Þjóðviljinn - 28.12.1977, Side 7

Miðvikudagur 28. desember 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
JAöeins samfléttuö barátta verkalýösfélaga
og stjórnmálasamtaka alþýöufólks
færir okkur varanlegan árangur
Guöjón Jónsson,
járnsmiöur:
Árangur og markimð
verkalýðsbaráttu
Hápunktur i isl. verkalýðs-
baráttu er jafnan talinn sá
árangur sem náöist i skæru-
verkföllum verkafólks og samn-
ingagerð verkalýðsfélaga sum-
arið og haustið 1942. Aöild Sósi-
alistaflokksins að rikisstjórn og
nýsköpun atvinnuveganna, sem
sósialistar knúðu fram, tryggðu
árangur kjarasamninganna
1942 og 1944 og var undirstaða
kjarasamninganna 1947, en þá
hefur kaupmáttur timakaups
verkafólks orðið mestur á s.l. 30
árum.
Siðan 1947 hefur verkalýðs-
hreyfingin orðið að heyja marg-
ar og harðar kaup- og kjaradeil-
ur til varnar kaupmætti tima-
kaupsins. Rikisstjórnir atvinnu-
rekenda og kaupsýslustétta
hafa skert kaupmátt launanna
með fjölmörgum gengisfelling-
um sem hafa numið allt að 55%
(1968), með afnámi lögbundinn-
ar eða umsaminnar verðtrygg-
ingarlauna nær árlega, með þvi
að magna beint og óbeint verð-
bólgu, og jafnvel með beinum
lagaboöum um kauplækkun og
hótunum um bann við vinnu-
stöðvunum (1963). Verkalýös-
hreyfingin hefur hinsvegar
reynt aftur og aftur að endur-
heimta fyrri kaupmátt launa
með árlegri kjarasamningagerð
og verkfallsbaráttu. Þau verk-
föllhafa mörg verið fórnfrek og
löng, en þrátt fyrir það hefur
þessi varnarbarátta verkalýðs-
félaganna ekki dugað til aö
tryggja viðunandi kaupmátt
vinnulauna.
Ástandið varðandi launakjör
isl. verkafólks er þannig nú að
dagvinnulaun hrökkva ekki fyr-
ir þeim neysluvenjum sem al-
menningur hefur vanist og tald-
ar eru sjálfsagðar. Núverandi
lifskjör isl. verkafólks eru
byggð á óhóflegri yfirvinnu og
um leið og atvinna dregst sam-
n, er vá fyrir dyrum heimila
verkafólks.
Rikisstjórnir atvinnurekenda
og fésýslumanna hafa á s.l. 30
árum með skerðingu kaupmátt-
ar launa neytt verkafólk til
vinnuþrælkunar. Þóttmargend-
urtekin barátta til að endur-
heimta skertan kaupmátt launa
hafi ekki skilað viðunandi
árangri hafa margir áfanga-
sigrar unnist varðandi endur-
reisn og uppbyggingu atvinnu-
lifs og veigamiklar félagslegar
úrbætur verið knúnar fram og
orðið varanlegar. Þessir sigrar
hafa nær eingöngu unnist þegar
Sósialistaflokkurinn og Alþýðu-
bandalagið hafa áttaðild að rik-
isstjórn og tryggt vinsamlega
afstöðu hennar .til kjarasamn-
ingagerðar verkalýðsfélag-
anna.
1 kjara- og stjórnmálabaráttu
s.l. 30 ár skera sig úr þau tima-
bil sem Sósialistaflokkur og Al-
þýðubandalagið eru i rikisstjórn,
fyrst nýsköpunarstj'órni'n og síð-
an vinstri stjómin 1956 — 1958 og
1971 til 1974. Á þessum timabil-
um er treystur grundvöllur at-
vinnulifsins með útfærslu fisk-
veiðilögsögunnar og endurnýjun
framleiðslutækja og fiskiskipa.
Árið 1958 eru sett lög um rétt
verkafólks til uppsagnarfrests
og greiðslna i slysaog veikinda-
tilfellum, þau voru mikil réttar-
bót fyrir þá sem engan slikan
rétt höfðu,og i des. árið 1971 eru
settlög um fjögra vikna orlof og
40 stunda vinnuviku. Þau fé-
lagslegu réttindi sem i þessum
lögum felast höfðu kostað hörð
og langvinn verkfallsátök og
sennilega hefði 40 klst. vinnu-
vika ekki fengist fram i samn-
ingagerð.
