Þjóðviljinn - 08.06.1978, Side 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 8. JUni 1978
Viö slögum öll
Þú líka, bróðir minn Brútus
Sérfræðingur Notaðs og nýs i
hernaðarsálfræöi skrifar:
Enda þótt þú standir traust-
um fótum á islenskri jörð, full-
komlega ódrukkinn, slagar þú
samt. Eina huggunin er að það
gera allir aðrir lika.
Þegar við reynum að standa
algerlega kyrr slögum við samt
eilftið. Enda þótt hvorki við né
aðrir sjáum sveifluna með ber-
um augum slögum við samt.
Sértu hinsvegar hifaður verð-
ur sveiflan greinilegri. Hifaður
maður sveiflast aðallega til hlið-
anna eins og kafari sem vinnur
við yfirþrýsting. ódrukkinn
maður sveiflast aðallega fram
og aftur.
Allt hefur þetta verið
nákvæmlega mælt af sænska
hernum meó tækni sem nefnist
stöðufræði — statometri.
menn eru alltaf að tala um póli-
tik. út úr þeim flæðir endalaus
tillögustraumur án þess að
nokkuð gerist. Þetta er eins og
volg hlandbuna sem þeir
spræna yfir þjóöina.
— En hvert er þá þitt bunu-
svar?
— Mitt svar er hlandgusa.
— Hver er munurinn á gusu
og bunu?
— Það er auðheyrt að spyrill
hefur ekki i sveit komið. Þetta
fer nokkuð eftir kynjum hús-
dýra og eðli þeirra við að létta á
sér. Gusan kemur snöggt og er
magniö þá gjarnan mikið. Bun-
an er aftur á móti meira viðvar-
Hafnfirskar konur
í verkfalli áriö 1912
Var það fyrsta verkfallið á Islandi?
Konur að fiskbreiðslu.
Vinnurekendur vildu ekki
sinna kröfum þeirra. En þá tóku
þær það til bragðs að hætta
vinnunni og urðu vel samtaka,
hættu allar i einu.
Verkfallið var óútkljáð þegar
siðast fréttisti’.
Sá sem hringdi lét þess getið,
að þessa atburðar væri ekki get-
ar minningar, drápu húsbónda
sinn og hlupu út i Eyjar.
Siðan þá hefur sjálfsagt oft
komiö til vinnustöðvana á Is-
landi. En það er álitamál hvað
telja eigi fyrsta eiginlega verk-
fallið á landinu. Ég er vanur að
miða við það að stéttarfélag
standi aö verkfallinu. Þá er
var ofboðið af atvinnurekend-
um? Astæða er til að kanna
þetta frekar eins og fleira i is-
lenskri verkalýðssögu.
Lengi höfum við vitað að
töggur væri i hafnfirskum kon-
um og viti einhver meira um
þetta mál ætti sá hinn sami ekki
aö láta það i þagnargildi liggja.
Velunnari Notaðs og nýs
hringdi og vildi minna á gamla
frétt frá Hafnarfirði i framhaldi
af þeirri athygli sem vinnudeil-
an þar nú vekur. Fréttin birtist i
blaðiiiu Austra 23. mars 1912 og
hljóðar svo:
Fyrsta verkfall á íslandi hófu
konur i Hafnarfirði þann fyrsta
þessa mánaðar. Þar er mikill
landburður af fiski úr skútum og
botnvörpungum. Fjöldi kvenna
vinnur þar að fiskþvotti. Þær
hafa fengið timakaup 15 aura
um timann. Það þótti þeim of
’litið og heimtuðu 18 aura.
iðibókinni Árog dagar um sögu
islenskrar verkalýðshreyfingar.
En spurt er: er það rétt sem
blaðið segir, að hafnfirskar kon-
ur hafi háö fyrsta yerkfall á ís-
landi?
__j__j_j__
Sérfræðingur Notaðs og nýs i
islenskri verkalýðssögu var lát-
inn segja eftirfarandi á svip-
stundu og án umhugsunar:
Fyrsta vinnustöðvun sem
kunnugt er um var þegar þræiar
Hjörleifs lögðu niður vinnu sæll-
venja að telja prentaraverkfall-
ið hjá Aldarprentsmiðju i
Reykjavik um aldamótin sið-
ustu fyrsta verkfallið sem stétl-
arfélag stendur aö. En hafnar-
verkfallið 1913 og hásetaverk-
falliö 1916 eru fyrstu meirihátt-
ar verkfallsátökin á Islandi sem
stéttarfélög standa að.
Spurningin um vinnustöðvun
kvenna i Hafnarfirði áriö 1912 er
þá út frá þessu sjónarmiði hvort
um hafi verið að ræða skipulega
aðgerö af hálfu stéttarfélags
eða skyndiviöbrögð verka-
kvennanna vegna þess að þeim
Það er ekkert óeðlilegt þótt við
sjáum stundum tvöfalt eða þre-
ialt.
Strax við loftþrýsting sem
samsvarar 12 metra vatns-
dýpi verður sveiflan greinilega.
Sveiflurnar eru tvennskonar:
1. Annarsvegar snögg og stutt
frávik frá miðlinu.
2. Hinsvegar stór og hæg frávik
frá miðlinu.
Fyllibyttur og kafarar eru i
öðrum flokki með hliöarsveiflu,
en við hin(!!!) oftast i fyrsta
flokki.
