Þjóðviljinn - 09.10.1980, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐ'VILJTNN Fimmtudaguf 9. október 1980
MOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
'hreyfingar og þjódfrelsis
Ctgefandi: tJtgáfufélag Þjóöviljans
Framkvcmdastjóri: Eiöur Bergmann
RlUt‘órar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson. Kjartan Ölafsson
• Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaóur sunnudagsblaös: Guöjón Friöriksson.
Rekstrarstjóri: úlfar Þormóösson
Afareiöalustióri: Valbór Hlööversson
‘ Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar örn Stefánsson, Ingibjörg
Haraldsdóttir, Kristln Astgeirsdótt*1** Mágnús H. Gíslason, Sigurdór
Sigurdórssor..
Þingfréttir: Porsteinn Magnússon.
Iþróttafrétta m aöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Eina’r Karlsson, Gunnar Ellsson
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur:Eyjólfur Arnason.
lAuglýsingar: Sigríöur flanna SigurbjörnSdóttir.
Skrifstofa :Guörún Guövaröardóttir.
ÍAfgreiösla: Kristln Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröardóttir.
Slmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Húsmóöir: Anna Kristín Svernsdóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Xrtkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson/;'
Ritstjórn, afgreiösla og augiýsingar: Slöumdla 6, Reykjavlk, slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaþrent hf.
Hungur
og hjálp
• Það er að hefjast söfnun á vegum Rauða krossins
vegna gifurlegrar hungursneyðar sem herjar á mikinn
hluta íbúa Austur-Af ríku — sumpart vegna þurrka, sum-
part vegna styrjalda. Það verður gengið fyrir dyr
(slendinga og þeir verða spurðir: Eruð þið reiðubúnir að
rétta bágstöddu fólki hjálparhönd? Það er ekki í fyrsta
sinn sem slík spurning er upp borin, og það er jaf nvíst að
við eigum eftir að heyra hana oftar.
• Það þyrfti vonandi að leita lengi að manni sem teldi
slíka söfnun óþarfa, viðurkenndi ekki þá neyð sem er til-
efni hennar; hann mætti vera undarlega fáfróður eða
forhertur. Hitt gæti vel verið, að allmargir létu af stað
fara hið innra með sér einhverja fyrirvara, sem eins og
draga úr gildi þeirrar aðstoðar sem beðið er um, og
skjóta sér á bak við þá og segja sem svo: Eiginlega er ég
ekki heima.
• Þeir munu til dæmis finnast sem huga sem svo:
Þetta hungur er sjálfskaparvíti þjóðfélaga sem lúta dug-
lausum stjórnum og spilltum eða grimmum. Enn aðrir
kunna að rifja það upp, að þegar hungursneyð í svo-
nefndu Sahelbelti (í þeim héruðum margra ríkja sem
liggja suður af Saharaeyðimörkinni) kallaði á matvæla-
hjálp fyrir nokkrum árum, þá var misráðin þróunarað-
stoð ein af forsendunum fyrir því hvernig komið var.
Enn aðrir kunna að seg ja sem svo: Þetta er allt vonlaust,
það verður að grafa fyrir rætur meinsins. Og ræturnar
eru bláttáfram úreltir þjóðfélagshættir, sem koma í veg
fyrir framfarir í landbúnaði, og svo sú alþjóðleg skipan
viðskipa sem er á kostnað hins fátæka suðurs, en f leytir
jaf nt og þétt gróða til hins ríka og iðnvædda norðurs.
• Enginnsegiraðhérséfariðmeðstaðlausastafi. Það
er rétt, að þróunaraðstoð raskaði sambýli manns og
náttúru í Sahel. Það er rétt, að stjórnir eru spilltar og
dáðlausar. Þaðer rétt, að efnahagsskipan heimsins við-
heldur einskonar nýrri nýlenduskipan. En hitt er jafn,
víst, að allt þetta hlýtur að víkja fyrir þeirri einföldu
staðreynd, að fólk er statt í hörmulegri neyð.
• I ágætu ávarpi Ólafs Mixa, formanns RKÍ, vegna
Afríkusöfnunar, minnir hann á það, að móðir Teresa í
Kalkútta var að því spurð, hvort það væri ekki aðeins
verið að draga neyð sveltandi fólks á langinn með því að
gefa því að borða í stað þess að ef la það til sálfsbjargar.
