Þjóðviljinn - 27.05.1977, Side 7

Föstudagur 27, maí 1977. þJÓÐVILJINN — StÐA 7
Med ödrum oröum: Hverjar 100 kr., sem lagðar eru
í steinbítskaup skila 250,— kr. í útflutningsverði,
— en hverjar 100,— kr. sem lagðar eru í þorskkaup
skila aðeins 160,— kr.
V andræðafiskur
Þrælalögin runnu úr gildi i
dag, og er full ástæöa að öska
sjómönnum til hamingju með
að vera aftur komnir á þann
vettvang að mega semja um
kaup og kjör likt og aðrar stétt-
ir, hve lengi sem þaö verður.
Vetrarvertíð er einnig nýlokið,
og má á hverjum degi heyra og
sjá i fjölmiðlum, hve mörg tonn
hinir og þessir i einni og annarri
veiðistöð fengu. Tonnastriðið er
sem sagt i algleymingi, en litið
erminnstá það sem mestu máli
skiptir fyrir þjóðarbúið, þ.e.
verðmæti þess afla, sem á land
var dreginn. Skýtur þar örlitið
skökku við, ef maður rifjar upp
fréttir af loðnuveiðinni, þvi við
lá að fjölmiðlar verðleggðu til
útflutnings, óveidda loðnu. Það
gæfi örugglega réttari mynd að
taka upp venju Ú.A., að láta
verðmætis afla getið. Þvi tonna-
fjöldi segir litið, ef engar upp-
lýsingar fylgja um gæði aflans.
A vestfjörðum mun vertið
bátaflotans hafa gengið áfalla-
litið, en afli þó, eins og viðar,
minni en vertiðina á undan.
Eins og allir vita, sem eitthvað
til þekkja er u.þ.b. helmingur af
afla bátaflota vestfirðinga á
vetrarvertið steinbitur. Hér áð-
ur fyrr skipti þetta litlu máli,
vegna þess að verðmunur á
þorski og steinbit var hverfandi
litill, hin siðari ár hefur þróunin
sifellt verið okkur i óhag, og al-
verst á s.l. vertið, er greiddar
voru43,12krfyrir kg af steinbit,
en 77,68 kr fyrir sambærilegan
þorsk, mismunur 34,56kr pr. kg.
Ekki kann ég skýringu á þessari
þróun, en reynslan er sú, að á
hverri vertið að undanförnu,
hafa menn rekið upp rama-
kvein, er þeim varð ljóst verðið
á steinbitnum. En það er við
stóran að deila og þrátt fyrir i-
trekaðar tilraunir árlega hefur
aldrei fengist nein leiðrétting.
Enda er sagt tap á vinnslunni,
tap á útgerðinni, sannanlega
lækkar kaup sjómanna og allt
lendir i vandræðum. Menn fá
skömm á sjálfum sér að stunda
þessar veiðar, enda hagur
nefndra aðila ekki beysinn fyr-
ir?
Steinbiturinn var löngum
nefndur bjargræði hér vestra,
og fyrir ekki all löngu var ekki
hægt að selja þorsk nema sem
fylgifisk steinbits, þess vegna
læðist að manni grunur um, að
einhversstaðar sé maðkur i
mysunni. A meðan engin við-
hlitandi skýring fæst, skal enn
reynt að fá verðið hækkað. En
sé svo að steinbitur sé ókaup-
andi og óvinnandi, er þar vissu-
lega á ferðinni vandamál, sem
krefst tafarlausrar, úrlausnar.
Þvi linuveiðar legðust þá niður,
engin eiginleg vertið yrði hér
um slóðir og mikil hætta á bú-
seturöskun. Það má vera að við
höfum ekki fylgt nóg eftir og
ekki vakið næga athygli á þessu
vandamáli, á þeim tima er
verðlagning fer fram. Nú liður
senn að nýrri fiskverðsákvörð-
un og þviskal reynt að láta eitt-
hvað koma fram.
