Þjóðviljinn - 24.07.1980, Qupperneq 9

8 StÐA — ÞJÓÐVILJJNN Fimmtudagur 24. jlílf 1980
Fimmtudagur 24. júll 1880 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Heimsókn
í Félags-
stofnun
stúdenta
Heimsókn
í Félags-
stofnun
stúdenta
1 Stúdentakjallaranum njóta myndir sin vel á veggjum I fallegu umhverfi. Þar hljómar tónlist og hægt er aö fá sér kaffibolla og líta I blöftin.
Bóksalan býöur upp á margt, og undirbúningur vetrarins er þegar haf-
inn.
Hljómsveit Reynis Sigurössonar var aö æfa fyrir kvöldiö, og einbeitnin leynir sér ekki i svip þeirra
Baliett á þakinu mætti kaila þessa mynd. Þaö er veriö aö gera viö hriplekt þakiö á Gamla Garöi; eins
og myndin sýnir er húsiö illa fariö aö utan og ekki vanþörf á viögeröum.
Bœjarrölt
Stofnun skiptir um ham
Sigrún Magnúsdóttir á vakt I gestamóttök-
unni. A boröinu liggur gestabókin, hvar I get-
ur aö lita nöfn túrhesta og ráöstefnugesta
sem lagt hafa leift sina til islands.
Hundar eru ekki daglegir viöskiptavinir I
Bóksölunni, en þessi var hinn kurteisasti og
stillti sér upp meöan eigandinn athafnaöi sig
i búöinni.
Heimsókn
í Félags-
stofnun
stúdenta
Heimsókn
í Félags-
stofnun
stúdenta
Heimsókn
í Félags-
stofnun
stúdenta
Heimsókn
í Félags-
stofnun
stúdenta
Heimsókn
í Félags-
stofnun
stúdenta
Þegar vorar og prófönnum lýk-
ur er flestum skólahuröum skellt
aftur hér I Reykjavfk og húsin
standa auö og yfirgefin fram á
haust. Úti á landi gegna margir
skólar hlutverki sumarhótela, en
hér I borg er aöeins ein heimavist
sem breytist I aösetur túrhesta og
feröalanga, stúdentagaröarnir,
sem á sumrin heita þvl viröulega
nafni Hótel Garftur.
Garöarnir tveir hinn gamli og
nýi voru byggöir á árunum um
og eftir strlö meö samskotum úr
öllum sýslum og framlagi Ur rlk-
issjóöi. Herbergin bera þvi vitni
aö margir lögöust á eitt, þvi þau
bera heiti eins og Brjánslækur,
Haugur I Miöfiröi og Heima-
klettur.
Gamli Garöur var rétt aö kom-
ast I gagniö þegar striöiö skall á
og þaö var ekki aö þvl aö spyrja,
þegar breski herinn gekk á land
lagöi hann garöinn umsvifalaust
undir, sig, en stúdentar máttu fá
sér herbergi úti I bæ. Ekki veit ég
hvaöa starfsemi fór fram á veg-
um hersins þar I húsinu, en vist
um þaö aö I k jallaranum, þar sem
ölbirgöir Stúdentakjallarans eru
nú, var likgeymsla.
Fyrir nokkrum árum tóku
Ibúar garöannasigtil og hófu upp
mikiö ramakvein, vegna þess aö
húsin voru i mikilli niöurniöslu.
Þakiö á Gamla garöi var oröiö
hriplekt, hætta var á raflosti I eld-
húsunum, bööin voru ónýt og
veggir sprungnir. Viögeröir eru
löngu hafnar og þaö var einmitt
hrúga af þaksteinum og menn I
hálfgeröum ballett á þaki Garös-
ins gamla sem var til þess aö viö
Gunnar ljósmyndari gengum um
hús Félagsstofnunar stúdenta I
siöustu viku.
Fyrst komum viö I gestamót-
töku hótelsins, þar sem Sigrún
Magnúsdóttir var á vakt. Þaö var
fámennt I anddyrinu, enda gest-
imir búnir aö koma sér út I góöa
veöriö. Sigrún sem stundar nám i
Noregi I söng og tónmennt er
gamalreynd I starfinu, hún hefur
unniö sex sumur á Hótel Garöi og
er öllum hnútum kunnug. Meöan
Gunnar mundar myndavélina
flettir Sigrún I gestabókinni, og
leitar aö nöfnum frægra gesta
sem hér hafa dvaliö. Ekki rekst
hún á neina heimsfræga, en Els
Comediants voru hér fyrr I sumar
og fyrir nokkrum árum var heill
sirkus á stjái allar nætur eftir aö
hafa sveiflaö sér um loftin, gleypt
eld og sverö og sýnt ýmsar listir.
