Þjóðviljinn - 20.12.1979, Qupperneq 7

Fimmtudagur 20. desember 1979. ÞJÓÐVILJINN _ SÍÐA 7
Árni Bergmann
skrifar um
bókmenntir
Kristur í skáldsögu
Hans Kirk: Sonur reiðinnar.
Magntis Kjartansson sneri.
Helgafell 1979.
Það varð mikill hvellur i fyrra
þegar út kom barnabók eftir
rauðan Svia, þar sem Kristi var
lýst sem uppreisnarmanni
(Félagi Jestis). í þeim gaura-
gangi vildi það gleymast, að hér
var um túlkun að ræða, sem ekki
var ný af nálinni. Rithöfundar og
sagnfræðingar hafa oftar en ekki
lagt það til grundvallar skilningi
sinum á lifi og starfi JesU frá
Nasaret, að hann hafi veriö eins-
konar alþýðuforingi sem starfaði
ianda þeirrar heföar, aö lausnari
Gyðinga mundi koma á riki
réttlætis á jörðunni. Þeir sem
svo skrifa geta fundið nóga
ritningarstaði til að styðja sitt
mál. En hitt er lika rétt, að þeir
sem vilja sanna hið gagnstæöa —
að Kristur hafi komið til aö boða
riki af öðrum heimi geta einnig
fundið sér fótfestu i ritningum.
Eins og oft fyrr verður JesUs
beint og óbeint aö þrætuepli milli
þeirra sem þykir gott að geta vis-
aðtil hans fordæmis, sinum eigin
hugsjónum og lifsskilningi til
stuðnings.
Ein af þeim skáldsögum sem
tengir Jesúm við baráttu gegn
kúgunarvaldi, innlendu og er-
lendu, er sú sögulega skáldsaga
danska kommúnistans Hans
Kirks, Sonur reiðinnar, sem nU
kemur út hjá Helgafelli i þýðingu
Magnúsar Kjartanssonar. Þessi
saga er samin á meöan á stóð
hernámi Þjóðverja i Danmörku
og það liggur fremur beint við að
lesa Ut Ur texta höfundar saman-
burð og tilvisanir til þess sem er
að gerast i kringum hann meðan
Hans Kirk
hann er að velta fyrir sér rökum
pislarsögunnar. Rómverjar,
æðstu prestarnir, farisearnir —
allir eiga þeir sér hliðstæður 1
þýsku hernámsliöi, i þeim sem
taka upp samstarf við hernáms-
liðið af þvi þeir vilja bjarga sinu
skinni og i þeim sem tala mikið
um andóf gegn erlendu valdi en
skjóta aðgerðum á frest. Hlíð-
stæðu við neöanjarðarhreyfingu á
heimsstyrjaldarárunum slðari er
þá helst að finna i þeim „vand-
læturum” sem hafa slegist i för
með JesU frá Nasaret og vona að
hann leiði lýðinn fram til sigurs i
vopnaðri uppreisn. Munurinn á
valdadögum Pilatusar annars-
vegar og Werners Bests hins-
vegar er þá helst sá, að Jesús
Bók um Hofdala-Jónas
Bókaforlag Odds Björnssonar
lefur gefið út bókina
Hofdala-Jónas, og er þetta mikil
bók, 454 blaðsiður. Bókina prýða
tjöldi ljósmynda, alls 64 myndir.
Jónas Jónasson frá Hofdölum i
Skagafirði var kunnur hverju
mannsbarni i Skagafiröi og á efri
árum varð hann þjóðkunnur sem
snjall hagyröingur, sagna- og
skem mtunarmaður.
Bókin skiptist i fjóra hluta:
Sjálfsævisögu, frásöguþætti, úr
úmsum syrpum og bundiö mál.
Minningarnar og frásöguþættirn
ir eru með þvi besta, sem birst
hefur i þeirri grein. Sýnishornið
af ljóðagerð Jónasar er staðfest
ing á þeim vitnisburði, að hann
væri einn snjallasti ljóðasmiður i
Skagafirði um sina daga.
Jónas stundaði 18 sumur
hliðvörslu við Héraðsvatnabril
fremri, á þjóöleiö milli Reykja-
vikur og Akureyrar, hóf þar starf
1938, um sextugt, bjó i litlum
skúr, sem enn stendur. Hann
kunni vel einsemdinni með mánn-
lifsþysinn á aðra hönd. Hér fékk
hann næði til bókaiðna, og er
árangurinn þessi bók. Hofdala-
Jónas var af þeirri gæsku gjör að
laða að sér fólk, enda var hann að
eðlisfari mikill heimsmaður.
Langferðamenn af öllum stéttum
og stigum áttu glaða stund með
Jónasi i skúrnum.
Kristmundur Bjarnason fræöi-
maður á Sjávarborg og Hannes
Pétursson skáld hafa séð um
útgáfu bókarinnar.
sjálfur á sér enga hliðstæðu i hinu
hernumda sambandsrlki Islend-
inga.
