Þjóðviljinn - 02.11.1977, Qupperneq 11

Miðvikudagur 2. ndvember 1977 ÞJóÐVILJINN — SÍÐA 11
GUNNAR GUNNARSSON skrifar frá Stokkhólmi:
Gunnar Strðng, fyrrum fjármálaráðherra Sviþjóðar, að stjórna
fjöldasöng á útifundi sósialdemókrata i Stokkhólmi. Stráng er núna
aðalmaðurinn I hagsmunasamtökum eftiriaunaþega.
Kratafundurinn um daginn,
hófst með þvi að kratarnir (eða
krötin, eins og maður sagði með
háðsglott á vör á Islandi) fóru
mikla kröfugöngu um
miðbæinn, sungu Nallann, báru
rauða fána og kröfuspjöld þar
sem ihaldsleiðtoginn Bohman
var beðinn um að fara til tungls-
ins með fyrstu ferð og talkór
hrópaði i sifellu: Vð viljum
Palme aftur. Kratar i Sviþjóð
eru feikn ólikir krötum á
tslandi. Hér kunna þeir enn
baráttusöngva, koma aldrei
margir saman nema undir
rauðum fánum, kreppa hnefann
upp i loftið og haga sér i einu og
öllu eins og sannir vinstri menn
og verkalýðshyggjumenn.
að væri gengið til kosninga hér á
morgun, fengi núverandi rikis-
stjórn að fjúka langt inn i skóg-
ana. Skoðanakannanir herma æ
minnkandi traust bæði al-
mennra kjósenda á samsteypu-
stjórn ihaldsflokkanna og
miðflokksins, og einnig hripar
burt traust þeirra afla, sem
beinlinis vildu fá borgarastjórn
til að skýla sér á bak við. Blööin
hér eru full af slæmum fregnum
af atvinnumálunum, uppsagnir
eru að verða daglegur
viðburður og sænskar út-
flutningsvörur eru sagðar
hlaðast upp á lagerunum, salan
er engin.
,,Sá kann að koma fyrir sig
orði”, sagði þybbinn maður við
MÖRGÞÚSUND
KRATAR
Tuttugu þúsund sósíal-
demókratar söfnuðust
saman á Sergelstorgi hér
í Stokkhólmi á sunnu-
daginn var og hrópuðu
niður íhaldsst jórnina,
sem nú hefur stjórnað
Svíum í eitt ár.
Þessi útifundur krat-
anna hér var sá fjöl-
mennasti sem haldinn
hefur verið í áratug; svo
margir Svíar hafa ekki
staðið saman undir
berum himni síðan 1968
þegar innrás Rússa í
Tékkóslóvakíu var mót-
mælt.
Olof Palme gekk i fararbroddi
göngunnar ásamt fleiri krata-
broddum, td. Gunnari StrSng
sem áður var fjármálaráöherra
og Bert Lundin frá sambandi
járniðnaðarmanna, en Lundin
hélt ræðu á fundinum á Sergels-
torgi. Lundin réðst af meiri
hörku gegn ihaldsstjórninni en
kratarnir hafa áður látið eftir
sér þetta árið sem borgararnir
hafa verið i rikisstjórn. Palme
var lika hvassyrtur og þónokkuð
skörungslegur, sagði ma. að
Sviar fyndu nú ekki aðeins fyrir
nöprum haustkuldanum, heldur
lika þeim ónotabeyg sem stafaði
af vofu atvinnuleysisins, hækk-
andi vöruverði, kreppu á hús-
næðismarkaði og lækkandi
gengi krónunnar.
Það er vist naumast vafamál,
hlið mér þar á fundinum og átti
við Palme. „Fjandi hvað maður
er veikur fyrir Palme. Ef hann
héldi oftar svona ræður, þá
reikna ég með að maður fyrir-
gæfi honum þetta með ölið i
hitteðfyrra”.
„Þetta með ölið” — er sá
válegi atburður er varð i tið
kratastjórnarinnar, þegar
meirihluti fékkst fyrir þvi á
þingi að afnema „mellanölið”
sem svo var kallað, venjulegt öl,
3,6% sterkt og var selt i öllum
búðum. Fólki var gefinn gálga-
frestur i eitt ár og i júni sl.
fékkst svo ekki lengur almenni-
legt öl i verslunum, maður
verður nú að fara i næsta „riki”
til að kaupa „starköl” sem er
ögn betri mjöður en milliölið.
Reyndar er bjór ekki með öllu
horfinn úr búðum, þvi að i stað
mellanölsins kom svokallaö
„folköl”, alþýðubjór sem er
0,8% veikari en „mellisinn”
heitinn, eða 2,8%.
Ég var að velta þvi fyrir mér
meðan ég skrafaði við þann
þybbna á kratafundinum, hvort
ég ætti að segja honum frá þvi
hve bjórmálum tslendinga er
illa komið, en ég hætti viö það.