Einn fastagestur litur viö á
hverju ári, þaö er hann prófessor
Sveinn Bergsveinsson sem
heilsar upp á fósturjöröina, kom-
inn frá Austur-Berlin.
Næst liggur leiö okkar gegnum
setustofuna inn i matsal F.S.,
dregin af ljúfum djasstónum.
Matsalur þessi sem löngum hefur
þótt heldur óvistlegur hefur nú
tekiö stakkaskiptum og er einn
vinsælasti skemm tistaöur
borgarinnar eftir aö Klúbbur
Listahátíöar geröi garöinn
frægan og stúdentar tóku slöan
viö. Þegar okkur ber aö, er salur-
inn auöur aö mestu,en I einu horn-
inu er Reynir Sigurösson og
hljómsveit hans aö æfa fyrir
kvöldiö, víbrafónninn hljómar
blítt I salnum og gltarinn,bassinn
og trommurnar taka undir. Viö
þorum ekki aö trufla, en klkjum
fram I bókasöluna, þar sem getur
aö líta alls kyns bókmenntir allt
frá læknisfræöi, heimsbókmennt-
um og guöfræöi, upp I tlmarit og
ljóöabækur ungu skáldanna.
Övæntur gestur er þarna I fylgd
meö húsbónda sinum, bráöfal-
legur hundur sem spókar sig um I
búöinni, meöan eigandinn lltur á
girnilegar bækur.
A efri hæö Félagsstofnunar eru
skrifstofur. Þaöan er allri stofn-
uninni stjórnaö og þar eru höfuö-
stöövar stúdenta. Þarna á hæö-
innihefur margt veriö brallaö allt
frá því aö vinstri menn náöu völd-
um um 1970. Hér hafa veriö
haldnir óteljandi fundir, dagskrár
1. desemberfundanna hafa veriö
undirbúnar, ýmsar hugmyndir aö
mótmælaaögeröum hafa fæöst
hér og siöast en ekki sist hefur
stúdentablaöinu veriö haldiö úti
frá þessum staö. Uppi á hillu
stendur forláta gestabók hvar i
ýmsir frægir broddborgarar hafa
ritaö nöfn sin viö hátiöleg tæki-
færi.en eftir aö vinstri menn tóku
viö húsráöum hefur bókin rykfall-
iö á hillunni, enda hefur viöhöfn-
um og heimsóknum stórmenna
fækkaö til muna. Hér hefur oft
veriö margt um manninn en i dag
á miöju sumri sitja þeir Stefán
Jóhann Stefánsson form.
Stúdentaráös, Þorgeir Pálsson
fyrrv. form. og Stefán Baldursson
starfsmaöur ráösins makinda-
lega á skrifstofunni og ræöa
landsins gagn og nauösynjar.
Aö lokum litum viö inn I
Stúdentakjallarann; þar hanga
myndir á veggjum, gestir lesa
blöö og fá sér kaffi, en viö af-
greiösluboröiö stendur hún
Stefanía, ein þeirra sem unniö
hefur mörg sumur á Garöi.
A leiöinni út veröur mér hugsaö
til þess hvaö þessi staöur er sér-
stakur hér I borg. „Stofnunin”
skiptir alveg um ham á sumrin.
Þá blöur flokkur vaskra meyja
meö skúringafötur og ræstiduft
tilbúinn aö ráöast á rykiö og skit-
inn sem safnast hefur yfir vetur-
inn, nú þarf aö gera allt klárt, áö-
ur en þýsku feröamennirnir i
pokabuxunum og ráöstefnugest-
irnir frá Noröurlöndum koma til
aö dást aö björtum nóttum, blá-
um fjöllum og miönætursól.
— ká
Texti: ká
Myndir: gel
á dagskrá
>Þeim mun brýnni nauðsyn ber til, að
sósialistar i röðum samvinnumanna noti
tœkifœrið og taki þátt i „endurnýjun
hugmynda og rikjandi vinnubragða” og
og færi með sér þá hugsjón,
sem nú er leitað eftir.
í leit að hugsjón
Þaö er fagnaöarefni aö sam-
vinnumenn á Islandi skyldu taka
markmiö samvinnuhreyfingar-
innar til sérstakrar umræöu á
aöalfundi Sambands isl. sam-
vinnufélaga, sem haldinn var
dagana 11.—12. júni sl. 1 nokkrum
kaupfélögum höföu fyrir þann
fund fariö fram umræöur um
máliö, án þess aö þær leiddu i
sjálfu sér til mikillar niöurstööu.
Sú varö heldur ekki raunin á á
aöalfundi Sambandsins, enda
ekki stefnt aö samþykkt stefnu-
yfirlýsingar um markmiö hreyf-
ingarinnar á fundinum.
