Þjóðviljinn - 12.11.1980, Blaðsíða 9

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 12. nóvember 1980.
Miövikudagur 12. nóvember 1980. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
SociN-
CON-TR'
ISOCIflL ,
CONTRflCT
SOCIBL
CONFLfCrl
œMTOACT
A uppgangstimunum eftir seinna striðið tókst
nokkurs konar þegjandi samkomulag milli thaids-
flokksins og Verkamannaflokksins um beitingu
ákveðinna sósialdemókratiskra aðferða við stjórn
efnahagsmála. Fræðileg umræða innan Verka-
mannaflokksins mótaðist þá verulega af þeim hug-
myndum sem settar voru fram i bók A. Croslands —
Framtið sósialismans (1956). Þar var ofarlega á
baugi atvinnulýðræði svokallað, sú stefna að veita
verkafólki I iðnaði aukna ábyrgð á framleiðslunni
án þess þó að taka fyrirtækin úr einkaeign, og þótti
skref i átt að sósialisma. Svipaðar hugmyndir nutu
fylgis i ákveðnum lögum ihaldsflokksins, og raunar
höfðu sósialdemókratiskar hugmyndir löngum ver-
ið á kreiki kringum McMilIan, helsta oddvita
flokksins um langt skeið.
A Uokksþingum syngja menn „Hin gömlu kynni gieymast ei”
pólitiskar áttir.
■ og stefna siöan I furöu margar
Þessir verkamenn hjá Leyland voru ekki hrifnir af iaunasáttmáia Callgahans:
Tekst aö koma slfkum sáttmála á meö verkaiýöseftirliti?
Reglansé sil, aö þaö veröi þegnar
þriöja heimsins sem ævinlega
veröi verst úti i slikri endur-
skiptingu atvinnuleysis.
Aörir segja sem svo, aö ein-
angrun Bretlands i fjármdla-
heiminum, aö viöbættum inn-
flutningshömlum, muni i raun
fækka viöskiptatengslum Breta,
þarmeö tapist markaöir og at-
vinnuleysiö aukist heima fyrir, i
staö þess aö minnka.
Gegn þessu beita vinstri sinnar
eftirfarandi rökum: Skipulögö
verslun felur i sér aö stefnt
veröur aö samkomulagi um vöru-
skipti og þjónustu — viö þjdöir
sem eru svipaös sinnis. Slik skipti
yröu hagkvæm fyrir efnahag
beggja aðila. Sem væntanlega
þátttakendur i þessari samvinnu
nefna þeir skandinavisku löndin,
sósialisku rikin og þjóöir þriöja
heimsins, sem muni hagnast sér-
lega af þessu.
Ahersla er lögö á, aö rikiö veröi
aö hafa á hendi einokun á
versluninni til aö þetta megi
veröa, geti stýrt innflutningi,
hagaö framleiöslu eftir fyrirfram
geröum samningum viö aörar
þjóöir, stjórnaö veröi á útfluttum
vörum og aö einhverju leyti á inn-
fluttum lika.
Alþýðufyrirtæki —
blandað hagkerfi
Viöreisn bresks iönaöar er eins
og gefur aö skilja ofarlega á
verkefnaskrá vinstri andstöðunn-
ar. En i dag er vöxtur markaöa
ekki fyrir hendi og þvi veröur aö
auka hlut Breta i núverandi
mörkuöum, sem eru aö sigla
gegnum skeiö samdráttar — alla-
vega kyrrstööu — eigi viöreisn aö
takast.
Sem fyrr segir, þá telja benni't-
ar aö breskir iönkapitalistar séu
alls ófærir um aö bæta sam-
keppnisaöstöðu iönaöarins og þvi
veröi einkafjármagn og
markaðsöfl aö ltlta fyrir yfirráö-
um rikisfjármagns og áætlunar-
búskapar.
Þeir segja aö stórfyrirtækin
ráöi þaö miklum hluta efnahags-
ins, aö til aö rikiö geti tekiö viö
stjórn hans, þá þurfi að afnema
sjálfstæöi þeirra. og leggja I
framhaldi til aö 20-25 stærstu
fyrirtækin veröi þjóönýtt. Þjóö-
nýtingu telja þeir þó i sjálfu sér
ekki aðlaöandi, einsog hún hafi
veriö framkvæmd af Verka-
mannaflokknum fram til þessa,
enda hafi hún frekast miöaö aö
þvi aö viöhalda framleiöslu — og
þarmeö atvinnu — I ósam-
keppnisfærum iönaöi, en gróöa-
vænlegur iðnaöur allajafna látinn
ósnertur. Þessa þjóönýtingu telja
þeirhins vegar nauösynlega til aö
safna völdum á hendur ríkisins.