Friðarverðlaunahafinn svaraði því á þá leið, að sá sem
er orðinn sljór og kraftlaus af hungri þurfi fyrst og
f remst f isk að borða til að ná nægilegum þrótti og hugar-
elju. Seinna gæti hann mundað veiðistöng, sem þá gæti
vissulega komið honum að gagni til sjálfsbjargar.
• Þettaeraðsjálfsögðualveg rétt framsetning á gam-
alli og sínýrri spurningu um neyð og hjálp. Við þurfum
að vita um ástæður hungursneyða; það er brýnt að vita
að það er ekki nóg að safna mat og bíða þeirrar næstu.
En það er enn brýnna að gera sér grein fyrir því, að
hvað sem líður þekkingu okkar og skilningi á forsendum
hörmunganna, þá eru þeir sem svelta saklausir. Það er
miklu vafasamara að hægt sé að segja það sama um
okkur. Þeim mun stærri er skylda okkar til að rétta
hjálparhönd.
—áb.
Rlippt
| Aðstoðin misferst
■ Rauöi Krossinn er nú aö drifa
I 1 gang Afrikuhjálpina 1980 og
I vonandi taka Islendingar vel i
I þaö aö kllpa af allsnægtum sín-
* um handa sveltandi fólki. A slö-
[ ustu áratugum hafa mjög mis-
| munandi áherslur veriö lagöar
I á gildi þróunaraöstoöar annars-
J vegar og hinsvegar fátækra- og
I hörmungahjálpar. Segja má aö
I þaö hafi veriö ríkjandi viöhorf
* aö leggja höfuöáhersluna á
J hjálp til sjálfshjálpar, þar sem
I ætlast hefur veriö til aö þróuö
I riki og auöug veittu f jármunum,
* tækni og vélbúnaöi til þróunar-
J rlkja snauöra til þess aö þau
I mættu leysa sin mál til fram-
[ búöar til heilla fyrir allan al-
' menning I þessum löndum.
En önnur viöhorf eru nú aö
I koma fram I þessum málum og
I markast þau helst af því aö iön-
■ rikin eiga mörg i hinum verstu
J greiösluvandamálum og eru
I meö ríkisfjármál sln I mesta
I ólestri, og svo hinu aö þróunar-
' aöstoöin hefur viöa misfarist og
I' ekki komiö I réttan staö niöur,
þaö er ekki komiö þeim til góöa
sem helst hafa þurft á aö halda.
J Endurskoðun
I Gunnar Myrdal, hagfræöi-
* prófessor og Nóbelsverölauna-
, hafi, hefur ritaö grundvallarrit
um efnahagsmál þróunarrfkja
og þróunarleiöir. Hann hefur
, veriö mikill talsmaöur þróunar-
, aöstoöar og átt sinn stóra þátt I
Iþvi aö m.a. Sameinuöu þjóö-
irnar hafa sett upp þaö mark aö
þróuö iönríki veiti 1% af þjóöar-
tekjum sinum til þróunar-
hjálpar.
Svlar eru aö þvi er best er
vitaö eina þjóöin I heimi sem
nær þessu marki Sameinuöu
þjóöanna, og veitir um 5
milljöröum króna sænskra I
þróunaraöstoö, sem aö verulegu
leyti er hrein gjöf, en ekki
skiptiverslun og hergagnasala,
eins og önnur lönd stunda viö
þróunarrlkin.
A ráöstefnu um þróunarhjálp
sem haldin var I Svlþjóö I haust
lýsti Gunnar Myrdal þeirri
skoöun sinni aö tlmabært væri
aö endurskoöa sænsku þróunar-
hjálpina.
Alþjóðleg fátækrahjálp
— Gefiö peningana I staöinn
sem aöstoö vegna hörmunga og
sem hjálp til hinna fátækustu i
fátæku iöndunum, segir Myrdal.
— Þaö var sú tiö aö ég trúöi á
heföbundiö módel I sambandi
viö aöstoö viö þróunarlöndin en
ég hef smám saman skipt um
skoöun. Hinir riku i fátæku lönd-
unum veröa rikari og rfkari, en
þeir fátæku fátækari og fátæk-
ari. Látiö aöstoöina renna til
þeirra sem eiga yfir höföi sér aö
svelta I hel. Viö getum vel
kallaö þaö alþjóölega fátækra-
hjálp.