Fullyröa má aö hugsjón sam-
vinnunnar hafi frá fyrstu tlö veriö
sú, aö koma á þjóöfélagi, þar sem
menn myndi meö sér félagsskap
á jafnréttisgrundvelli og eigi
saman og reki verslunar- og
framleiöslufyrirtækin. Þessi hug-
sjón er þvl I algerri andstööu viö
auövaldsskipulagiö, þar sem
fjármagniö ræöur rikjum og auö-
menn og auöfélög eiga fyrirtæki
og ráöskast meö allt atvinnullf.
Boöendur hugmynda um sam-
vinnustarf sáu þessa mynd býsna
skýrt fyrir sér, enda varö sam-
vinnan skjótt einn þáttur sósial-
iskrar baráttu um viöa veröld.
An alls efa var Benedikt frá
Auönum helsti hugsjónamaöur
sam vinnumanna viö upphaf
kaupfélaganna Islensku og fram á
þessa öld. Þjóöfélagsleg hugsun
hans kemur vel fram I bréfum til
tveggja vina og birt eru I Sklrni
1970, og grein Sveins Skorra
Höskuldssonar undir heitinu
Ofeigur I Sköröum og félagar.
Benedikt segir I bréfi til Péturs á
Gautlöndum, dags. 26. des. 1902
ma.:
„Stgr. (Steingrimur Jónsson
sýslumaöur, innskot Sveins Sk.)
fer sjálfsagt á fundinn, (aöal-
fundur Kaupfélags Þingeyinga,
innskot Sveins Sk.) enda megum
viö ekki án hans vera, þvl hann er
nú heitasti og áhugamesti kaup-
félagsmaöurinn I héraöinu, svo
yndi er heyra til hans, þegar hon-
um tekst upp. Og sósialisti er
hann oröinn eftir mfnu hjarta”.
Siöara bréfiö skrifaöi Benedikt
Siguröi I Ystafelli 6. febr. 1903, en
þvi lýkur svo:
„Nú skil ég hvert orö I bréfi
þlnu, og nú er ég meö af öllum
hug, þvi I þvi er ekki ein einasta
hugsun, sem ekki hefir lagt mig I
einelti og ofsókt mig á seinustu
árum. Og verst er, aö gagnvart
þessum hugsunum hefi ég ekki
hreina eöa góöa samvizku. Mér er
löngu ljóst, aö viö erum ónýtir
veröir þeirra hugsjóna, sem lengi
hafa fyrir okkur vakaö, og aö viö
slökum og hrökklumst meira og
meira undan straumnum. Aöur
vöröum viö félag okkar meö
Ófeigi, sem haföi mikil áhrif, og
sóktum út á viö meö timariti
kaupfélaganna; reyndum aö sá,
frækornum I akur þjóöfélagsins:
NU horfum viö höggdofa á,
aö þessum frækornum er
traökaö, aö þau eru étin af vörg-
um. Viö þegum og hrökklumst
undan. En óvinurinn er ekki
aögerðarlaus. Yfir þjóöina
riöur nú sterk individualistisk
alda. Alls staðar tranar sér fram
þetta uppblásna, andstyggilega
ég+ sem krefst alls fyrir sig, en
'neitar öörum um allt. Sjálfs-
fórnarhneigöur félagsandi fer
þverrandi og meö honum allar
þjóölegar dygöir. Inn I landiö
streyma imperlalistisk áhrif og
stefnur. Hinn argasti
commercialismus (nýtt enskt
huggrip, sem þýöir sig sjálft) er
aö hreiöra sig hjá okkur, flúinn
hingaö undan hinum nýju félags-
legu hreyfingum (cooperation,
sósialismus) meöal annarra
þjóöa til þess hér á hala veraldar
aö framdraga snýkjudýralif sitt á
okkur I næöi fyrir nýjum
hugsjónum. og blaöaskrum-
aramir hrópa hósianna
Vér erum aö evrópíserast! En
viö Þingeyingar o.fl. þorum
ekki aö játa fyrir sjálfum okkur,
hvaö þá þjóðinni, aö viö séum
sósialistar, viö þorum ekki aö
sýna lit, ekki aö hefja merkiö. Og
eftir hverju er þó aö blöa. Ekki
gerir næsta kynslóö þaö, hún er
ekki isbrjótaleg. Og alltaf fer verr
og verr. Viö stefnum óöfluga út I
kosmópólitlskt konkúrranse an-
arki, og hvaö veröur þá úr okkur
sem þjóö? — Ef viö þyrðum aö
sýna lit, þá myndi þjóöin ekki
standa ráöalaus yfir aö hnoöa
saman skiljanlegu pólitisku pró-
grammi”.