Það er ekki vert að gera hlut
verðlagsráðs verri en hann er,
og þó sjómönnum hafi ekki tek-
ist að fá fram breytingar á
verði, þá kom eitt sinn tilkynn-
ing frá verðlagsráði, löngu eftir
að verðákvörðun hafði verið
auglýst. Sú tilkynning var á þá
lund, að fyrir steinbit sem ekki
næði tiltekinni stærð, skyldi
greiða gúanó-verð. Annars
hljóðaði klásúlan yfirleitt upp á
steinbithæfan til frystingar. Við
siðustu verðákvörðun var svo
tekin upp flokkun á steinbit,
væntanlega með fullu samþykki
fulltrúa sjómanna. Það kom
samt fram i simtali við þann
ágæta fulltrúa að hann vissi
ekki, eða vildi ekki vita hvernig
steinbitsverðið hafði orðið til,
það bara væri svona, að hans
sögn. Það er ekki að furða þó
formaður LIÚ, tali um ágætt
samstarf sjómanna og útgerð-
armanna, ef það er tilfellið að
fulltrúi sjómanna sé alltaf sam-
mála siðasta ræðumanni. Ann-
ars er seta formanns LIC i verð-
lagsráöi atriði, sem samrýmist
ákaflega illa vitund manna um
rétt og rangt, þvi innan þessara -
samtaka eru fjölmargir aðilar,
sem auk útgerðar leggja stund á
fiskkaup, og má ekki herma upp
á fulltrúann hið fornkveðna, að
enginn kann tveimur herrum að
þjóna. Hann er kannske fjar-
stýrður, og þó manni detti ekki
Bilderberg i hug, mun fjár-
sterkum fiskkaupendum koma
betur en iila að eiga beggja
handa járn við ákvörðun fisk-
verðs.
En ég var að tala um flokkun
á steinbit, hún kom til fram-
kvæmda á s.l. vertið, sannleik-
urinn mun hins vegar sá, að
verðið var miðað við gömlu
klásúluna, hæfur til frystingar.
Mun ég ekki einn um þá skoðun,
en við tilraunir til að fá það
staðfest hefur ekkert gengið.
Hinsvegar komið fram, að á
næsta ári myndum við njóta
góðs af flokkuninni og fyrsti
flokkur hækka verulega. Þvi má
hver trúa sem vill, en fyrri við-
skipti við verðákvörðunar-aðila
hafa ekki verið traustvekjandi.
Hin breiðu bök vestfirskra sjó-
manna skyldu enn einu sinni
axla byrðar, sem aðrir tækju
ekki. Hvað varsvo á okkur lagt?
Jú, 1. fl.steinbítur, 43,12krpr.
kg. Litum nánar á þetta. Hvern-
ig lítur það út að framleiða út-
flutningsvöru úr steinbit? Hrá-
efnisverð: 43,12 kr, nýting:
30,7% (úr Grænu skýrsl.),
útfl.v. (5x 10 lbs) 356,70 krpr. kg.
Hráefni: 100 kg x 43,12 = 4312
kr, skilar 30,7 kg x 356,70 =
10.951 kr. Til viðmiðunar þorsk-
ur. Hráefnisverð: 77,68 kr, nýt-
ing 37%, útfl.v. (5x10 lbs) 348,00
kr. Hráefni: 100 kg x 77,68 =
7768 kr, skilar, 37 kg x 348,00 kr
= 12.876 kr. Ef við deiium hrá-
efnisverði i útflutningsverð, til
að finna hlutfallstölu verð-
mætisaukningar, kemur út:
Steinbitur = 2,5, Þorskur = 1,6.
Með öðrum orðum: Hverjar 100
kr, sem lagðar eru i steinbits-
kaup skila 250,00 kr i útflutn-
ingsverði en 100 kr i þorskkaup,
skila aðeins 160,00 kr. Allir
eru óánægðir, og allir tapa, hver
kann skýringu? Til þess að
sama hlutfallstala gilti fyrir
báðar tegundir hefði verð á
steinbit þurft að hækka um tæp
60%. Hefði það gerst væru sjálf-
sagt færri óánægðir.
Suðureyri 15.mai,1977
Gestur Kristinsson.
MINNING
Svava Klara
Hansdóttir
Getur stjórn LÍN endur-
skoðað eigin verk?