Astæðan til þess að sveiflan á
mannslikamanum stækkar við
aukinn loftþrýsting er talin
stafa af vimuáhrifum
þrýstingsins. Ef menn svo loka
augunum undir miklum þrýst-
ingi verður sveiflan enn stærri.
Ahugamenn um vimu sjá
eðlilega mikla möguleika i hag-
nýtingu þessara visindamæl-
inga. Hreint loft er enn til á Is-
landi. Ekki þarf annað en að
auka loftþrýstinginn og loka
augunum. Og þá getum við
slagaö og sveiflast til hliðanna
eins og við hæfi er hverju sinni.
Það verður nú algleymi ef
algleymi er til og ekkert að sjá,
vita eða skilja um ókomna tið
þJÓÐVILJINN
fyrir 40 árum
Skúli Guðmundsson atvinnu-
málaráöherra sagöi ræðusinni á
sjómannadeginum, að það
dygðu ekki orðin tóm, þegar um
væri að ræða að bæta kjör og ör-
yggi sjómanna. Það er vel og
drengilega mælt —og hann man
það vonandi næst ráðherrann
hvernig hann á að greiöa at-
kvæði, þegar frumvörp koma
fram á þingi um að rýra atvinnu
og öryggi sjómanna — eins og
gerðardómsfrumvarpiö og lögin
um atvinnu við siglingar i vetur.
Enska stjórnin mótmælir
hvað eftir annað múgmorðum
þeim, sem Franco og Japanir
drýgja gagnvart saklausum
konum og börnum með loftárás-
um sinum á spánskar og kin-
verskar borgir.
En morðstjórnir fasistanna
taka ekkert mark á mótmælum
Bretans, þvi þær vita að ekki
fylgir hugur máli. Fer hér svo
sem Stephan G. Stephanson orti
forðum daga um álika fram-
komu Breta:
Hvárt skal gusað eða bunað?
Við erum stödd hérna ásamt
frambjóðanda Framstigs-
manna i Reykjavik I sjónvarps-
sal. Við vindum okkur strax i
spurningarnar án málaleng-
inga.
— Hvert verður aðalbaráttu-
mál þitt fyrir þingkosningarn-
ar?
— Það verður að sjálfsögðu
hlandbunan.
— Hvers vegna hefur þú
svona mikinn bunuáhuga?
— Jú, sjáðu til. Stjórnmála-
andi enda þótt magnið kunni á
endanum að verða jafnmikið.
— Þú ert þá meiri gusumaður
en bunumaður?
— Já, nú þarf að gusa yfir
þjóöina.
Meökveðju, Feilan.
,,Og Stórbretinn hefir til
Múhameðs mælt
oft meira um sakir og strið,
og sliðrað svo brandinn og
hypjaðsig heim,
en Hundtyrkinn myrt svo I
grið”.
Úr hugleiðingum örvarodds i
Þjóðviljanum 8. júni 1938.
Álkuklúbbnum þykir rétt
að benda meðlimum sinum á
heppilegar barnasögur, sem
i senn eru upplýsandi, fræð-
andi og þroskandi. I þessu
sambandi birtum við i dag
úrdrátt úr barna- og ung-
lingasögunni um hinn hvita
risa frumskógarins, Tarzan.
(Nafnið er ennþá skrifað
með zetu og er það vel og i
anda menningararfleiðar
barnabókmennta.) Hér kem-
ur svo barnasagan:
„Járnvilji hins
villta mannsyy
„Mugambi vissi ögn um
ástæður fyrir dvöl Tarzans á
Markey og eltingaleiknum á
meginlandinu. Hann vissi, að
foringi hans leitaði að konu
sinniog barni, en sá illi, hviti
maður hafði stolið, sem þau
höfðu ell upp i landið og nú til
sjávar.
Hann hélt líka, að þessi
hviti fjandi hefði drepið
hvita risann, sem honum var
farið að þykja vænt um, og i
brjósti hins villta manns óx
sá járnvilji, að hann skyldi
ná i Rokoff og hefna hins
hvita manns, hvað sem það
kostaði.
En þegar hann sá bátinn
koma ofan ána og taka Rok-
off og róa út að Kincaid,
skildi hann, að þvi aðeins
voru hefndir mögulegar, að
hann gæti náð báti og komið
dýrunum á honum i nánd við
þá hvitu.
Vegna þess voru dýrin
horfin i skóginn nokkru áður
en Jane Clayton hafði skotið
fyrsta skotinu.
Þegar Rússinn og félagar
hans höfðu flúið undan skot-
um Jane til strandarinnar,
þóttist hún vita, að sér yrði
aðeins um stund vært. Hún
ákvað þvi að framkvæma
fifldjarft verk til þess að
freista undankomu fyrir fullt
og allt.
Með það fyrir augum fór
hún aðsemja við sjómennina
tvo, er hún hafði lokaö niðri i
hásetaklefanum. Þeir féllust
á fyrirætlanir hennar, en hún
hótaði þeim dauða, ef þeir
reyndu að svíkja. Hún lét þá
lausa er dimmdi.”
(Æskan, mai-júni tölublað)
Meðlimunum er bent á
annað heppilegt lesefni fyrir
börn eins og bibliumyndir,
frásagnir af húðskrauti
frumstæðra þjóða, svo sem
sundurstungnum nefjum og
vörum, útspýttum vörum og
ristuðu húðflúri. Fleira sitt-
hvað skemmtilegt má finna i
barnabókum og blöðum, sem
fylgjast með þroskarækt
þeirra yngstu.
Meðungæöislegri kveðju,
Hannibal ö. Fannberg
formaöur