Nýir menn gengu fram á bar-
áttusviðið og sá atkvæöamesti
Jónas Jónsson frá Hriflu. Arið
1916 hefur hann ásamt Benedikt
frá Auönum og Þórólfi I Baldurs-
heimi útgáfu á timaritinu
„Réttur” og litu þar dagsins ljós
margar fyrstu greinar á Islensku
um sóslalisma. Areiöanlega vakti
fyrir Jónasi Jðnssyni aö brjóta
niöur vald og áhrif kapitalistanna
meö „auösjafnaöarkenninguna”
aö vopni, um leiö og efld væri
samstaöa vinnandi stétta, verka-
lýös og bænda. Þaö átti aö visu
fyrir honum og fleiri forgöngu-
mönnum samvinnuhreyfingar-
innar aö liggja aö skera upp herör
gegn „bolsum”, heilagt strlö sem
stóö langa hriö og varö til þess
meö ööru aö sameiginlegur
óvinur samvinnuhreyfingar og
verkalýöshreyfingar hefur á um-
liönum árum átt auövelt meö aö
standa af sér atlögur þessara
hreyfinga. Hefur á stundum helst
virst sem svo aö samvinnufyrir-
tækin hafi týnt áttum og fallist I
faöma viö auöstéttina. Oll sú saga
er merkilegt rannsóknarefni en
veröur þó ekki gerö skil i þessum
pistli.
Eins og áður sagöi er ánægju-
legt aö innan samvinnuhreyf-
ingarinnar skuli nú vera hafin
skipuleg umræöa um markmiö
samvinnustarfsins. A aöalfundi
Sambandsins sem áöur er vitnaö
til flutti Erlendur Einarsson, for-
stjóri þess. framsögu um þetta
efni. Einhverjum kann aö finnast
þaö bera vott um andlega fátækt
hreyfingarinnar aö forstjóri um-
fangsmesta fyrirtækis á íslandi
og hugmyndafræöingur sam-
vinnumanna skuli birtast i einum
og sama manninum. Þaö snertir
þó ekki kjarna málsins. Erlendur
vék aö þvi I ræöunni aö mark-
miösumræðan I hreyfingunni hafi
veriö dræm og sagöi:
„En ef starfsmenn samvinnu-
hreyfingarinnar og forystumenn
hinna einstöku félaga, i stjórnum
og framkvæmdastjórnum út um
allt land, megna ekki aö skapa
umræöu um markmiö samvinnu-
hreyfingarinnar I héraöi eöa eru
svo uppteknir viö vandamál llö-
andi stundar, aö þeim gefst ekki
ráörúm til aö horfa til lengri
framtiöar, þá ber þaö gleggst
vitni um þaö aö taka þurfi mark-
mið hreyfingarinnar til umræöu.
Samvinnuhreyfingunni var
ekki ætlaö aö veröa stofnun. Sam-
vinnuhreyfingin, eins og nafniö
ber meö sér, þarf aö vera hreyfi-
afl framfara meö vald sitt frá
fólkinu, knúiö af þvi, fyrir þaö og
framtiö þess.
Ef ekki er lengur tlmi til hug-
sjóna, endurnýjunar hugmynda
og rikjandi vinnubragöa er sú
hætta fyrir hendi, aö hreyfingin
steingervist og sitji eftir sem
hvert annaö mosavaxiö grjót i
þeirri vegslóö framfara sem hver
kynslóö ryöur lengra og lengra,
sér og sinum til hagsældar.
Þetta er ástæöan fyrir því aö
viö öll þurfum aö ræöa ýtarlega
markmiö samvinnuhreyfingar-
innar”.
I ljósi þess sem hér er til vitnað
fannst mér nokkuö á skorta aö
markmiö hreyfingarinnar væru
nægilega skýrt fram sett jafnt i
ræöu Erlendar sem hjá öörum
fundarmönnum. En I lok ræöu
sinnar hvatti Erlendur sam-
vinnumenn til þátttöku i stefnu-
mörkun hreyfingarinnar meö
þessum oröum:
„Ég heiti á sem flesta sam-
vinnumenn aö þeir taki virkan
þátt i aö móta skýra og fram-
sækna samvinnustefnu, til auk-
innar hagsældar samvinnumanna
og islensku þjóöarinnar allrar”.
Undir þetta vil ég taka. Þaö
hefur til aö mynda rikt alltof
mikiö afskiptaleysi meöal is-
lenskra sóslalista um málefni
samvinnuhreyfingarinnar. Viö
höfum heldur ekki tekiö þátt I
sam vinnustarfinu af nægum
þunga. Starfshættir samvinnu-
fyrirtækjanna hafa aö vlsu oft allt
fram á þennan dag oröiö til þess
aö vekja andúö verkafólks á sam-
vinnufélögunum. Þeim mun
brýnni nauösyn ber til aö sósial-
istar i rööum samvinnumanna
noti tækifæriö og taki þátt 1
„endurnýjun hugmynda og rikj-
andi vinnubragöa”, og færi með
sér þá hugsjón sem nú er leitaö
eftir.