Þessi þjóðnýttu fyrirtæki veröa
svo sett undir stjórn verkafólks-
ins (workers control) — en veröi
þó i eigu rikisins. Þannig muni al-
þýöanreka fyrirtæki alþýöunnar.
Eftir sem áöur veröur stór hluti
framleiöslunnar i einkaeign,
þannig aö hagkerfi bennítanna er
blandaöþe. rikisrekstur og einka-
rekstur jöfnum höndum.
Þjóðnýting banka —
verkalýðseftirlit
Undirtök rikisins I efnahagslíf-
inu geri þvi á hinn bóginn kleift aö
sveigja einkaframleiösluna aö
áætlunum rlkisvaldsins. Fjár-
mögnun lánastarfsemi og tæki-
færum til þenslu yröi beitt I þvi
skyni sem þrýstingi á einka-
iönaöinn. Jafnframt yröi Eng-
landsbanki settur undir mjög ná-
kvæma stjórn — en hagfræöingar
kvarta undan þvl aö fjármála-
ráöuneytiöogEnglandsbanki hafi
mjög drepiö hagskipulagningu
fyrri rikisstjórna á dreif — og
stefnt yröi aö þjóönýtingu banka
og fjármögnunarstofnana. Þar
falla undir byggingarfyrirtæki
sem eru feykiauöug i Bretlandi,
tryggingarstofnanir, og önnur
peningamusteri.
Benn og félagar eru þess meö-
vitandi aö þessar áætluöu þjóö-
nýtingar og hugmyndir um skipu-
lagningu efnahagslifsins kunni I
fljótubragöi aö viröast æöi keim-
likar rikiskapltalisma svoköll-
uöum. Þeir telja hins vegar aö
fyrrnefnt verkalýöseftirlit sé at-
laga aö heföbundnum tengslum
vinnuafls og fjármagnseigenda i
hinum kapítaliska rekstri og vel-
gengni hinna rlkisreknu fyrir-
tækja komi verkalýðnum aö auki
sem heild til góða.
Hins vegar er styrkur breskrar
verkalýöshreyfingar verulegur
og harka hennar I kjarabaráttu
hefur komið mörgum
kapltalistanum i koll. I skipu-
iögöum rikisbúskap þarf þvi aö
hafa launamál verkamanna á
hreinu. Þaö ætla bennitar aö gera
meö þvi aö tengja saman verka-
lýöseftirlit og launasáttmála.
Þeirsegja sem svo: framleiösl-
an veröur alfariö undir stjórn
verkalýös á einn eöa annan hátt.
Hann getur því séö næsta ljós-
lega, hversu háar launahækkanir
framleiöslan þolir, án þess aö
samkeppnisaöstaða rýrni úr hófi.
Milli ri'kisvalds og verkafólks
veröi því geröur ákveöinn
rammasamningur, um hversu
mikiö sé til skiptannai hvert sinn.
Bennítar gera jafnframt ráð
fyrir, aö þaö veröi ekki einungis
forysta hreyfingarinnar sem
semji um þetta, heldur veröi
færibandafólkiö dregiö inn I þá
samninga meö einum hætti eöa
öörum.
A meöan verið er aö koma
framleiöslunni úrnúverandi rúst-
um hyggjast vinstri sinnar nota
islensku leiðina, og bjóöa miljón
félagsmálapakka gegn hófsemd i
kjarakröfum verkafólks.
A þessari stefnu hyggjast liös-
menn vinstri andstööunnar
byggja sósialiskan efnahag. Sum-
ir myndu kalla hana undarlegt
bland af þokkalegum sósialisma
og fúlum kratisma. Aörir vondan
kommúnisma og einhverjir
kunna aö sjá litinn mun á henni og
þvi sem kallast rikiskapitalismi.
