkskerfið og
bann á hópmyndunum, brátt gert(
að dyggð. Hugmyndalegur ein-’
strengingsháttur i flokksstarfi, á-
samt afneitun á heimsbyltingu og
einhliða dýrkun á stjórn Sovét-
rikjanna varð á áratugnum 1920-
30 meðal helstu einkenna
kommúnistaflokka. Þessi þróun
er réttilega nefnd stalinisk.
Kommúnistaflokkar um heim all-
an héldu flestir þeim einkennum,
er þeir hlutu áratuginn 1920-30,
framtill956. Þá fóru breytingar
að gerast, mismunandi hratt i
mismunandi löndum. Sem verka-
lýðsflokkar voru þeir yfirleitt til
vinstri við sósialdemókrata en
helstu einkennin voru þó skýlaus
dýrkun eða afsökun á öllu sem
sovésk stjórnvöld gerðu og ein-
strengingsháttur i skipulagi og
hugmyndum. (Stefnubreytingar
voru gjarnan i formi kúvendingar
án þess að viðurkennt væri að um
verulega stefnubreytingu var að
ræða. Allir flokksmenn urðu að
fylgja forystunni i slikri kúvend-
ingu i nafni flokksaga).
Samfylkingin
Merkasta stjórnlisfanýjung
Stalinismans er tvimælalaust
samfylkingarhugmyndin. Verka-
menn, jafnt jkommúnistar og
sósialdemókrat;ir, áttu að taka
höndum saman við lýðræðissinn-
aða borgara og bændur til þess að
vernda lýðræðið;siðar var hug-
takið útvikkað þannig að sam-
fylking átti að stuðla að þjóð-
frelsi. Athyglisvert er að kenning
þessi kom fram af sömu ástæðu
og aðrar nýjungar stalinismans,
— af illri nauðsyn, — i þessu til-
felli vegna valdatöku Hitlers.
Samfylkingarhugmyndir gerðu
kommúnistum viða kleift að kom-
ast úr einangrun og jafnvel ná á-
hrifum. í vanþróuðum löndum og
nýlendum var samfylkingin
kommúnistum viða leiðarljós
sem gerði þeim kleift að ná for-
ystunni i þjóðfrelsisbaráttunni.
að draga úr einstrengishætti i ein-
stökum kommúnistaflokkum.
Einkum i Vestur-Evrópu. Sveigj-
anleiki i starfi út á við hefur verið
yfirfærður á starf i flokknum
sjálfum. Á þann hátt hafa ýmsir
kommúnistaflokkar endurnýjað
sig hugmyndalega án þess að
þurfa að taka fortið sina til ræki-
legrar endurskoðunar. 1 sam-
starfi við aðra flokka er samfylk-
ingarhugmyndin sett til sinna
rökréttu endamarka: Lýst er yfir
fylgi við fjölflokkakerfi i þvi
GfSLI
GUNNARSSON,
SAGNFRÆÐINGUR,
SKRIFAR
FRÁ SVÍÞJÓÐ
(Dæmi: Kina og Indókina A móti
samfylkingarkenningunni má
hins vegar benda á ósigra sem aö
miklu leyti stöfuðu af henni.
Dæmi: Indónesia.)
Samfylkingin og leiöir
til fjölflokkakenningar
(pluralisma.)
