Þjóðviljinn - 05.03.1980, Qupperneq 7

Miðvikudagur 5. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Jóhann J.E. Kúld |
fiskimá!
ast. Útflutningur á matsskyldum
fiskafuröum siöustu árin hefur
farið vaxandi ár frá ári bæði að
magni og verðmæti. Það væri þvi
i hæsta máta óeðlilegt ef heildar-
kostnaður við Framleiðslueftirlit
sjávarafurða hefði ekki vaxið af
framangreindum ástæðum. Aöal-
atriði þessa máls, er hinsvegar
spurning: Hefur kostnaður farið
vaxandi ár frá ári hjá
Framleiðslueftirliti sjávarafurða
miðað við aukið magn og verð-
mæti matsskyldra fiskafurða?
Nei, kostnaöur hefur fariö minnk-
andi sé við þetta miöaö, sem
verður að teljast eini raunhæfi
samanburöurinn. Arið 1976 sem
er fyrsta heila áriö sem
Framleiöslueftirlit sjávarafuröa
starfar, þá verður heildarkostn-
aður þess 2,94 0/00, eða 2,94 af
þúsundi miðað við útflutnings-
verðmæti matsskyldra sjávaraf-
urða. Árið 1977Þ ER ÞESSI
KOSTNAÐUR 2,97 0/00 Ariö 1978,
2,65 0/00 og á sl. ári 2.63 0/00.
Staðreyndin er þvl sú, að þó
kostnaöur I krónutölu vaxi úr 356
millj. 310 þús. kr. 1978 I 547 milj.
400 þús. árið 1979, þá hefur miðað
við útflutt verðmæti matsskyldra
sjávarafuröa kostnaðurinn farið
lækkandi. Þetta eru aöalatriöi
málsins. Og ef hin stjórnskipaöa
nefnd getur ekki skiliö svona
einfalt reikningsdæmi, þá hentar
henni sýnilega ekki þessi starfi,
sem hún hefur tekið að sér.
öfugþróun
Það virðist vera merkilegt
tlmanna tákn hér á landi, ef taka
á það sem frá nefndinni hefur
komið I alvöru, að hún leggur alls
staöar til að slakaö verði á gæða-
eftirliti með útfluttum sjávaraf-
urðum frá hendi rikisins, og það
aö mestu leyti fengið I hendur
framleiöenda sjálfra. Þetta er
öfug þróun viö þaö sem allsstaöar
annarsstaöar er að gerast hjá
öörum fiskveiði- og fiskvinnslu-
þjóöum, sem flytja út fiskafuröir
á erlenda markaði. Þar er
rikisvaldið að heröa sitt eftirlit
með bæöi fiskveiðum og vinnslu
aflans. A sama tlma getur hin
stjórnskipaða Islenska nefnd
hugsað sér aö fækka hér stöðu-
gildum sem nú eru við Fram-
leiöslueftirlit sjávarafurða úr 76 I
18 menn, en segir um leið að það
sé liklega algjört lágmark. Svo
mörg eru þau orð. Nefndin segist
hafa gert frumuppkast að lögum
sem feli I sér þær breytingar sem
nefndin vill gera. Þar er kórónan
á þessu sköpunarverki sú, aö
rlkismat fiskafurða skuli hafa
stjórn sem skipuö verði 5 mönn-
um, fulltrúum sömu aðila og sæti
eiga I nefndinni, en formanni frá
sjávarútvegsráöuneytinu. Þá
segir aö stjórn þessi skuli hafa
tlöa fundi með forstjóra og öðrum
starfsmönnum rlkismatsins og
geta haft bein áhrif á daglega
starfsemi stofnunarinnar, eins og
segir orðrétt i álitinu.
Þegar svo væri komiö sem að
framan segir þá held ég aö litiö
væri eftir af óháðu hlutlausu
rlkismati, en sllkt mat er þó talið
hafa gildi á mörkuöum. Ef það er
þetta sem okkur vantar i dag,
sem fiskveiöi- og fiskvinnsluþjóð,
þá held ég samkvæmt minni
reynsiu við fiskmat og gæöaeftir-
lit, aö fljótlega yröi aö rlfa það
niður til grunna sem við höfum
verið aö byggja upp siðustu
áratugina á þessu sviöi, þó ennþá
eigi nokkuð i land að sú uppbygg-
ing sé fullnægjandi. En ég trúi þvi
ekki fyrr en ég sé það svart á
hvitu, að islensk sjómannastétt sé
reiðubúin til þess, að skipta á nú-
verandi ferskfiskmati og fá I
staðinn einhliða mat þess aöila
sem kaupir fiskinn. Þau umskipti
yrðu aö mlnu mati ekki hennar
hagur. Þá tel ég að það sé llka
hagur allra framleiðenda og al-
veg sérstaklega frystihúsanna, að
starfandi sé I landinu á hverjum
tima öflugt óháð rikismat á
útfluttum sjávarafurðum, en
undirstaða þess er ferskfiskmat-
iö. 21/2 1980.