1 sameiginlegum samninga-
gerðum eftir sameiginlegar
verkfallsaðgeröirhafa nokkrum
sinnum fengistfram félagslegar
úrlausnirsem telja verður stóra |
áfanga i kjara- og réttindabar-
áttu alþýðufólks, svo sem at-
vinnuleysistryggingasjóðurinn,
greiðslur til sjúkrasjóðs verka-
lýðsfélaga 1955, stytting vinnu-
vikunnar úr 48 klst. i 44 klst.,
lenging veikindagreiðslu um 14
daga til viðbótar 14 dögum sam-
kv. lögum frá 1958, samkomulag
um byggingu 1250 ibúöa fyrir
verkafólk þar sem 80% kaup-
verðs var lánað, og um lifeyris-
sjóði fyrir verkafólk og lög um
eftirlaun aldraðra 1969. Siðan
hefur oft verið samið um endur-
bætur á lifeyrisgreiöslum og
jafnframt um endurskipulagn-
ingu eftirlauna og lifeyriskerfis
sem komi til framkvæmda 1980.
Baráttuaðferðir verkalýðs-
hreyfingar s.l. 30 ár hafa óhjá-
kvæmilega verið endurteknar
samningageröir og vinnustöðv-
anir, þar sem atvinnurekendur
og kaupsýsluaðilar hafa lengst
af ráðiö löggjafar-og stjómvaldi
og notað hvorttveggja blygðun-
arlaust til að eyöileggja ávinn-
inga hvers nýs kjarasamnings.
Fyrstu sameiginlegu verk-
fallsaðgerðir verkalýðshreyf-
ingarinnar voru i mai 1951 eftir
mikil fundahöld og samráö, og
þá tekst i eitt skipti af mörgum
sameiginleg samningagerð um
endurheimt verðlagsuppbótar á
kaup, sameiginleg samninga-
gerð og vinnustöðvun er i des.
1952 og aftur i mars 1955, og stóð
vinnustöðvun þá i sex vikur. Sú
kjaradeila hafði viðtæk stjórn-
málaleg áhrif. Megin ástæða
fyrir þvi að sameiginleg samn-
ingagerð verkalýðsféiaganna
hófst og að til sameiginlegra
verkfallsaðgeröa kom var sú
harka og óbilgirni sem samein-
að atvinnurekenda-og rikisvald
sýndi i endurtekinni skerðingu
kaupmáttar launa á þessum ár-
um.
Sósialistar i verkalýöshreyf-
ingunni beittu sér mjög fyrir
þessu samstarfi innan verka-
lýðshreyfingarinnar. Jafnframt
tókst að rjúfa einangrun sósial-
i.sta og leggja grundvöll að Al-
þýðubandalaginu. A næstu ár-
um skiptust á kjaradeilur ein-
stakra verkalýðsfélaga, kjara-
deilur verkalýðsfélaga i skyld-
um starfsgreinum eða allsherj-
ardeilur. Siöan 1965 mun það
heyra til undantekninga að ein-
stök verkalýðsfélög standi að
samningagerð og vinnustöðvun-
um.
Samstarf verkalýðsfélaga i
skýldum starfsgreinum leiddi
siðar til stofnunar starfsgreina-
sambandanna svo sem Verka-
mannasambands Islands, Sjó-
mannasambands Islands,
Landssamb. isl. verslunar-
manna, Málm- og skipasmiða-
sambands Isl., Sambands
byggingamanna, Rafiðnaöar-
sambands tslands, Landsamb.
vörubiistjóra, á árunum 1963 til
1966. 1 kjarabaráttu verkafólks
á árunum 1960 til 1971 er megin-
viðfangsefnið að endurheimta
samningsákvæði um verðlags-
bætur á launin, enda verðlags-
bætur nauðsynlegar þar sem
t.d.ertalið að verðiag hafirúm-
lega tvöfaldast frá 1960 til 1967.
Amk. tveir sameiginlegir
kjarasamningar verkafólks,
iðnlærðs og óiðnlærös, á sama
vinnustað eða á likum vinnu-
stöðum hafa verið gerðar á sið-
ustu árum, þ.e. samningar 10
verkalýðsfélaga og Isl. álfél.
1969 og samningar 14 verkalýös-
félaga við rikisverksm.,
Ab.verksm., Kisilverksm. og
Sementsverksm. Þessi kjara-
samningagerð var i upphafi
byggð á starfsmati i viðkom-
andi verksmiðjum.
Þetta form i samningagerð
hefur gefið nokkuð góða raun,
varðandi bætt launakjör verka-
fólks I þessum verksmiöjum.
Þannig hefur i mjög stuttu
máli gengið til i kjarabaráttu
verkalýðshreyfingarinnars.l. 30
ár.
1 stöðugri varnarbaráttu,
gegn árásum rikisvalds at-
vinnurekenda á kaupmáttlauna
hefur ekki fengist fram viöun-
andi kaupmáttur dagvinnu-
launa og þar með afnám óhóf-
legrar yfirvinnu, sem jafnan
hefur verið og verður áfram
markmiðið i kjarabaráttu
verkalýðsfélaganna.