Eftir 1956 hefur samfylkingar-
hugmyndin haft viðtæk áhrif til
sósialiska samfélagi sem stefnt
er að. — Þessi þróun er greinileg-
ust i kommúnistaflokkum Italiu
og Spánar. Eðlileg spurning er
hvað greinir þessa flokka frá
sósialdemókrötum Vestur-
Evrópu. Etv. má segja að hér sé
um stigsmun fremur en eðlismun
að ræða. Hjá báöum er hugmynd-
inni um skyndilega valdatöku
(bylting) hafnað. Báðir leggja á-
herslu á að ekki megi eyðileggja
hina lýðræðislegu þætti í kapital-
GUNNAR GUNNARSSON
SKRIFAR UM FJÖLMIÐLA
Veggurinn
Einhver maður sem skrifar
nafnlaust aftan á Alþýðublaðið
sagði á þriðjudaginn, að mikið
svindl viðgengist nú i tengslum
við Kröfluvirkjun. Maðurinn
sagði þetta reyndar ekki svona,
heldur talar hann nokkuð um þá
frægu samtryggingu flokkanna
sem kratar fóru að tala um eftir
að þeir hættu i hægristjórninni
um árið. Siðan segir sá nafn-
lausi:
„Sérfróðir menn segja á
tveggja manna tali, að vist sé,
að stefnt sé að mikilli umfram-
framleiðslu á raforku á Norður-
landi.sem hljóti að hafa það i för
með sér, að raforka á Norður-
landi verði rándýr eigi fram-
kvæmdirnar að svara kostnaði.
Þegar beöið er um opinbera
skýringu láta þessir sömu menn
frá sér fara skriflegar umsagn-
ir, sem a.m.k. leikmönnum þyk-
ir ógerlegt að túlka nema sem
algera þverstæðu.
Sérfróðir menn segja á
tveggja manna tali, að þegar sé
ljóst, að Kröfluvirkjun muni
ekki geta tekið til starfa á til-
settum tima. Þegar sömu aðilar
eru krafðir opinbers svars, þá
er vitnað i gamlar áætlanir, sem
segja það verði, settur upp sak-
leysissvipur og sagt: Hér stend
ég og veit ekki betur.
Sérfróðir menn segja á
tveggja manna tali, að ljóst sé,
að kostnaður við virkjun Kröflu
fari langt fram úr áætlunum,
sem fyrir liggja og raunar séu
þau vandamál, sem við virkj-
unarframkvæmdunum blasa
legió. Þegar sömu aðilar eru
beðnir um opinbera álitsgerð
koma þeir af fjöllum.
Sérfróðir menn fullyrða i
tveggja manna tali að langt sé
siðan hugmyndin um stofnun
Norðurlandsvirkjunar króknaði
i andbyr flestra þeirra, sem
málum ráða. Þegar þeir eru
krafðir svars opinberlega um,
hver eigi að taka við rekstri
Kröfluvirkjunar þegar þar að
kemur, svara þeir: Norður-
landsvirkjun.
örvar getur talið miklu
lengra, það sem fram hefur
komið I þessu máli, en allt ber
að sama brunni. Kerfisflækjan
sprettur örar upp, en úr henni er
greitt.
En skyldi það nú samt sem
áður vera, að það reyndist rétt,
sem sérfróðir menn fullyrða
undir fjögur augu, og lands-
menn standa uppi með vand-
ann, en hafi glatað vegsaukan-
um, hver skyldi þá bera ábyrgð-
ina?
Sérfræðingurinn segir: „Ekki
ég”, ráðherrann segir: „Ekki
ég”, nefndirnar segja: „Ekki
ég”, — i þessu ævintýri er eng-
inn, sem tekur að sér hlutverk
litlu, gulu hænunnar.”
Veggurinn
Blaðamenn, sem sannarlega
ættu að finna sig knúða til að
opna þetta „Kröflu-mál” (ef
eitthvert er) reka sig mjög oft á
þennan svampkennda vegg,
sem alþýðublaðamaðurinn talar
um. Kerfið heimsfræga er al-
gjörlega sjálfvirkt, þegar utan-
aðkomandi maður kemur og
ætlar að hrófla við viðkvæmu
máli. Mönnum er endalaust
fleygt til og frá, veggur er rek-
inn niður i hverja glufu þar til
aðkomumaðurinn gefst upp.
Kannski er besta dæmið um að-
stöðu blaðamanna einmitt það,
að þótt dagblað birti nafnlausta
grein, sem jafnast á við leiðara
blaðsins, þar sem fjallað er á
opinskáan átt um likur á þvi að
tilteknir stjórnmálamenn og
kerfismenn séu að svindla á al-
menningi, þá kemur ekkert
svar. Veggurinn steinþegir.