Um Áfangaskýrslu
um endurskoðun á lögum
um Framleiðslueftirlit
sjávarafurða
Mér hefur borist I hendur
furðulegt plagg, sem ber ofanrit-
aða yfirskrift og er sagt unnið af
stjórnskipaðri nefnd sem tók til
starfa I byrjun september á s.l.
ári. Mér þykir viö fljótlegan yfir-
iestur skýrsla þessi aiveg ein-
stök fyrir órökstuddar aðdrótt-
anir og fullyrðingar, ásamt
sleggjudómum um starfsemi
Framleiðslueftirlits sjávaraf-
urða. Þá er farið með rangt mál I
skýrslunni á nokkrum stöðum.
Þar segir t.d. að höfuðröksemd-
in fyrir sameiningu allra þátta
fiskmatsins hafi verið sú, að meö^
þvi mætti ná fram sparnaöi og
betri nýtingu á mannafla, t.d.
með þvl að slldarmatsmenn fari I
saltfisk og skreiöarmat, þegar
minnst er að gera I sildinni. Siðan
segir orðrétt: „Ekki veröur séð
að sú fyrirætlun hafi tekist”.
Þetta er algjörlega röng staöhæf-
ing. Ég leysti af deildarstjóra
saltfisks og skreiðardeildar i á
annaö mánuð 1978 og i fimm mán-
uði á s.l. ári og er vel kunnugur
þvi, að slldarmatsmenn unnu
einmitt við salffisk- og skreiðar-
mat, þegar þeir þurftu ekki að
sinna slldarmati.
Þá segir I skýrslunni: „Gagn-
rýni hins opinbera er sennilega
hvaö mest vegna fjármála stofn-
unarinnar og kostnaöar, einkum
af ferskfiskmatinu, þar sem það
þjóni I dag litlum öðrum tilgangi
en að vera verölagningaraöili,
þ.e. milligönguaöili á milli kaup-
enda og seljanda.Þáttur þessarar
starfsemi hefur numið nærri
helmingi af heildarkostnaði við
F.S.” Þessi síöasta staðhæfing
um helming heildarkostnaöar er
rétt. Hitt er rangt I þessari tilvitn-
uðu málsgrein I skýrslunni, að
fiskmatiö þjóni litlum öörum til-
gangi en að vera verðlagningar-
aöili. Ferskfiskmatið er fyrst og
fremst sú undirstaöa sem öll fisk-
vinnsla I landinu hvllir á. Þetta
mat hefur gegnum árin veitt
nauðsynlegt aöhald og bætt með-
ferð á hráefninu, nýja fiskinum,
stórkostlega mikiö frá sem var,
áöur en það tók fyrst til starfa. Og
ferskfiskframleiðsla okkar hvilir
að stórum hluta einmitt á fersk-
fiskmatinu og þeirri gæðaflokkun
á hráefninu sem það framkvæm-
ir. Hvernig getur þetta farið
framhjá stjórnskipaðri nefnd sem
sett er til þess aö brjóta þessi mál
til mergjar? Ég segi bara, ham-
ingjan hjálpi okkur, ef margar
skýrslur frá stjórnskipuðum
nefndum eru álika og þessi.
Norskir siðir og
islenskir
Nefndin segir I skýrslunni um
fyrirkomulag á mati á nýjum
fiski I framtfðinni:
„Sú grundvallarbreyting er
hugsanleg að fiskkaupendur og
Óhád ríkismat eða
mat kaupandans?
eftirliti og geta þeir stöðvað
vinnslu á fiski á öllum stigum
vinnslunnar ef hann fullnægir
ekki settum reglum. Matsmenn
norska rlkismatsins hafa lög-
regluvald á þessu sviöi. Þegar op-
inber nefnd undirbjó lögin hér á
íslandi um ferskfiskmat, haustið
1958 og veturinn 1959, þá lágu að
sjálfsögðu allar upplýsingar um
fyrirkomulag á norsku ferskfisk-
mati hjá nefndinni, en enginn
nefndarmaöur frá seljendum eða
kaupendum taldi þá aö norska
ferskfiskmatið ætti við hér, og
töldu það ekki fullnægjandi viö Is-
lenskar aðstæður. Þetta byggist á
þvl. að í Noregi eiga sjómenn
meirihluta fiskveiðiflótans. en
-seljendur taki aö sér I samein-
ingu að meta ferskan fisk, og hið
opinbera komi þar aðeins við
sögu sem úrskurðaraöili I deilu-
málum.
1 Noregi er það starfsmaöur
kaupenda sem metur fiskinn, en
seljandi getur gert athugasemd
við matið og fengið þvl breytt eöa
kært það til rlkismatsins.”
Hér er fariö rangt með staö-
reyndir. Norska rlkismatiö á
ferskum fiski er framkvæmt á
eftirfarandi hátt.
Sá sem er samþykktur af R3-
fisklaget I norður-Noregi sem
fiskkaupandi, hann fær I hendur
frá rlkismatinu skýrsluform og
inn á það veröur allur fiskur að
færast sem viökomandi kaupir.