A ráöstefnunni hélt Gunnar
Myrdal þvi fram aö þaö væru
fjölmargir þættir sem kæmu I
veg fyrir þaö aö hægt væri aö
framkvæma áætlun Brandt-
nefndarinnar um gifurlega
efnahagslega aöstoö viö þró-
unarrikin. Þessi áætlun hefur
veriö lögö fyrir þing Sameinuöu
þjóöanna og rlkisstjórnir
heims, en aö áliti sænska
Nóbelsverölaunahafans mun
hún ekki leiöa til verulegs bata i
efnahagslifi fátækustu þróunar-
rlkjanna.
Póiitísk hneyksli
Myrdal bendir á aö rlku iön-
rikin eigi viö aö striöa veru-
legan halla á rlkisf jármálum og
greiöslujöfnuöi viö útlönd, og
eigi þvl I erfiöleikum meö aö
inna af hendi allt þaö fé sem
þyrfti til þess aö koma efnahag
fátæku rfkjanna á skriö. Þess
utan sé stjórnmálaástand I
fátæku löndunum viöa hreint
hneyksli. I þriöja lagi heföu full-
trúar fátækustu ríkjanna á al-
þjóölegum þingum, sem eiga aö
leysa vandamál þróunarrlkj-
anna, engan áhuga á úrlausnum
fyrir alþýöu manna I þessum
löndum. Þetta væri úrvalssveit
hagspekinga sem sé úr tengsl-
um viö hinn breiöa fjölda I lönd-
um sinum.
— Þaö þyrftu aö koma til um-
fangsmiklar félagslegar
umbætur I þessum fátæku rikj-
um, ef þróunaraöstoöin ætti aö
koma því fólki til góöa sem
raunverulega liöur skort og býr
viö sárustu neyö. An slikra um-
bóta er tiigangslaust aö tala um
nýja efnahagsskipan i heimin-
um.
Bein aðstoð
Myrdal segir ennfremur aö
þróunaraöstoöin eins og hún er I
dag sé aöeins dropi I hafiö
miöaö viö þarfirnar sem fyrir
hendi séu.
— Þessvegna væri þaö skárra
ef þeim fjármunum sem nú er
variö til þróunaraöstoöar væri
veitt beint til þeirra milljóna
manna sem lifa viö hungurs-
mörkin, eöa hungursdauöinn
blöur vegna náttúruhamfara,
striöshörmunga eöa annarra or-
saka. Aö annarri niöurstööu er
ekki hægt aö komast eins og
þróunin hefur oröiö i heiminum.
Árangurslaus kurteisi
Þessi viöhorf Gunnars Myrdal
______________°3
stinga nokkuö I stúf viö viö-
teknar skoöanir I þróunarmál-
um og þvi ekki nema eölilegt aö
sú spurning skjóti upp kollinum,
hversvegna haldiö sé áfram
þróunaraöstoö sem ekki hjálpar
þeim sem eru hjálparþurfi.
Svar Myrdals er svohljóöandi:
„Viö erum svo kurteisir hver
viö annan þegar viö hittumst á
alþjóðaþingum og ræöum um
leiöir til þess aö bæta efnahag
þróunarrlkjanna aö menn horfa
fram hjá raunveruleikanum i
allri vinsemd. A alþjóölegum
ráöstefnum næst semsagt veru-
legur árangur I kurteisi en ööru
ekki. Mér þykir þaö leitt, en ég
fæ ekki meö nokkru móti séö aö
eitthvaö miöi i átt til samvinnu
iönrikja og þróunarrikja um aö
leysa efnahagsvandamál
þróunariandanna”.
Á leiðarenda
Islendingar hafa siður en svo ■
ausiö fé af fjárlögum I þróunar- ■
aöstoö og vonandi hafa þau tak- I
morkuöu verkefni sem islenska |
rikiö hefur tekiö aö fjármagna I ■
þróunarrikjum ekki veriö til I
einskis, en komiö I réttan staö I
niöur. En i ljósi þeirra viöhorfa |
sem Gunnar Myrdal hefur lýst ■
geta Islendingar meö góöri |
samvisku gefiö I Afrikuhjálp- I
ina, svo fremi sem Rauöi kross- I
inn stendur sig I þvi aö fylgja vel ■
eftir hjálpinni á leiöarenda, eins I
og hann hefur góö orö um aö I
gera.
— ekh *
skorið