Veggurinn er svo gljúpur i sér,
að hann bergmálar ekki einu
sinni.
isku samfélagi, þegar hin hæg-
fara breyting i átt til sósialisma
(og aukins lýðræðis) á sér stað.
Aðalmunur sósialdemókrata og
pluralista (fjölfylkinga) i röðum
kommúnista felst i gjörólikri
sögulegri hefð. Sósialdemókratar
hafa i flestum Evrópulöndum i
áratugi tekið þátt i rekstri hins
kapitaliska rikisvalds, hafa i
mörgum tilfellum afneitað sósial-
iskum markmiðum ekki aðeins i
verki heldur og i orðum. Hér er
samt mikill munur frá einu landi
til annars. Fjölfylkingar úr hópi
kommúnista hafa hins vegar um
áratugi verið án þátttöku i rekstri
kapitalismans og hafa tamið sér
aö ræða um sósialiska valkosti
gegn Kapitalismanum.
Trotskýismi
Siðan 1956 hefur Trotskýistum
viða vaxið fiskur um hrygg.
Trotskýistar eru byltingarsinn-
aðir og halda sig sem mest við
hinarupphaflegu hugmyndir rúss-
nesku byltingarinnar. 1 samtök-
um sinum leyfa þeir hópmyndun
um mismunandi skoðanir. Þótt
þeir telji að einn flokkur hljóti að
hafa forystu um Byltinguna telja
þeir að hlutverk flokksins eigi að
vera timabundið. Sovétrikin og
Kina eru skv. skilgreininguþeirra
hvorki sósialisk né kapitalisk
heldur á þróunarstigi frá kapital-
isma til sósfalisma. Hinn félags-
legi þáttur sósialismans, afnám
einkaeignar, hafi verið fram-
kvæmdur, en hinn pólitiska þátt,
sósialiskt lýðræði og verkmanna-
stjórn, vanti. Mikil áhersla er
lögð á alþjóðlegt eðli baráttunnar
og hver flokkur skal lúta boðum
Alþjóðasambandsins I meginat-
riðum. — Viss atriði i boðskap
Trotskýista hafa hlotið góðan
hljómgrunn meðal sumra fjöl-
fylkinga og má þar einkum nefna
áhersluna á sósialiskt lýðræði. En
byltingaáróðri Trotskýista eru
bæði fjölfylkingar og sósialdemó-
kratar andsnúnir. A Norðurlönd-
um, þar sem Trotskýista hefð
vantar, hefur Trotskýisminn
skotið rótum fyrst og fremst sem
andsvar (og gagnsefjun) við Mao-
isma siðustu 7 árin.
Síðstalínisminn
Með siðstalinisma er átt við
stalinisma eftir 1956. Hin gamla
staliniska hefð hefur klofnað all
rækilega i tvær mjög andstæðar
fylkingar, — Moskvu-komma og
Peking-komma (Mao-ista).
Margt er samt furðu likt með
þessum hópum. í báðum tilfellum
er um að ræða tryggð við ákveðin
stjórnvöld og stefnu þeirra frem-
ur en fastmótaða hugmyndafræði
(þ.e. hugmyndafræði breytist i
samræmi við breytingar i stefnu
stjórnvaldanna). I báðum tilfell-
um er óleyfilegt að efast um að
allt sé gott og rétt sem frá við-
komandi stjórnvöldum kemur.
Ýmis grundvallaratriöi hins hefð-
bundna stalinisma eru hin sömu
hjá báðum: Trú á einsfiokkskerfi
i „sósialísku” þjóðfélagi, trú á
fasta og örugga forystu, bann við
hópmyndunum innan eigin
flokks. Og siðast en ekki sist:
Stefna Stallns i Sovétrikjunum er
talin hafa verið rétt I öllum meg-
inatriðum.
