Þjóðviljinn - 13.05.1979, Síða 10

10 SIÐA — WÓÐVILJINN Sunnudagur 13. mai 1979
Sigurjóni Jóhannssyni leikmyndateiknara þykir
vænt um Munch. Ég man> að fyrir nokkrum árum sát-
um við heila nótt oq rifumst um kvenveru í einu mál-
verki þessa þróttmikla expressíónista. En varla sér
Sigurjón sjálfan sig í hinum veikbyggðu persónum
MunchS/ því í útliti minnir hann einna helst á skógar-
þurs eins og þeir koma fyrir sjónir í myndskreyttum
þjóðsögum Asbjörnsen og Moe.
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson
Þegar ég kem hálftima of
seint á stefnumót okkar á Hótel
Borg, berst talið samt ekki a&
norskri málaralist. Sigurjón sit-
ur sem steinrunniö tröll i tóm-
um salnum me& sólargeisla i
fangiö, sem smogiö hefur fram
hjá gluggatjöldunum.
— Ég ætla a& straffa þér, seg-
ir hann meö drungalegri
röddinni sem minnir einna helst
á Sogsvirkjun á sumardegi.
— Þii mátt borga einn viski
fyrir mig. Bætir svo viö þegar
hann sér blankheitin I augum
biaðamannsins: — Blessaöur,
þii lætur bara blaðið borga.
— Þaö er gott aö fram-
kvæmdastjórinn heyrði ekki
þessi orö, hugsar undirritaöur
meö sjálfum sér oe fær sér sæti.
•
Og meðan við biöum eftir
þjóninum dveljum viö viö
eiliföarþemaö peningar og
blankheit.
— Þaö er aö visu ekki svo illa
komiö fyrir mér, segir Sigurjón
og teygir sig eftir Camel-pakk-
anum, að ég þurfi aö hlaupa út
og reyna aö raka saman
nokkrum aurum i hvelli til aö
bjarga skuldunum. Eins og i
gamla daga þegar maður teikn-
aöi skopmyndir i Storkklúbbn-
um til aö lifa af vikuna. Þaö geri
ég aldrei aftur.
— Nei, nú ert þú náttúrlega
oröinn yfirleikmyndateiknari
Þjóöleikhússins og búinn að
— Ég vann meö Grimu á ár-
unum 1966 — 67, og hafði þá
aldrei nálægt leikhúsi komiö.
Þar frelsaöist ég gjörsamlega.
Ég fór þvi tii Danmerkur til aö
afla mér menntunar I þessu fagi
— leikmyndateiknuninni — og
dvaldist i þeirri ljúfu borg
Kaupmannahöfn i 5 ár. 1972
gerði ég svo leiktjöld viö „Lýsi-
strödu” i Þjóöleikhúsinu, og sið-
an hef ég ekki komist úr þvi
húsi.
Leiktjaldateiknarinn sýgur
vindlingareykinn djúpt að sér.
— Það má geta þess einnig,
segir hann og bendir meö glas-
inu i humátt aö blokk blaöa-
mannsins, aö ég lagöi einnig
stund á innanhúsarkitektúr þeg-
ar ég dvaldist i Höfn. Teiknaöi
aöallega vertshús og næturstaöi
eins og Bonaparte, þann
exklúsiva klúbb.
Nú víkur talinu aftur aö leik-
myndagerö. Hvaö er eiginlega
starfsviö leikmyndateiknara?
Hvernig fer hans vinna fram?
— Viltu fá alla liðina? Þá er
próssessinn þannig: 1. Handrit
lesiö. 2. Viöræöur viö leikstjóra
um verkiö og komist á sporiö
hvaö vakir fyrir honum. Þessar
viöræður margendurtaka sig
viö vinnslu verksins. 3. Lausar
skissur rissaðar upp og iagöar
fram. 4. Endanleg leiö valin aö
verkinu. Módelsmiö hefst. 5.
Þarfir sýningar leystar, eins og
inn- og útkomur, hreyfingar
Að gera

koma þér fyrir i þjóöfélaginu
eins og þaö er oröaö, spyr blaða-
maöur lævislega.
Þessari árás er svarað meö
fyrirlitlegri þögn. Svo: — Ef ég
er að mála tjöld á annaö borö,
þá vil ég helst vera minn eigin
herra.
Til aö lifga upp á stemmning-
una er yfirleikmyndateikn-
arinn spuröur um feril sinn á
listabrautinni. Þessi spurning
viröist ergja Sigurjón, en þar
sem viskiglasið er komiö á
boröiö, fæst hann til aö leysa frá
skjóöunni.
