Þjóðviljinn - 13.05.1979, Page 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 13. mal 1979
DIOÐVIUINN
Málgagn sóslalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
C’tgefandi: Otgáfufélag Þjóðviljans
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Harbardóttir
Umsjónarmabur Sunnudagsbfaós: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóbsson
Augiýsingastjóri: Runar Skarphéöinsson
Afgreiðslustjóri: Filip W. Franksson
Bla&amenn: AlfheiBur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, GuBjón
FriBriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór
Sigurdórsson.
Erlendar fréttir: Halldór GuBmundsson. lþróttafréttamaBur:
Ingólfur Hannesson. ÞingfréttamaBur: SigurBur G. Tómasson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Leifur Rögnvaldsson.
Otlit og hönnun: GuBjón Sveinbjörnsson, Sævar GuBbjörnsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: SigrfBur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson.
Skrifstofa: GuBrún GuBvarBardóttir, Jón Asgeir SigurBsson.
AfgreiBsla: GuBmundur Steinsson, Hermann P. Jónasson, Kristfn Pét-
ursdóttir.
Sfmavarsia: Olöf Halldórsdóttir, SigrlBur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún BárBardóttir
HúsmóBir: Jóna SigurBardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn GuBmundsson.
Ritstjórn, afgreiBsIa og auglýstngar: SIBumúla 6, Reykjavik, >11111 * 13U.
Prentun: BiaBaprent hf.
Bresk stjómmál og viö
Pólitisk þróun i Bretlandi er um margt lærdóms-
rik fyrir okkur íslendinga, enda þótt það sé ljóst, að
okkar pólitiska mynstur er um margt ólikt þvi
breska. Erfiðleikar stjómar Verkamannaflokksins
og fall hennar leiddu mjög greinilega fram i dags-
ljósið dæmigerð vandamál verklýðsflokks i kapi-
talisku samfélagi sem ekki getur lengur notað
drjúgan hagvöxt til að skjóta þvi á frest að ýmsar
meginþverstæður i samfélaginu séu teknar til
nýrra úrlausna. Verkamannaflokksstjórnin reyndi
að semja við verkalýðsfélögin um að kauphækkanir
væru i lágmarki til þess að hægt væri að koma verð-
bólgu niður. Það samkomulag gekk ekki nema i
vissan tima. Meðal annars vegna þess að sósial-
demókratiskir flokkar hafa ekki fundið þau svör
sem duga i ástandi sem einkennist af litlum sem
engum hagvexti. Þeir flokkar kunna ekki að stjórna
kreppunni með þeim hætti að hinir riku beri þyngri
byrðar en almenningur. Frægt er það dæmi, að þeg-
ar Verkamannaflokkurinn tók við stjóm siðast var
hlutur þeirra 10% þjóðarinnar sem mest eiga af
þjóðaraunum farinn að mjakast niður fyrir 60% af
þeim auði. Á stjórnartimum Wilsons og Callaghans
jókst hlutur hinna rikustu aftur upp fyrir 60%.
Þegar slik þróun gerist getur enginn búist við þvi að
verkalýðsfélögin sitji auðum höndum.
• Það verður ekki siður fróðlegt að fylgjast með'
umsvifum ihaldsstjómar frú Thatcher. Flokkur
hennar hefur heitið þvi að hressa upp á efnahaginn.
Hann ætlar að gera það með aðferðum sem i raun
geta ekki annað þýtt en að almenn neysla sé skorin
niður og henni breytt i gróða. Með þessu á þjóðfél-
agið að verða auðugra eins og það heitir — en án
þess að aukinn jöfnuður fylgi. Þessari stefnu fylgja
ýmsar erfiðar spurningar, sem hinn nýi forsætis-
ráðherra svarar á þessa leið: „Ef rlkinu em fengin
yfirráð yfir 60% af þvi sem við framleiðum, þá mun
auður okkar bráðna eins og snjór á vori. En ef jafn-
vægið er fært til i hag frjálsu vali, þá mun sú þróun
hefjast aftur, sem skapar auð.”