Moskvukommar
(Brésnefismi)
I flestum kommúnistaflokkum
Vestur-Evrópu eimir ennþá eitt-
hvað eftir af gamalli virðingu fyr-
ir flestu sem frá Sovétrikjunum
kemur. Yfirleitt er þó samtimis
um vissa gagnrýni að ræða á
stjórnvöldin i Kreml. Virðing
blandin vissri gagnrýni einkennir
sem sagt afstöðu meirihlutans
gagnvart Sovétrikjunum. Til-
svarandi virðing gagnvart Kina
finnst hins vegar litið eða ekkert i
kommúnistaflokkum Vestur-
Evrópu og Mao-ismi er þaðan yf-
irleitt burtflæmdur. En á vissum
stöðum hafa komið fram hópar
aðallega innan þessara flokka
sem leggja á það áherslu að allt
sem sovésk yfirvöld gera sé rétt.
Það eru þessir hópar sem hér eru
nefndir Moskvukommar (Brés-
nefistar). I Finnlandi halda þeir
árlega hátiðlega frelsun Tékkó-
slóvakiu og eiga þar við innrás
rússa 1968. Réttarþöldum yfir ve-
sælum rithöfundum er fagnað
sem dæmi um árveknina gegn
vestrænni heimsvaldastefnu.
Vinsamlegri gagnrýni á stefnu
Kreml er jafnað við fasiskan
áróður. t innanlandsmálum vilja
„Moskvukommar” gjarnan vera
til vinstri i flokki sinum en sam-
timis taka þeir upp mjög ósvegj-
anlega andstöðu við alla hópa til
vinstri við flokkinn. Yfirleitt eiga
þeir erfitt með að hafa fastmót-
aða stefnu i innanrikismálum og
kúvendingar eru algengar. Áber-
andi er viss andúð á hugmynda-
fræðilegum umræðum og ákveðin
andmenntastefna (anti-itllektual-
ismi) kemur gjarnan fram.
Nýstárlegar hugmyndir kallast
oft smáborgaralegt hjal en menn-
ingarleg og félagsleg ihaldsemi
er vegsömuð og kennd við verka-
lýðinn.
Pekingkommar
(Maóistar)
Pekingstjórnin leggur sig ekki
eins mikið fram og stjórnin i
Kreml að koma sér upp hlýðnum
og öguðum flokkum (eða -flokks-
brotum). Þeir sem vilja sýna
Peking skýlausa hollustu hafa þvi
ekki ákveðin fyrirmæli hvað
snertir stefnu og skipulag.
Maóistar eru þvi gjarnan klofnir i
ótal hópa sem deila innbyrðis og
eru á margan hátt mjög ólikir.
Eftir menningarbyltinguna i Kina
(1967) spruttu upp alls kyns
„maóistahópar” sem áttu meir
skylt við anarkisma (stjórnleys-
isstefnu) en marxisma. Þessir
hópar eru nú yfirleitt
dánir drottni sinum og yfirleitt
byggja evrópskir maóistar (eða
marx-leninistar) eins og þeir
nefna sig sjálfir) nú mjög á
staliniskri hefð.
Sameiginlegt hinum
ýmsu maóistahópum, sem
aðskilur þá frá öðrum komma-
hópum, er auk skýlausrar hlýðni
við utanrikisstefnu Kina, mikil
andúð á Sovétrikjunum. Sovétrik-
in eru ekki lcngur sósialisk (þau
voru það hins vegar meðan Stalin
lifði.) Þar er rikiskapitalismi sem
ákveðin yfirstétt styðst við. Þessi
yfirstétt, — stjórn landsins, merg-
sýgur verkalýðinn. Rikiskapital-
ismi Sovétrikjanna er fyllilega
sambærilegur við einka-
kapitalisma, Bandarikjanna.