Sumir þeirra sem hafa tekið
trésmiðssoninn frá Nasaret inn i
skáldverk hafa vikið sér undan
þeim þunga sem fylgir margra
alda trúarlegri hefð með þvi að
láta höfund kristninnar standa til
hliðar, þótt svo aöalpersónur
verksins standi i skugga hans og
taki miö af honum. Hans Kirk fer
einskonar milliveg. Hann lýsir
nærveru meistara og spámanns
og vitnar til nokkurra alþekktra
ummæla hans. Um leið gefur
hann ekki endanleg svör við þvi
hvaða skilning samtiðarmenn
hafa á þeim krossfesta (sá skiln-
ingur breytist eftir sjónarhorni,
stöðu.hagsmunum hvers og eins)
né heldur — og það skiptir mestu,
hvað Jesú á við, þegar hann i
sögunni gengst við þvi að hann sé
Messias. Skilningur höfundar er
sá, að alþýða manna væntir af
honum forystu i uppgjöri við yfir-
stétt og hernámsliö — en hann
sjálfur, sem og ýmsir stuðnings-
menn hans i misrikum mæli,
gerir ráð fyrir beinni ihlutun
Jahves, guðs ísraels, til að þetta
megi takast. Niðurstöðuna er svo
að finna hjá Simoni vandlætara,
að ósigri og krossdauða loknum —
og er I samræmi við það sem
Stephan G. segir i frægu kvæði:
lýður bið ei lausnarans. „Alþýðan
verður sjálf Mesia.”
Þetta er allt saman rökrétt út
frá þeim forsendum sem Hans
Kirkgefur sér. En reyndar er það
svo, að eins og mörgum öðrum
reynist honum erfitt að hemja
persónu Krists innan ramma
sögulegrar skáldsögu, glæða
hana áhrifamiklu lifi. Styrkur
bókarinnar er fremur i lýsingu
þeirra aðstæðna sem Messiasar-
vonin sprettur upp af. Og skarp-
astur og Urræðabestur er penni
Hans Kirks þegar hann kryfur til
mergjar sjónarmið æðsta prests-
ins, Kaifasar, þess sem hatar
rómverskt vald, en vinnur með
þvi vegna þess að hann er „raun-
sær” eða „realpólitikus” og
vegna þessað hann óttast jafnvel
enn meir en Rómverja að alls-
leysingjartakiráðinaf þeim, sem
telja sig Utvalda varðveislumenn
þjóðernis og trúar. JUdas er
einnig vel unnin persóna, og svik
hans verða i skáldsögunni miklu
„skiljanlegri” ef svo mætti að
orði komast en i guðspjöllunum.
MagnUs Kjartansson hefur þýtt
bókina ágæta vel á það mál sem
hæfir vel fjarlægð atburöanna.
AB
Knut Hamsun
Sídasta
bók Knuts
Hamsuns
Bókaútgáfan Stafafell hefur
gefið Ut siðustu bókina sem kom
frá hendi hins rnikla norska
meistara, Knuts Hamsuns.
Grasgrónar götur. Þýðinguna
gerði Skúli Bjarkan.
1 þessari bók greinir höfundur
frá dapurlegu uppgjöri landa
hans við hann ef tir striö, þegar sú
staðreynd að Hamsun hafði
reynst hallur undir Þjóðverja
varð til þess að hann var
útskurðaður geðveill. Þessi mál
hafa fyrir skemmstu veriö vakin
upp til nýrrar endurskoðunar i
bókeftir Utkomu bókar Thorkilds
Hansens um mál Knuts Hamsuns,
en sU bókhefur vakið mjög mikla
athygli I heimalandi höfundar. En
sU bók sem nú er komin er
greinargerð og málsvörn hins
aldurhnigna skálds sjálfs.
/l.viniinningar
skagfirsks
bónda
Margslungið mannlif nefnast
aevim inningar Friðriks
Hallgrimssonar frá Clfsstaöa-
koti i Blönduhlið I Skagafirði.
t bókarkynningu segir um
höfundinn, sem nú er á niræðis-
aldri: „Friðrik er stálminningur,
frásögn hans er leikandi létt og
hann fer aldrei dult með skoðanir
sinar á mönnum og málefnum
sinnar samtiðar. Hann er
óvenjulega bersögull og hispurs-
laus og lætur sér hvergi bregöa
þótt skoðanir hans kunni á
stundum að stangast á við
skoðanir annarra en gegnum
frásögnina skin ást bóndans á
landinu og gróðurmætti
islenskrar moldar.”.
Bókin er 202 bls., útgefandi er
Bókaforlag Odds Björnssonar.
Krakkar — Krakkar!
Nú eru komnar tvær bækur um Emfl í Kattholti
Seinni bókin heitirNý skammarstrik Emils i Kattholti.
Hún segir fyrst frá þvi þegar Emil hellti blóðgumsinu
yfir pabba sinn. Siðan tekur eitt skammarstrikið við af
öðru og i lokin er sagt frá þvi þegar hann veiddi vondu
ráðskuna á fátækrahælinu í úífagryf juna sína.
Vilborg Dagbjartsdóttir þýddi báðar badcurnar.
Mál og menning
Ný skarhmarstrik
kmils i katthalti