• Guardian, sem ekki er vinstrisinnað blað, lætur
sér fátt um slik svör finnast: þetta hljómar, segir
blaðið, eins og trúarjátning fremur en pólitisk hag-
fræði. Engu að siður er það þetta sem ihaldsforingj-
ar i Evrópu éta nú hver eftir öðmm. Þeir ætla að
létta hömlum af eins og það heitir, sem þýðir aukið
sjálfdæmi fyrirtækjanna um verðlag — á meðan
launum verður haldið niðri i nafni baráttunnar við
verðbólguna. Franska stjómin hefur reynt að nota
sigur sinn i kosningunum i fyrra til að fylgja eftir
slikri stefnu og nú leggur breska ihaldsstjórnin út á
sömu braut. Hugsunin er sú að kjör þurfi að versna
og atvinnuleysi að aukast áður en töframáttur
markaðslögmálanna fer að bera ávöxt. Og ef ein-
hver hagvaxtarárangur verður, þá vilja hægri öflin
notaþann meðbyr sem þau njóta i svipinn til að
koma i veg fyrir að hann verði nýttur i þágu þeirra
kjarajöfnunar, sem evrópsk alþýða hefur verið
svikin um i nær þrjátiu ár. Við viljum velmegun, en
ekki meiri höfnuð, segja ihaldsmenn.
• Stefna frönsku stjórnarinnar hefur þegar leitt til
mikilla stéttaátaka, og ekki er liklegt að breskur
verkalýður taki stefnu frú Thatcher þegjandi, svo
mjög sem hún beinist gegn áhrifavaldi samtaka al-
mennings. í þessum löndum báðum munu fara
fram átök og styrkleikaprófun. Og sem fyrr segir:
þar af geta íslendingar ýmislegt lært, ekki sist
vegna þess, að það sem Sjálfstæðismenn kalla slna
nýju stefnu i efnahagsmálum er i stórum dráttum
eins og komið upp úr pottum húsfreyjunnar i Down-
ing Street 10.
— áb.
Úr aimanakinu
<1* ^
Sálfræði og
sauðburður
Sól skein í heiöi og noröanátt-
in hélt sinu striki noröan af
Grænlandsjökli og lét enga suö-
læga vinda glepja sig af vegi.
Ég fékk minum skammti út-
hlutað á ritstjórnarfundi eftir
hádegi. Eins og oftast vill veröa
kenndi þar aöskiljanlegra
grasa, enda veröur blaöamaöur
á islensku dagblaöi aö vita dá-
litil skil á öllu milli himins og
jaröar. Hann á aö vita litiö um
margt. Dagskammtur minn
þennan kalda vordag var blaöa-
mannafundur á norrænu sál-
fræöingaþingi á Hótel Loftleiö-
um, sauöburöur, ástandiö i
húsaleigumálum og kolmunna-
veiöar. Ég þakkaöi Guöi fyrir aö
fá ekki launamálin á mina
könnu lika.
Norræna sálfræðingaþingiö
fjallaöi um barniö eins og von-
legt var á þessu ári sem ekki
þarf aö nefna á nafn. >rjú
hundruö sérfræöingar voru
samankomnir i alþjóölegu and-
rúmslofti á Hótel Loftleiöum og
hlýddu þar grafalvarlegir —
eins og vera bar — á langar töl-
ur meö tilheyrandi linuritum
um sambandið milli mæöra meö
óörugga sjálfsvitund og mis-
heppnaöra barna, sálarflækjur
feöra vegna þess aö konan elur
barniö, þróun greindarvisitölu i
samhengi viö félagslegar aö-
stæöur og þar fram eftir götun-
um. Svo var keöjureykt, fariö á
Þingvöll (þó ekki ég) og drukkið
sjerri.
Allt var þetta gott og blessaö,
en heldur svona yfirþyrmandi
fyrir fáfróöan og hvekktan
blaöamann sem lika þurfti —
áöur en dagur rann — aö skrifa
um sauöburö og kolmunnaveiö-
ar viö Færeyjar. Ef satt skal
segja trekktist ég allur upp i ná-
vist þessa stórþings, svitnaði og
varö óöruggur meö sjálfan mig.
Ekki var heldur laust viö aö
andi streitu svifi yfir þessum
samnorrænu vötnum. Ag notaöi
þvi fyrsta tækifæri til aö lauma
mér I burtu eftir lágmarkssál-
gæslu og eitt glas af sjérri.
■
Inni I Slðumúla beiö ljós-
myndarinn eftir mér og viö
brunuöum út fyrir bæ og upp á
Hólmsheiði til aö huga aö sauö-
buröinum, en þar eiga 33 Reyk-
vikingar fjárhús i þyrpingu, og
þar eru lika hestar. Um leiö og
búiö var aö drepa á bilnum og
viö komnir út undir bert loft var
eins og lægöi I sálum okkar. Að
vitum lagöi volga taölykt sem
blandaöist tærri noröanáttinni.