„Sósialimperíalismi” Sovétrikj-
anna er sambærilegur við imperi-
alisma Bandarikjanna. Gegn
báðum þessum risastórveldum
verður að berjast jafnt. Aðaland-
stæðingar risastórveldanna eru
framfarasinnuð öfl, einkum i
þriðja heiminum, undir forustu
Kina. Þessi framfarasinnuðu öfl
geta bæði verið verkalýður,
bændur og þjóðlegir (og /eða lýð-
ræðissinnaðir borgarar XMæli-
kvarðinn á framfarasinnuð öfl er
afstaðan til Kina.
Það sem sundrar maóistum er
margbreytileg afstaða i málum
þess rikis sem þeir vinna i. Sumir
eru mjög róttækir og byltinga-
sinnaðir. Aðrir eru fremur hæg-
fara sósialistar. Sumir eru
kreddufullir og vinna yfirleitt
ekki með öðrum samtökum. Aðrir
vinna fyrst og fremst i samfylk-
ingu með öðrum.
Sentristar
(miðlínumenn)
Sentristar eru andstæðir fjöl-
fylkingum (plúralistum) að þvi
leyti að þeir halda fast i bylting-
arhugsjónina (og tala gjarnan
mikið um byltingu). Þeir eru and-
stæðir bæði plúralistum og Trot-
skýistum að þvi leyti að þeir eru
stuðningsmenn eins flokkskerfis
„eftir byltinguna” og eru á móti
frjálsum hópmyndunum innan
Flokksins. Þeir hafna alþjóða-
hyggju Trotskýista (sterku al-
þjóðasambandi, sem flokkarnir
lúta) I öllum þessum málum
fylgja þeir sem sagt hinni stalin-
isku hefð, leggja þó meiri áherslu
á „fánýti þingræðis” en þar er
venjulegt. Þeir reyna að hafa
gagnrýna samstöðu bæði með
Moskvu og Pekingjaf þvi kemur
nafngiftin. Sentristar finnast i öll-
um Evrópulöndum i mismunandi
myndum. Dæmi um sentrista:
Flokkur Vinstri sósialista (VS) i
Danmörku. Þaðer hið sænska af-
brigöi Sentrismans sem nú er
mjög i sókn i Vinstriflokknum —
Kommúnistar (VPK).
60% hækkun
hafnargjalda
Ólafur B. Thors, formaður
bafnarstjórnar, gerði borgarfull-
triium grein fyrir þvi á siðasta
fundi borgarstjórnar, að fjár-
hagsstaða hafnarinnar væri mjög
slæm, og mciri hætta væri á ferð-
um en mcnn gerðu sér grein fyrir
ef hlutur hafnarinnar yrði ekki
réttur.
Til þess að jafna fjárhagsstöðu
hafnarinnar, svo og til þess að
eignast einhvern pening til við-
halds þyrfti gjaldskrá hafnarinn-
ar að hækka um 60% um næstu
áramót.
Gjaldskráin er tviskipt, og á-
kveður hafnarstjórn hversu há
þjónustugjöld innan hafnarinnar
eru hverju sinni. Eru þau jafnan
miöuð við, að þjónustan standi
undirsér. Hins vegar eru hafnar-
gjöld, sem samgöngumálaráðu-
neytið þarf að staðfesta. Ráðu-
neytinu hefði nú verið skrifað
bréf, og þvi gerð grein fyrir
hækkunarþörf hafnarinnar. Auk
þess sem hafnargjöld munu
hækka um 60% um áramót, ef
ólafur B. Thors
hafnarstjórn fær sitt fram, er ætl-
að að gera nokkrar breytingar á
gjaldskránni sjálfri innbyrðis.
-úþ
NÝJAR BÆKUR
Tómas Guðmundsson
Stjörnur
vorsins í „viö-
hafnarútgáfu”
Tómas Guðmundsson verður 75
ára 6. janúar nk. og í tilefni þess
gefur Almenna bókafélagið út
„viðhafnarútgáfu” af Stjörnum
vorsins. Verður útgáfan mynd-
skreytt af Steinunni Marteins-
dóttur, sem sér um allt útlit
bókarinnar, en Kristján Karlsson
annast útgáfuna og ritar formála
fyrir ljóðunum.