— Allt heila klabbiö, mein-
arðu? Þegar ég var i MR þá
stundaði ég kvöldnámskeiö i
Myndlistarskólanum. Svo var
maður skólateiknari með öllu
sem þvi fylgir — skólablaðinu,
skreytingum og FAUNU. Eftir
stúdentspróf var svo ráöist til
atlögu viö arkitektúrinn — ég
settist á skólabekk suöur I Róm.
En skömmu sföar ákvaö ég aö
gerast myndlistamaöur og lagði
arkitektúrinn á hilluna. Ég
haföi nefnilega alltaf haft áhuga
á myndlist, en af siðferöislegum
og mórölskum ástæöum hafnaði
ég köllun minni þegar ég var I
menntaskóla.
Svo ég fór heim og var á vixl i
Myndlistaskólanum og Mynd-
lista- og handi&askólanum fram
tiL 1963. Ég teiknaöi lika mikiö i
blöö, t.d. Fálkann; og karikatúr
i Timanum. Þaö var náttúrlega
illa borgað og allt þaö. Þá skellti
ég mér til London i einn vetur,
var viöloöandi skóla, en fór
aöallega til aö skoöa myndlist.
Og eftir þaö hef ég hagað öllu
minu myndlistarnámi upp á
eigin spýtur. Fyrstu sýningu
mina hélt ég á Mokka 1964 og ári
slðar tók ég þátt i fyrstu SÚM-
sýningunni.
— Er SÚM dautt?
— Við skúlum segja aö þaö
liggi i dvala. — Þaö hefur ekki
veriö leyst upp offisielt.
•
Sigurjón fær sér sopa.
— En hvar kemur leikmynda-
geröin inn?
stílleysuna að
stíl
osfrv. 6. Módeliö tékkaö af.
Reynt aö koma i veg fyrir öll
mistök og frávik. Stööur settar
inn aö vissu marki, 7. Tekin út-
tekt eftir aöstæöum eins og rými
isviösgeymslum og þess háttar.
(Ég man t.d. aö þaö voru svo
mörg verk i gangi hjá húsinu
þegar viö geröum tjöldin viö
,,Ég vil auöga mitt land”, aö viö
uröum aö smiöa tjöld sem ekki
máttu taka neitt pláss. Húsiö
var hreinlega aö springa. út-
koman varö þvi flatir flekar og
húsgögnin máluö á vegginn.)
Kringumstæöur eru iöulega
mjög rikur þáttur i tjaldagerö
og ræöur miklu á&ur en sjálf
smiöin hefst. Verkstæðin eru oft
önnum kafin, peningar ekki til
osfrv.
— Eigum viö aö ræöa um
„leikhússkandalann” „Prins-
essuna á bauninni”? spyr
blaöamaöur gætilegaV
Sigurjón drepur I sigarettunni
Rabbað við
Sigurjón
Jóhannsson
leikmynda-
teiknara
og lætur engan bilbug á sér
finna.
— Kringumstæður hafa sjald-
an verið betri fyrir mig: Nægur
undirbúningstimi, hugmyndir
leikstjóra mjög ljósar, þó aö
sýningin hafi veriö viöamikil og
þung i vöfum. Leikstjórinn var
sem sagt mjög frjór og mér
tókst aö vinna mjög gegnum-
fært verk meö Dönyu. Ég myndi
heldur ekki hika ef ég væri
spurður aö þvi, aö segja aö þetta
er mitt viöamesta verk til
þessa. Enda sagði Danya aö þaö
væri hægt a& leika hvaö sem
væri I þessum leiktjöldum;
jafnvel Vestra.
Nú er leikmyndagerö vitt og
breitt á dagskrá.
— Ég lft á leikmyndateiknun
sem skapandi grein mynd-
listar. Ég hef valiö hana af þvi
mér fellur hún vel og finnst
gaman aö starfa við leikhús.
Þessi vinna lýtur sömu lögmál-
um og myndlist, en henni er
ekki ætlaö aö standa einni sér
þvi hún er einn af mörgum
styöjandi þáttum ileikhúsinu.
— Og stendur ekki eftir eins
og málverkið, skýtur spyrjandi
inn i.
— Hvaö stendur eiginlega
eftir af myndlist yfir höfuö, þeg-
ar frá er horfiö, drynur I Sigur-
jóni.
Sigurjón drepur I sigarett-
unni.
— Nei, þaö rikir mikii fáviska
og vanþekking meöal fólks um
þennan þátt starfsins i leikhús-
inu.