Verkafólk hefur þurft og þarf
enn að afla a.m.k. fjóröungs
nauðsynlegra tekna sinna með
yfirvinnu til þess að halda sam-
bærilegum lifskjörum og eru i
nágrannalöndunum. Hins vegar
hafa náðst mikilsverðir áfangar
i félagslegum efnum, einkum
þau ár sem verkalýösflokkarnir
hafa átt aöild að rikisstjórn.
Meö hliösjón af þvi sem að
framan er rakið er rétt að vikja
að framtiðarmarkmiðum og
baráttuaðferðum verkalýðs-
samtakanna.
Að sjálfsögðu breytir verka-
lýðshreyfingin ekki upphafleg-
um markmiðum sinum og fellur
ekki heldurfrá neinni kröfu sem
enn hefur ekki náðst fram.
Stefnumið verkalýðshreyfing-
arinnar eru og verða,sem fyrr,
bætt lífskjör og hóflegur vinnu-
timi, uppfræðsla og menntun
verkafólks, samfélagslegar um-
bætur og aukin réttindi alþýðu-
fólks.
Megin baráttuaðferðir verka-
lýðssamtakanna breytast held-
ur ekki; þær verða áfram endur-
tekin kjarasamningagerö og
stjórnmálabarátta. Fram-
kvæmd samningagerða og að-
gerðir samfara þeim geta hins-
vegar breystog þróast eftir að-
stæðum og breyttum viðhorfum
eða nýjum verkefnum. Þýðing-
armestu verkefni verkalýðs-
hreyfingar og stjórnmálasam-
taka verkafólks eru:
Verndun verkfallsréttar stétt-
arfélaga. Atvinnurekendur,
fjármagns- og stóreignaaöilar
og stjórnmálasamtök þeirra
hafa nú og munu áfram hafa
fullan.hug á aö skerða þessi
grundvallarréttindi verkalýös-
félaga. Verkfallsrétturinn er
fjöregg stéttarfélaga og for-
senda árangurs i varnar- og
sóknarbaráttu þeirra. Að gæta
verkfallsréttarins og standa
fast gegn öllum tilraunum til að
skerða hann, er fyrsta skylda
verkalýösfélaga og verkalýðs-
flokka.
Að tryggja ávallt atvinnu fyr-
ir allt vinnufært fólk, hefur ver-
ið og verður áfram eitt verkefn-
iö. Atvinnuleysið má aldrei
verða hlutskipti isl. verkafólks.
Stjómmálasamtök alþýöu —
Sósialistaflokkur og Alþýðu-
bandalag — hafa meö rikis-
stjórnaraðild i þrjú skipti, stað-
ið fyrir endurreisn og uppbygg-
ingu ísl. atvinnuvega og einnig
haft allt frumkvæöi varðandi út-
færslu fiskveiðilögsögunnar.
Verkafólk treystir á að svo verði
áfram. Atvinnuleysistrygging-
arsjóður sem verkalýöshreyf-
ingin samdi um 1955 hefur með
lánaveitingum átt veigamikinn
þátt i að bjarga verkafólki úr
hörmungum atvinnuleysis viðs-
vegar um land.
Auknarog betri tryggingar og
einföldun tryggingakerfísins —
er brýnt verkefni. Tryggingar
alþýðufólks eru nú í ýmsu formi
og i höndum margra aöila, svo
sem Tryggingarstofnunar rikis-
ins, lifeyrissjóða, sjúkrasjóða
verkalýðsfélaga, sjúkrasam-
laga, og atvinnurekenda.
Allar tryggingar verkafólks i
eina stofnun, þar sem verka-
lýðsfélögin hafa yfirráð, á að I
vera eitt framtiðarmarkmiö- ;
anna.
t kjarasamningagerð á jafn-
framt að setja fram kröfu um að
verkafólk haldi fullum launum i
vinnuslysa- og atvinnusjúk-
dómatilfellum, þar til þaö verö-
ur vinnufært á ný.
Bygging hagkvæmra ibúða
sem seldar verði til launafólks
með hagstæðum iánakjörum,
t.d. samkvæmt endurbættri lög-
gjöf um verkamannabústaði,
þeirri endurbót lofuðu stjórn-
völd viö siðustu samningagerð.
Núverandi ibúöabygginga- og
ibúðasölufyrirkomulag, þar
sem gróðasjónarmið bygginga-
fyrirtækja og fasteignasala
ræður rikjum, er meginorsök
þarfar verkafólks fyrir yfir-
vinnutekjur. Þessa aðalástæðu
vinnuþrælkunar verða verka-
lýðssamtökin að losa verkafólk
við og knýja fram nýtt félags-
legt átak i ibúðarby ggingum.