Stjörnur vorsins kom út 1940 og
hefur ekki verið gefin út siðan
sérstaklega. I bókinni er að finna
mörg þekktustu ljóð Tómasar
eins og i Klausturgarðinum,
Þjóðvisu, Garðljóð, Ljóð um
stúlkuna sem háttar o.fl. „Ef mér
væri gert að velja eitt kvæði i
Stjörnum vorsins, sem mér þætti
vænst um, myndi ég vafalaust
kjósa t klausturgarðinum. Það er
meira kvæði en til dæmis Þjóð-
visa, Garðljóð eða Vixilkvæði af
þvi að það tekur yfir stærra vit-
undarsvið. En hitt væri mark-
laust að kalla það betra kvæði.
Still skáldsins birtist jafnskýrt i
öllum þessum kvæðum, sem ég
nefndi, og þar með afstaða hans,
hin ástúðlega virðing hans fyrir
lifinu. ” Þannig kemst Kristján
Karlsson að orði i formála sinum.
Bókin verður gefin út i 1495
tölusettum eintökum. Hún kostar
7.800 kr. meö söluskatti og kemur
i bókabúðir þessa dagana.
ÁgÚSt
Nýlega sendi bókaútgáfan Ið
unn frá sér nýja skáldsögu eftir
Stefán Júliusson og nefnist hún
Agúst. Stefán Júliusson er af-
kastamikill rithöfundur og hefur
alls gefið út um tuttugu frum-
samdar bækur. Stefán varð fyrst
kunnur rithöfundur fyrir barna-
bækur sinar en siðasta aldar-
fjórðunginn hefur hann nær ein-
vörðungu ritað bækur fyrir full-
orðna.
Agúst er nútimasaga sem ger-
ist jöfnum höndum i Reykjavik og
norður i landi. Aðalpersónurnar
eru Agúst Arnórsson, ungur
stjórnarráðsfulltrúi og Svava
Björnsdóttir, háskólanemi og
flugfreyja. Faðir hennar er settur
sýslumaður norður i landi. Við
söguna koma ráðherra, þing-
menn, bæjarfulltrúar og ýmsir
embættismenn og pólitikusar.
Agúst er skáldsaga um ástir, ör-
lög og baráttu um völd og hún er á
köflum hressileg ádeila á hið svo-
kallaða kerfi. Þótt Agúst sé hrein-
ræktuð skáldsaga mun viða vera
komið allnærri veruleikanum og
mun sjálfsagt einhverjum þykja
nærri sér höggvið.
Bókin er 162 bls., prentuð i
Prentsmiðjunni Eddu hf. A kápu
er mynd eftir Eirik Smith list-
málara.
Ævisaga Ástu
málara
í skrásetningu
Gylfa Gröndal
Bókbindarinn hf. hefur gefið út
bókina Ásta málari. Er þar á ferð
ævisaga Ástu Arnadóttur sem
lcngst af var búsett i Vestur-
licimi. Gylfi Gröndal ritstjóri hef-
ur skrásett eftir frumdrögum
Astu og öðrum heimildum.
Ásta var fyrsta islenska konan
sem tók próf i iðngrein en hún
lauk sveinsprófi i málaraiðn i
Kaupmannahöfn og meistara-
prófi i Hamborg. Hún fæddist i
Narfakoti i Njarðvikum árið 1883,
ÁSTA
málari
MCAái AT OVfKJÞU tlp UH t»<í KAMATTU A&TÚ AMAAttO'fTUK
<svi.fi onfWmi Kun\m
fluttist um miöjan aldur til Vest-
urheims þar sem hún bjó allt til
dauða árið 1955.
Bókin um Ástu málara er 187
bls. að stærð, sett og prentuð i
Prentverki Akraness og bundin i
Bókbindaranum. Myndir og
kápusiðu hefur Litbrá prentað en
á kápu er mynd af veggteppi Bar-
böru Arnason af Narfakotssyst-
kinum.