Fiskverð I Noregi fyrir hverja
fisktegund er aðeins eitt, þ.e. fyr-
ir gallalausan fisk. Séu seljandi
og kaupandi sammála um að fisk-
urinn sé gallalaus þá er það fært
inn á matsskýrsluna. Sé hann þaö
ekki, þá geta seljandi og kaup-
andi komið sér saman um verð-
fellingu, en hún má aldrei nema
meiru en 20% frá hámarskveröi.
Fiskur með meiri galla telst ekki
vinnsluhæfur tilmanneldis. Komi
seljandi og kaupandi sér ekki
saman um gæði fisksins þá snúa
þeir sér til matsstöövarinnar,
sem rlkismatið rekur og menn
koma þaðan og dæma um gæðin.
Þeim dómi verður ekki áfryjaö,
hann er endanlegur.
En ríkismatið hefur meiri af-
skipti af ferskfiskmatinu en
þetta. Matsmenn eru á slfelldu
ferðalagi á milli vinnslustöðva I
lensku fyrirtækin vestan hafs
hafa haldiö uppi meö miklum
sóma, eftir aö ástandið I fersk-
fiskmálunum hér heima var bætt.
Þeir menn sem leggja til að á
þessum málum veröi slakað nú,
þeir vita sjáanlega ekki hvaö þeir
eru aö gera. Það liggur ekki viö,
að þessi mál séu ennþá komin i
það horf sem þau þurfa aö komast
I, þó mikið hafi hinsvegar áunn-
ist. Ætla ábyrgir menn aö stööva
þessa jákvæöu þróun sem hér
hefur orðið I meðferð á fiski? Ég
trúi þvi ekki, þvi frá mlnu sjónar-
miði -þá væri það hrein skemmd-
arsterfsemi.
Deilt um kostnað
Niðurstööur nefndarinnar hefj-
ast á þessum oröum: „Nefndar-
menn voru sammála um það að
stofnunin heföi vaxiö meira en
gófu hófi gegndi”.
Hvaö meina nefndarmenn með
þessum oröum? Kynna þeir sér
ekki þær staðreyndir sem fyrir
liggja I þessum efnum? Staö-
reyndin er sú og það vita fiskeig-
endur sem flytja út saltfisk og
skreið, aö matskostnaður hefur
hækkað stórlega milli ára sökum
mikillar veröbólgu. Þá vita þeir
llka hitt, að þaö kostar meira að
meta 150 tonn af fiski heldur en
bara 100 tonn. En þetta viröist
nefndin ekki geta látiö sér skilj-
o.s.frv. Sem betur fer er ekki
sllkt ástand nú rlkjandi I fisk-
vinnslunni og var áriö 1959, þegar
ferskfiskmatiö var fyrst sett af
stað fyrir tilverknað hinnar stjórn
skipuðu nefndar sem undirbjó
lögin um Islenskt ferskfiskmat.
Þá komu slfelldar kvartanir frá
Bandarlkjamarkaöi um slag-
vatnsskemmdir I frostnum fiski
héðan og á vetrarvertíðinni 1959
urðum við sem aö þessu unnum
að stöðva fiskibáta á vertiöinni
vegna slagvatns bæði I lestum og
þilfari. Þetta ástand er nú horfiö
og þessvegna hefur íslenski fisk-
urinn unnið sér gott orð á hinum
vandláta fiskmarkaði vestan
hafs.
Verði hins vegar slakað á kröf-
unum hér á Islandi þá er hætt viö
aö aðrar þjóðir mundu fljótlega
taka þá forustu I sinar hendur á
Bandarlkjamarkaði, sem Is-
héreru það mest vinnslufyrirtæk-
in sem eiga llka útgerðina.
Á að slaka á kröfum?
Þá segir I skýrslunni: „Enn-
fremurkom fram aö þær forsend-
ur sem lágu aö baki þvf að Fersk-
fiskeftirlitiö var sett á stofn um
1960 væru ekki fyrir hendi”
Fræðslufundir
Samtaka
herstöðva-
Arni Björnsson þjóðhátta-
fræðingur mun fjalla um: Þróun
herstöðvamálsins. Þar veröur
rakin saga herstöðvarmálsins,
allt frá þvl bandarlskur her kom
til landsins I síðari heimsstyrj-
öldinni. Getið veröur helstu
áfanga I ásælni Bandarikjanna I
herstöðvar hérlendis, og m.a.
fjallaö um Noröur-Atlantshafs-
samninginn 1949 og varnar-
samninginn 1951 og slðari
þrtíun. Jafnframt verður andóf-
inu gegn herstöðvum og Nató,
bæði innan þings og utan, gerð
skil og þýðing þess reifuð.
Sýnd verður
kvikmynd irá
30. mars 1949
Miðvikudaginn
5. mars
kl. 20.30 í
Sóknarsalnum
Blaðberar athugið!
Rukkunarheftin eru tilbúin á afgreiðslu
blaðsins. Vinsamlega sækið þau strax, svo
skii geti farið fram sem fyrst.
MOBVIUINN Siðumúla 6, simi 81333.