Þegar fréttist af þvi að
Vilhjálmur Hjálmarsson væri að
skrifa blaöagrein um lánamál
námsmanna, áttu flestir von á að
nú tæki hann af skarið, lýsti um-
búðalaust þéim vilja sinum að
úthlutunarreglum yrði breytt i
veigamiklum atriðum við þá ár-
legu endurskoðun þeirra sem nú
er aö hefjast. M.a. til að komast
hjá þvi að vera stefnt fyrir lög-
brot. Þvi að eins og allir vita eru
úthlutunarreglur ársins 1976—77
nú orðnar dómsmál. En þessi von
brást, eins og svo margar aðrar
vonir sem námsmenn hafa bundið
við öðlinginn austfirska. En ,,full-
trúar al'mennings” {að eigin áliti) i
stjórn LIN, þrifólið — viö þá eru
engar vonir bundnar. Þessir
menn kunna ekki að læra af
reynslu. En það er nú kannski
ekki von. I sinu eigin námi þurftu
þeir ekki á námslánum aö halda.
Þaö eru alltaf nokkrir slíkir. öll
reynsla þrifólsins byggist á þvi að
mæta vikulega á tveggja tima
fundi, oft um það bil hálftima of
seint (vegna annarra bitlinga?)
og hlusta á eigin „visku” um
lánamál, byggöa á sögusögnum,
helst sem illgirnislegustum og
fordómafyllstum. Það sem náms-
fólk segir þar um, dæmir þrifólið
vera lygi og frekju. Tillögur
námsmanna eru felldar, þegar
best lætur, en vinsælast er að visa
þeim frá, helst sem minnst rædd-
um. Vilhjálmur, getur þú ekki
fundið einhver ráð til aö láta ein-
hverja aðra en þrifólið i stjórn
LIN endurskoða sköpunarverk
sitt? „Endurskoðun” i höndum
þeirra Jóns Sigurðssonar, frkvstj.
Menningarsjóðs, Árna Óiafs
Lárussonar hjá Skeljungi og
Stefáns Pálssonar forstöðumanns
Stofnlánad. landbúnaðarins getur
aldrei orðið annaö en dáraskapur.
1 grein Vilhjálms er eitt
ómerkilegt atriði, sem ber all-
mikinn svip karlagrobbs. Þar á
ég við upptalningu hans á fjár-
framlögum rikisins til námslána
árin 1967—76 án þess að skýrafrá
hvaö þessi fjárframlög merki i
núgildandi verölagi. Ég er hreint
ekki að neita þvi að námsaöstoð
hafi aukist á þessu timabili.
Lánsprósenta hefur hækkaö og
lánum fjölgaö, enda væri annað
óeðlilegt. I töflu V er reynt að
gera grein fyrir þessu. Fremstu
tölurnar eru úr grein Vilhjálms,
en tölum árins 1977 bætt við, aðr-
ar tölur eru viðbót við upplýs-
ingamiðlun hans. Stundum heyr-
ist sá áróður að námsmenn lifi þvi
nær eingöngu á rikisfé. Auöséð er
að Vilhjálmur hefur oröið fyrir
áhrifum af slíkum áróðri. Til að
hnekkja endanlega þessari
skoðun hans og fleiri birti ég hér
töflu VI, sem sýnir fjármögnun
námsmanna á framfærslukostn-
aðisinum á árunum 1967—75. Þar
kemur fram aö Lánasjóöur hefur
aldrei fjármagnað nema um
helming framfærslu þeirra náms-
manna, sem lán hafa fengiö, og
þá er öllum „lánlausum” sleppt.
Þvi miður lágu ekki fyrir sam-
bærilegar tölur fyrir árin 1975—76
og 1976—77, en skv. þeim upplýs-
ingum, er ég fékk hjá LIN hefur
engin breyting orðið á hlutföllum
þessum, sem veruleg megi
teljast.
Ég veit að ráðherra er mér
þakklátur fyrir þessar viðbótar-
upplýsingar, því aö engum dettur
i hug að hann hafi ætlaö sér að slá
ryki i augu lesenda.
„Sjálfsbjargarstefnan”
Varla er hægt að trúa þvi að
Vilhjálmur og aðrir ráöherrar
trúi sinum eigin oröum um aö
þeir stefni aö jafnrétti til náms.