Þarna var hundur aö snuöra
utan I tik I rólegheitum, glaö-
beittur hestamaöur gaf sig
kumpánlega á tal viö okkur, og
blessuð sauökindin leit vart upp
frá þeirri iðju sinni aö narta I
fyrstu vornálarnar. Þarna var
hvorki bensinstybba né streitu-
æöi.
Ég gaf mig á tal viö einn fjár-
bóndann. Hann sagðist vinna I
vélsmiöju i Reykjavik en hafa
stundað fjárbúskap i tómstund-
um i 20 ár. ,,Ég byrjaöi aöallega
á þessu fyrir börnin min”, sagöi
hann, „enda hefur þetta veriö
þeirra annaö heimili og ég sé
ekki eftir þvi. Þau eru öll vel aö
manni og vel heppnuö.”
Skyndilega skaut þeirri hugs-
un ofan i koll mér aö hér heföi
þessi elskulegi maöur komist aö
einfaldri lausn þeirra mála sem
sálfræöingarnir 300 á Hótel
Loftleiðum voru aö bisa viö aö
leysa.
Ætli megi ekki leysa vanda
flestra barna með þvi aö sýna
þeim hlýju, vera meö þeim, tala
viö þau og leyfa þeim aö vera i
sem mestri snertingu viö nátt-
úruna og mannlifiö.
Og líklega er lausn fjárbóndans
sú sama og sálfræöinganna,
bara sögö meö dálitið öörum
oröaforöa. En þó aö hún virðist
einföld og auösæ, er ekki þar
meö sagt aö auövelt sé aö fram-
kvæma hana. Viö erum nefni-
lega börn okkar tima og okkar
þjóöfélags. Og einhvern veginn
hef ég á tilfinningunni aö starf
sálfræöinganna sé hálfgert kukl
þangaö til þeir leggjast á eitt
meö okkur hinum aö breyta
sjálfri þjóðfélagsgerðinni, snúi
sér af alefli aö stjórnmálalegri
lausn til þess að grundvöllur
veröi lagöur aö heilbrigöu þjóö-
félagi allra manna og þá ekki
sist barna. Þaö viröist nefnilega
ekki vera rúm fyrir þau núna.
Og þaö er okkur sjálfum aö
kenna.
Mér dvaldist lengur I Fjár-
borg á Hólmsheiði en ég haföi
ætlaö mér. Þaö var svo notalegt
aö dvelja þarna innan um veik-
buröa jarm, prump i hrossum
og hundsgá, meöan svöl golan
strauk manni um vangann.
Upp i hugann kom hvað ég
sjálfur haföi veriö heppinn aö
komast i sveit á sumrin meöan
ég var barn. Ég hef liklega veriö
8 eöa 9 ára gamall þegar ég kom
fyrst aö Klausturhólum i
Grlmsnesi til dvalar, og strax
fyrsta daginn varö ég fyrir lifs-
reynslu sem var á viö alla nátt-
úrufræöikennslu i skóla. Ein
kýrin á bænum hvarf og fannst i
djúpri laut undir Kerlingarhól I
túnfætinum. Hún var aö bera,
en gekk illa. Allir fullorönir
karlmenn voru aö heiman, og
Guöný húsfreyja stormaöi meö
allan krakkaskarann á hælun-
um upp i túnfót og togaði kálfinn
út úr kúnni. Ég var bergnum-
inn, og þann dag varö óljós
grunur minn um hringrás lífsins
aö fullri vissu.
Meö þessari sögu er ég samt
alls ekki aö halda þvi fram, aö
góö barnæska min hafi gert mig
aö hinni fullkomnu fyrirmynd,
en ég held þvi samt óhikaö fram
aö hún hafi forðaö mér frá þvi
aö fara á hæli — a.m.k. enn sem
komiö er.
Viö ókum I loftinu inn i borg-
ina, og þegar ég kom á skrifstof-
una sló ég strax á þráöinn til aö
spyrja um kolmunna og húsa-
leiguvandræöi, enda dagur far-
inn aö þrjóta. Svo byrjaöi ég aö
pikka á ritvélina eins og óöur
væri.
Guðjón Friðriksson skrifar