Gjörbreyting á ástandi og að-
bunaði vinnustaða og á viðhorf-
um verkafólks til vinnustaða er
mikil nauðsyn. Brýnast i þvi
efni er að Heilbrigðiseftirlit, ör-
yggiseftirlit og verkalýðsfélög
vinni markvisstað þvi að fyrir-
byggja, eins og tök eru á, vinnu-
slys og heisluspillandi áhrif frá
vinnu og vinnustöðum. Skapa
þarf það viðhorf hjá verkafólki
að vinnustaðir eigi að vera á
sinn hátt ekki lakari dvalar-
staður en heimili. Nauðsyn er að
tryggja i kjarasamningum áhrif
verkafólks á mótun vinnustað-
arins og vinnu-umhverfis.
Fræðsla, endurmenntun, við-
bótarmenntun og alhliða þrosk-
un hæfileika verkafólks er enn
eitt verkefnið. A vegum vinnu-
staða og stéttarfélaga á laung-
fólk að eiga kost á gagnlegri
fræðslu og menntun, auk al-
mennra menntabrauta.
Aukin áhrif verkafólks á
rekstur atvi nnufyrirtækj a er
eitt framtiðarverkefnanna.
Eðlilegasta og nærtækasta að-
ferðin i þvi efni er samvinnufé-
lagaformið. Samvinnufél. og
verkalýðsfélög eru greinar á
sama meiði. Verkalýðshreyf-
ingunni er skylt að stuðla aö og
efla samvinnurekstur í sem
flestum starfsgreinum. Sú leið
er greiðust til áhrifa á atvinnu-
rekstur og til atvinnulýðræöis.
Þegar ég nefni samvinnufélög á
ég ekki við samvinnufélög þar
sem kaupf élagsst jórar eða
framkvæmdastjórar ráða og
rikja sem einræðisherrar, eins
og viða er i fslenskum sam-
vinnufélögum.
Meginverkefni verkalýös-
hreyfingar er aö semja um og
tryggja þann kaupmátt dag-
vinnulauna verkafólks, sem
dugirfyrirþeim lifsháttum sem
alþýðufólk hefur vanist. Þvi
marki hefur verkalýðshreyfing-
in ekki náð. Reynsla sJ. 30 ára
kennir okkur það að þessu
marki eða öðrum, sem nefnd
hafa verið, verður aðeins náö
meö þvi að saman fari sterk og
virk stéttarfélög ogaukin stjóm-
málaleg áhrif verkalýðshreyf-
ingarinnar.
Aðeins samfléttuö barátta
verkalýösfélaga og stjórnmála-
samtaka alþýðufólks færir okk-
ur varanlegan árangur.
Fœreyjar og Island:
Gagnkvæmar
veiðiheimildir
Kosið í Norðurlandaráð
Nýlega samþykkti Alþingi
þingsályktunartillögu þar sem
staðfestar voru niðurstöður við-
ræðna um gagnkvæmar fiskveiöi-
heimildir tslendinga og Færey-
inga, sem undirritaðar voru þann
12. desember s.l.
Samkomulag þetta felur I sér
heimild til handa tslendingum að
stunda kolmunaveiöar innan fisk-
veiðimarka Færeyja og jafn-
framt heimild til handa Færey-
ingum ttð stunda loðnuveiöar við
tsland. Gert er ráð fyrir að hvor
aðili um sig hafi heimild til að
veiða ailt að 35000 smálestir af
framangreindum fisktegundum.
Kolmunnaveiöarnar mega stunda
15 til 17 islensk skip. A sama hátt
geta 15 færeysk skip stundað
loðnuveiðar, Þó aldrei fleiri en
átta I senn.
Siöast liðinn þriðjudag fór fram
kosning í Norðurlandaráð á
^lþingi. Voru kosnir 6 fulltrúar og
jafnmargir varamenn. Gildir
kosningin þar til ný kosning hefur
farið fram á næsta reglulega
Alþingi. Við kosninguna komu
fram þrir listar með jafnmörgum
mönnum og kjósa átti og voru
þeir þvi allir sjálfkjörnir. Frá
stjórnarflokkunum voru kjörnir
Halldór Asgrimsson, Jón Skafta-
son, Ragnhildur Helgadóttir og
Sverrir Hermannsson sem aöal-
menn, en varmenn þeirra voru
kjörnir Páll Pétursson, Jón
Helgason, Axel Jónsson, og
Sigurlaug Bjarnadóttir.
Af hálfu stjórnarandstæðinga
, voru kjörnir Magnús Kjartansson
■ (varamaður hans Gils
Guðmundsson) og Gylfi Þ. Gisla-
son (varamaður hans Sighvatur
Björgvinsson).
Pípulagnir
Nylsgnir. breyting
ar. hilaveitutenging
a r
Simi 16^79 tmilli kl
) 7 o g ' og e (11 r k I
k ■■ . 'dm I_