Er það þá harla óbjörguleg leið
sem þeir hafa valiö, nefnilega i
gagnstæða átt. Okurlánalögin
sem sett voru sl. vor, úthlutunar-
reglurnar sem ráöherra undirrit-
aði með óskaplegu hraði milli
rétta við sunnudagsmáltið sl.
sumar, reglur LIN um náms-
framvindu o.fl. frá I vetur, — allt
eru þetta tilræði við jafnrétti til
náms. Vilhjálmur Hjálmarsson
kallar þessa stefnu „að hjálpa
dugandi námsfólki til sjálfsbjarg-
ar á námsárunum”. öllu má nú
nafn gefa. Næsta stig i
framkvæmd þessarar sjálfs-
bjargarstefnu hlýtur aö vera að
leggja Lánasjóö islenskra náms-
manna niður (eftir að flokks-
prelátunum hafa verið útvegaöir
nýir bitlingar) og „hjálpa siðan
námsmönnum til sjálfsbjargar”
á tvennanhátt: (a) stofna náms-
mannadeild i Framsóknarflokki
og Sjálfstæðisflokki og úthluta
styrkjum til félaga, (b) greiöa
.götu „dugandi” einstaklinga I
hópi námsfólks til að fá bankalán
gegn tryggingu eða veði I eigin
eign eða eignum foreldra. Þeir
sem ekki gætu útvegað sllkt og
ekki vildu heldur notfæra sér
fyrri möguleikann, hefðu ekkert I
nám að gera...
Með þökk fyrir birtinguna.
11. mal 1977
Guðmundur Sæmundsson.
Fædd 6. febrúar 1914
Kæra vinkona, aðeins nokkrar
linur til að minnast liðinna daga.
Vegir okkar lágu saman, þegar
þú varst aðeins 15 ára og ég 17
ára. Seinna átti það fyrir mér að
liggja að kynnast móður þinni, er
ég hóf nám i kjólasaum árið
1929—1930. Upp frá þvi átti ég
mitt annað heimili hjá ykkur
mæðgum. Það var stundum farið
út að ganga, þótt buddan væri
létt. Við gengum niður i miðbæ,
þar sem nú er hið svokallaða
Hailærisplan.
Frú Klara gekk að eiga eftir-
lifandi eiginmann sinn Sigurð Ö.
K. Þorbjarnarson, fyrsta vél-
stjóra hjá Rikisskip, i septem-
ber 1936. Þau eignuðust einn son
Garðár Lúther, tæknifræðing,
sem búsettur er i Noregi.
Gaman var að vera gestur i
Barmahlið og þangað komum við
hjónin oft með drengina okkar.
Þar var alltaf dekkað borð og við-
tökur ánægjulegar. Alltaf man ég
eina ferð, er við Klara vorum
samskipa til Skotlands. Þá not-
uðum við vinkonurnar tækifærið
og vorum i sólbarði uppi á dekki
og röbbuðum saman um gamla
daga. 1 fyrra sumar fórum við
okkar siðustu ferð austur fyrir
fjall. Ekki grunaði mig þá, að það
yrði okkar hinsta samferð.
Að siðustu þakka ég þeim hjón-
um fyrir góða vináttu i fimmtlu
ár og bið guð að blessa son henn-
Dáin 14. mars 1977
ar, tengdadóttur, barnabarn og
systkini.
Grátnir til grafar
göngum vér nú héðan,
fylgjum þér vinur Farv-elábraut.
Guð oss það gefi,
glaðir vér megum
þér siðar fylgja ifriðarskaut.
Tafla VI: Hluti námslána I ráðstöfunarfé náms-
fólks (i prósentum)
AR Tekjur önnur fjáröflun Námslán Samtals
1967-68 41.6 33.3 25.1 100
1968-69 33.6 34.2 32.2 100
1969-70 35.8 30.7 33.5 100
1970-71 35.6 23.9 40.5 100
1971-72 32.4 15.3 52.3 100
1972-73 38.3 13.7 48.0 100
1973-74 43.0 9.8 47.2 100
1974-75 40.0 9.7 50.3 100
(Útúr þessari töflu má margt lesa, t.d. (1) aöþrátt fyrir hærri lán hef-
ur vinna námsmanna ekki minnkað. Allt tal um aukna eftirspurn eftir
lánum er þvi út i bláinn. (2) að námsfólk getur i siminnkandi mæli
treyst á „aðra fjáröflun”, s.s. gjafir, lán frá aðstandendum, styrki
o.s.frv.)