Og eftir smáþögn: — Eftir
minu mati er höfuðmarkmiö
tjalda að skapa trúveröuga
stemmningu um leikinn og
beina hreyfingum hans I þaö
horf, aö þaö gangi sem eölileg-
ast upp og gefi leikstjóranum
möguleika meö staösetningar.
Skúlptúrinn og strúktúrinn i
sýningunni ræöst af þvi hvernig
tjöldin eru gerö.
— Aðalatriöi leikmyndateikn-
arans er þá aö gefa leikstjóran-
um sem mesta möguleika?
— Þetta er lúmskuleg
spurning, rymur i málaranum,
en þaö er rétt: aöalatriöiö er aö
imspirera og gefa leikstjóran-
um sem flesta valkosti.
Nú hefjast miklar umræöur
um leikmyndateiknun og stil-
færingu ýmissa timabila. Þegar
viö erum búnir aö rifast i nokk-
urn tima um Kaupmanninn i
Feneyjum, Feneyjar sem nafla
heimsins og landafundina, er
Sigurjón spuröur um natúral-
isma i leiktjöldum.
— Ég geri aldrei raunsæja
leikmynd. Ég vinn ekki
natúralistiskt!!
Ibsen er hámark natúralism-
ans, og þessu trúr aö gera aldrei
natúralistiska leikmynd, hef ég
aldrei fengiö aöra eins útreið
eins og fyrir tjöldin I „Brúöu-
heimilinu” — sem var stileri-
seruö leikmynd. Þaö þótti mesti
leiktjaldaskandall aldarinnar á
Islandi. Aumari leiktjöld höföu
ekki sést siöan i Fjalakettinum,
sagöi Sverrir Hólmarsson i
Þjóöviljanum. Þaö var alveg
hrikaleg hirting. Og ég var
flengdur af þeim öllum.
— Þessi dæmisaga gefur á-
stæöu til spurningar um gagn-
rýnendur yfirleitt.
— Sko.
Langur umhugsunartimi.
— 1 einu oröi sagt: Þeir eru
fyrir neðan allar hellur. Dæmi:
Þaö er hægt aö gera stilleysuna
aö stil lika. Þetta reyndi ég einu
sinni; ég geröi 200 búninga sem
áttu að spanna yfir 3000 ár.
Kritikkerar töldu þetta reiöar-
innar mistök og þekkingarleysi.
Þaö var ekki haft fyrir þvi aö
reyna aö lesa útúr verkinu eöa
hvaö vakti fyrir viökomandi.
Þetta voru búningarnir I
„Helenu fögru.”
Ef þeim finnst eitthvaö fara
miöur, spara þeir ekki orðin, ef
þeim finnst eitthvaö gott segja
þeir ekki neitt. Þegar leikur,
leikstjórn og allir þættir verks-
ins falla lýtalaust saman, þá er
litiö á þaö sem sjálfsagöan hlut.
Þetta á bara allt aö koma án
fyrirhafnar. Einn gagnrýnandi
sagöi um búninga mina i „Góðu
sálunni” að þeir væru afleit
mistök. Og rökstuddi þaö þann-
ig, aö hann þekkti þaö af eigin
raun, aö öll alþýöa manna, á
vonarvöl i Austurlöndum fjær,
væri þrifin og aldrei skitug,
heldur sæti hreinleg og brosandi
á strámottum syngjandi viö iöju
sina.
Eftir aö hafa lesiö svona krit-
ik, þá finnst mér oft vinna min
fánýt. Ég meina, til hvers er
maöur aö standa I þessu?
En ég hef nú reyndar verið af
mála undanfariö meö leik
myndageröinni. Smám samar,
veriö aö taka upp þráöinn aftur,
Sigurjón kyngir siöustu ismol-
unum úr glasinu.
— Þröngsýni, meöalmennska
og ótti einkennir islenskt
menningarlif. Menningarpóli-
tikin er fyrir neöan allar hellur.
Taiandi dæmi um þaö er, aö
eftir margra áratuga þref og at-
beina manna er fyrst núna búiö
aö setja kvikmyndalöggjöf, og
kvikmyndagerð viöurkennd
sem listgrein. Sagan sannar aö
ekkert iistform getur vaxiö,
dafnaö og boriö ávöxt nema
hlúö sé aö þeim, sem vinna viö
þaö, og þeim gefiö tækifæri til
aö sýna hvaö i þeim býr.
Ég hef oft veriö spurður hvar
ég hef lært leikmyndagerð. Og
ég alltaf svarað: „1 Þjóöleik-
húsinu.” Af þvi aö þar hef ég
tekið út mitt starf, og get þvi
kallað mig fagmann.
Og þetta á viö um öll störf.