Önnur Krumma-
bók á ferð
Bókaútgáfan Steinholt hefur
gefið út bókina Vesalings
Krummi eftirfrægandanskan höf-
und barna- og unglingabóka,
Thöger Birkeland. Birkeland er
sagnamaður góður sem lýsir i
bókaflokknum um Krumma ýms-
um uppákomum i lifi tiu ára
drengs, sem á við eldri systur að
etja.
Áður hefur komið út bókin
Krummarnir um sömu persónur.
Skúli Jensson þýddi bókina.
Mansöngur
Dt er komin ljóðabókin Man-
söngur, eftir Hannes Þórðarson.
Bókin er 40 bls. og eru i henni 31
ljóð, þar af 24 mansöngvar. ljóð
ort til kvenna, og sjö ljóð og stök-
ur annars efnis. Tólf mansöngv-
anna eru stökur en aðrir tólf
lengri ljóð. Ljóðin eru öll hefð-
bundin að gerð og ort undir ýms-
um bragarháttum.
Hannes Þórðarson.
Hannes Þórðarson er fæddur
1902 og var i nærri hálfan fimmta
áratug barnakennari i Reykjavik,
lengst af við Austurbæjarskólann.
— A kápu bókarinnar er teikning
af æskuheimili höfundar, Jórvik i
Breiðdal, gerð af Dröfn Hannes-
dóttur. Prentun annaöist Prent-
smiðjan Oddi hf.
Mannfólk
mikilla sæva
Bókaútgáfan örn og Örlygur
hefur gefið út bókina Mannfólk
niikilla sæva — Staðhverfinga-
bók, eftir séra Gisla Brynjólfs-
son.en i kápu hennar segir með-
al annars að hún sé i lausu máli,
ljóðum og myndum lýsing á
horfinni byggð. Hún sé lifandi
lýsing á atvinnuháttum, dag-
legu lifi og mannlegum örlögum
við rammislenskar aðstæður. 1
fréttatilkynningu um bókina
segir:

„Mannfólk mikilla sæva er
átthagarit i fyllsta skilningi
þess orðs, en samt mikið meira.
t henni er ekki um að ræða þurr-
ar skrár eða skorpnar talnarað-
ir um búendur og bústofn.
skipastól og sjávarafla. Fjarri
þvi. I henni er fyrst og fremst að
finna lifandi lýsingu á atvinnu-
háttum og daglegu lifi fólksins,
sem þarna bjó. Hér fá prestar
jafnt sem púlsmenn skráða sina
sögu... Fyrir utan söguna sjalfa.
þar sem heimilda er leitað i
fomum bókum og gömlum bréf-
um og stuðst við frásagnir gam-
alla manna — þá eru i þessari
bók hátt á annað hundrað
myndir af landslagi, mönnum
og mannvirkjum. En á milli
kafla þessarar sögu er skotið
smáletursgreinum með ýmsum
fröðleik og fyrirburðasögnum.”
Bókin er unnin að öllu leyti h já
Prentsmiöjunni Eddu h.f„ en
káputeikningu gerði Hilmar
Helgason. Bókin er 239 bls.
Sven Hazel enn
Tortimið Paris heitir ný bók
eftirSven Hazel. Bókin er skrifuð
árið 1967 og tileinkuð lögreglunni i
Paris, „sem hóf uppreisnina árið
1944 og varð fyrst til að draga
frelsisfánann að húni yfir Paris",
eins og segir á fyrstu siðum
bókarinnar. lslensku þýðinguna
gerðu þeir Baldur Hólmgeirsson
og Bárður Jakobsson..
Sven Hazel hefur getið sér
mikla frægð fyrir bækur sinar.
sem þýddar hafa verið á yfir
fimmtiu tungumál. Sex bækur
hans hafa komið út á islensku.
Bókin er 218 siður að stærð og
gefin út af Ægisútgáfunni.
—gsp