Éghef stundum I útlöndum lent
i þvi aö segja fólki að heima hjá
mér fáist alls enginn bjór, einna
helst misjafnlega vont heima-
brugg.Og jafnan stendur maður
i sömu vandræðunum að út-
skýra þessi ósköp. Ég hef nú
gert mér það að reglu að segja
hvorki Svium né öðrum frá þvi
svinarii sem rikir i bjórmálum
íslendinga, bið heldur þolin-
móður eftir að pyntingardeild
góðtemplara sleppi tökum á
Alþingi.
Þessa dagana elta gulnuð
laufblöðin hvert annað i hring-
dansi á gangstéttum og skógar-
stigum og köld haustsólin litur
út eins og ofvaxið villiepli á
himninum. A morgnana verður
manni stundum á sú skyssa að
rjúka út i litadýrðina jakkalaus,
og situr siðan skjálfandi i lest-
inni eða strætó, og veit ekki
hvernig i f jandanum maður á að
fá i sig hita.
Um daginn sat undirritaður
jakkalaus og kaldur i lestar-
klefa og las váleg tiðindi af
uppsögnum tugþúsunda
iðnaðarmanna og versnandi
gengi útflutningsins þegar við
mér blasti nöturleg tilskrift á
veggnum beint á móti.
Einhverjir skapþungir menn
höfðu krotað ofan viö lestar-
glugga svona skilaboð til sam-
borgara sinna: Nigger go home
to jungle. Snautaðu heim i
frumskóginn, surtur. Fjórði
hver maður i lestarvagninum
þennan morgun var svartur.
Vaxandi atvinnuleysi kemur haröast niður á útlendingunum sem
streymt hafa til Sviþjóðar I atvinnu- og menntunarleit.
Um kvöldið kom ég inn til
finnsks kunningja mins. Hann
sat þá i stofu sinni og geröi að
sárum svertingja nokkurs sem
hafði verið barinn eins og skreið
þar niðri á götunni fyrr um
kvöldið. Sá maður hefur búið
fimmtán ár i Stokkhólmi og
aldrei fyrr fundið fyrir fjand-
skap innfædrra.
Þennan sama dag sagði
finnska skáldið Sarikovski i
viðtali við Aftonbladet, að hann
vildi setjast að i Gautaborg
frekar en Stokkhólmi vegna
þess að útlendingum væri svo
illa tekið i höfuðborginni. Komi
ég til Stokkhólms, sagði skáldið,
tala ég ensku. Ella finnur
maöur fyrir fjandskapnum.
Vaxandi atvinnuleysi kemur
ekki sist niður á þeim útlend-
ingum sem hingað hafa streymt
i atvinnu- og menntunarleit.
Margir atvinnuleysingjar og
llka ýmsir uppalningar lakari
dagblaða virðast álita að sá út-
lendi vinnukraftur sem hér er,
flækist allt i einu fyrir inn-
fæddum. Það væri reyndar
feikilega alvarlegt mál fyrir
Svia, ef útlendingarnir hér væru
farnir að baka þeim efnahags-
legan vanda, vegna þess að inn-
flytjendur hér skipta hundr-
tiundi hver ibúi borgarinnar.
Um það bil helmingur útlend-
ingann? hér kemur frá Finn-
landi. Margir eru Grikkir,
Tyrkir eru lika fjölmennir og
sömuleiðis Júgóslavar og svo
fólk frá fasistarikjum Suður-
Ameriku.
Upphaflega þurftu Sviar á
þessum útlenda vinnukrafti að
halda, og þurfa þá væntanlega
enn, en kannski verður annað
uppi á teningnum núna þegar
atvinnuleysið fer i vöxt.
Allt eru þetta heldur haustleg
tiðindi héðan úr háborg
norðursins, enda engu likara en
að sumarljóminn sé horfinn úr
sálunum og skammdegis-
himnan komin i staðinn. Jafnvel
stærsta stjórnarandstöðublaðið,
Aftonbladet sem kratarnir gefa
út, sem jafnan er uppi með
gleiðan kjaft, lagðist i þunglyndi
um daginn og kaus sjálfan kon-
unginn „svinabest vikunnar”.
Það var i sömu vikunni
°g kóngurinn bauð hátignum
Evrópu hingað i skirnarveisiu
dóttur sinnar. Nafnbót Afton-
bladsins fékk hann fyrir aö
segja að Viktoria dóttir hans
væri þvi aðeins brúklegur rikis-
arfi, að honum fæddist ekki
sonur.
Augnaráð þessara farþega var
blandið fyrirlitningu og kviða
þegar þeir sáu skilaboðin og ég
reyndi að hverfa bak við dag-
blaðið, litandi út eins og hver
annar Skandinavi.
uðum þúsunda. Þrettándi hver
ibúi i konungsrikinu Sviþjóð er
útlendingur. Tuttugasti hver
sænskur rikisborgari er
aðfluttur. 1 Stokkhólmsléni eru
útlendingarnir vist flestir, eða
erlendar
bækur
Enemies of Society.
Paul Johnson. Wcidenfeld &
Nicolson 1977
Paul Johnson hefur sett saman
nokkrar bækur m.a. The Offshore
Islanders, sem er góö bók. í þess-
ari bók ræðir höfundurinn sam-
félagshrörnunina á Vesturlönd-
um og þá einkum á Englandi og
rekur ástæöurnar fyrir henni.
Þetta er mjög viðtækt efni, og
reynir höfundur að gera þvi skil á
sinn hátt.
Höfundurinn fjallar fyrst um
efnahagssögulega þróun i Evrópu
allt frá dögum Grikkja og Róm-
verja.og er sá kafli ágætur, svo
og framhaldið allt fram á siöari
hluta 19. aldar. Eftir þaö orka
skoðanir höfundar meira tvimæl-
js, þótt ágætir sprettir séu innan
um. Höfundurinn er haldinn lifs-
skoðun enskra miðstétta, um
efnahagsmál og siðferði og vill
kenna ýmsum utanaðkomandi
aðilum hrun breska heimsveldis-
ins, sem hann harmar, og fleira i
þeim dúr. Kaflinn um verðbólg-
una og einkum verkanir hennar
er ágætur, hann segir að verð-
bólgan sé ekki aöeins siðspillandi
heldur móti hún allt lifsviðhorf
manna, peningagræðgin aukist og
peningar verði meir og meir
aðaláhugamáliö og að lokum
tröllríði ameriskt mat lifsviðhorf-
um manna, þar sem allt er metið
til peninga, plebeiismusinn verði
algjör. Höfundurinn hefur mikla
trú á hagvexti sem slikum og er
andsnúinn umhverfisverndar-
mönnum, telur þá meðal óvina
samfélagsins og álitur aö barátt-
an gegn mengun hafi borið góðan
áraneur. Það mun rétt vera, að
Thames er mun hreinni nú en hún
hefur veriö um aldir, og margt i
þeim dúr hefur gerst á Englandi,
en i stað þess að ausa verk-
smiðjuskitnum um næsta ná-
grenni er honum nú komið fyrir
fjarri en áður, hafið notað i aukn-
um mæli sem sorpgryfja.og þaö á
eftir að hafa afdrifarikari af-
leiðingar en menn órar fyrir. Höf-
undur virðist hafa mikla trú á
tækniframförum og þeim aðgerð-
um stjórnvalda sem stefna að
aukinni tæknivæðingu, svo sem
fjölgun tækniskóla, en hann á
verra með að sjá fyrir afleiðing-
arnar sem þegar eru að koma i
ljós af þessháttar stefnu. Höf. tel-
ur aö evrópsk menning i sinu
gamla formi verði úr sögunni og
rekur ýms dæmi um niðurkoðn-
un lista og bókmennta og kristins
siðferöis og er hann mjög svart-
sýnn i þeim efnum. I bókarlok ber
höfundur fram ný boðorð, sem
hann telur að muni geta bjargað
málunum og er það lokakafli
bókarinnar og sá lélegasti.
Höfundurinn viröist vilja staga
i flikina, sem hann segir i öðru
orðinu að sé útslitin og að eina
vonin sé aukin tæknivæðing og
hagvöxtur, sem er orsök
ófarnaðarins, að margra hyggju,
og svo sleppir hann alveg þriðja
heiminum, en þar eru ýmsar for-
sendur þess yndislega hagvaxtar,
sem höfundur dáir svo mjög. Þeir
kaflar bókarinnar sem liöfundur
helgar nútima listum eru á marg-
an hátt skemmtilegir og ef listin
tjáir samfélagið þá er hún algjör
tjáning þess i ýmsum geröum
framúrstefnu-lista. Höfundurinn
gerir litið úr þýðingu framvindu
og reynslu árþúsundanna, hann
bindur sig mjög við tuttugustu og
eitthvaö við nitjándu öld og er
einn þeirra manna, sem telur
ágæti mannlifs fyrst hafa hafist á
19. og 20. öld, gullnu timabili
enskra millistétta. Skoðanir höf-
undarins eru mjög svo bundnar
stéttarlegum uppruna hans og oft
i furðulegum mæli. Þrátt fyrir
þetta er gaman að bókinni,og eins
og áður segir, er ýmislegt vel sagt
þótt óvinir ensks samfélags og
evrópskrar menningar séu ekki
endilega þeir, sem höfundur álit-
ur.

, Er sjonvarpió bilað?, Skjárinn " ^ Sjónvarpsverkst<a& 1 simi Berqstaáastrati 38 12-19-40