Hvaö sem þvi liöur, þá eru
breskir vinstri menn innan
Verkamannaflokksins hvergi
hræddir hjörs I þrá; þetta ei;
þeirra sósialismi og sigurvissir
greina þeir frá sívaxandi stuön-
ingi bresks almennings. Vist er,
aö meöal félaga I flokksdeildum
'útum Bretland njóta þeir
stuönings meirihluta flokk-
manna, þó undarlegt lýöræöi
Verkamannaflokksins komi i veg
fyriraö sá stuöningur endurómi i
þingliöi flokksins — þarsem hin
eiginlega stefna flokksins er mót-
uö. —ÖS
A þessum tlmum þenslu og
uppgangs i efnahagslifinu reynd-
ist verkalýðshreyfingunni tiltölu-
lega auövelt að vinna sér betri
kjör og meö atbeina sterkra afla
af báöum vængjum stjórnmál-
anna fékk verkafólk i auknum
mæli itök i stjórnum fyrirtækja —
atvinnulýöræöinu óx fiskur um
hrygg. I verkamannaflokknum
þótti þviþjóöfélaginuheldur miða
til sósiallskra átta, grundvöllur til
baráttu fyrir róttækum, af-
dráttarlausum sósialisma var þvi
litill innan flokksins. Sú vinstri
andstaða sem þá var til staöar óg
snerist einkum kringum Aneurin
Bevan(bevanitarnir) var gersigr-
uð á fimmta áratugnum. Aö henni
liðinni var ekki til sósialisk and-
staða innan Verkamannaflokks-
ins, þó heitiö „vinstri menn” væri
oft notað til að skilja að þá sem
voru — frá sjónarhóli sósíalista —
miðlungi hægrisinnaðir (Harold
Wilson og félagar) og hina sem
voru óumdeilanlega i hægri jaðri
flokksins (s.s. Georg Brown, sem
siöar varð frægur fyrir stuðning
sinn viðstriösrekstur Kana i Viet-
nam).
A sjötta áratugnum tók að
fækka íjörkippum i efnahagslifi
Vesturlanda, gróöa eignastéttar-
innar varö ekki viöhaldið nema
með árásum á kjör verkafólks, og
blíöleikar verkalýöshreyfingar og
auðstéttar snerust upp i fáleika.
Samkomulagið um sósialdemó-
kratísk úrræði leystist upp — og
ekki einungis af hálfu Ihaldsins.
Rikið er tæki borgarstéttarinn-
ar segir i einum staö (einsog
Svavar Gestsson minnti á þegar
hann steig til ráöherradómsJj og
þegar verulega kreppti að í auð-
valdsheiminum 1966-67 beittu
auðmennirnir þessu þarfa tæki
sinu. Árið 1966 bannaði rikis-
stjórnin kauphækkanir — i þágu
atvinnuveganna.
Söguleg illkvittni olli, aö það
var Verkamannaflokkurinn sem
fór með völd á þessum tima, og sá
um aðgerðina fyrir burgeisadót-
ið. (önnur meinfýsi sögunnar sá
svo um aö þaö var kandidat svo-
kallaðs vinstri arms, sem var þá
forsætisráðherra — Harold Wil-
son.)
Fleira fylgdi á eftir. Stjórnin
freistaði þess aö skerða verkfalls-
rétt og enn var það takmarka-
laust viröingarleysi sögunnar
fyrir réttu samhengi hlutanna
sem olli, aö hægri maðurinn Jim
Callaghan leiddi til sigurs barátt-
una gegn þeirri ósvinnu.
Verkamannaflokkurinn fór
með völd 1966-1970, þegar alvar-
legir kreppuboðar gerðu vart við
sig. Ráðandi öfl flokksins slógu æ
meir af gagnvart eignastéttinni.
Að sama skapi óx urgur meðal
óbreyttra fylgismanna flokksins,
sem stóðu i þeirri trú að hann
væri til að halda hlut þeirra and-
spænis yfirstéttinni, en ekki til
þess að púkka undir stéttarand-
stæðinginn.
Undir þessum kringumstæðum,
næsta augljósu sósialisku gjald-
þroti flokksins, hlaut að vakna
andstaða innan Verkamanna-
flokksins, sem vildi almennilegan
herskáan sósialisma i stað stétta-
samvinnu forystunnar. 1 reynd
spruttu vlða upp andófskjarnar,
misstórir og misvirkir, sem
smám saman runnu saman i ein-
um farvegi, um efnahagsstefnu,
sem var nánast heillegur valkost-
ur við stefnu íorystunnar. Val-
kostur sósialismans — sögðu aö-
standendur.
A seinni árum hefur kreppa
rækilega sagt til sin I Bretlandi,
og andófsröddum þvi enn vaxið
styrkur. Vinstra andófið er gjarn-
an kennt við Tony Benn, en hann
er fráleitt stoínandi þess eða eini
hugmyndafræðingur. Hins vegar
á hann og félagar hans drjúgt inn-
legg i stefnu andstöðunnar, og
hafa að auki gerst skörulegastir
málsvarar hennar. A tungu
breskra stjórnmála hafa þvi liðs-
menn andstöðunnar hlotið nafniö
bennitar.
„Sérbreska” kreppan
Eitt megininntakið i skilgrein-
ingu vinstri andstööunnar á
vandamálum Breta i dag, er að
auk hinnar svokölluðu heims-
kreppu sem nú fer einsog lok yfir
akur, þá eigi Bretar i glimu við
sérstaka „sér-breska” kreppu. Sú
er fyrst og fremst framleiðslu-
kreppa i iðnaði, er Bennitar teija
algerlega einangraða frá heims-
kreppunni, sem hvetji þó llklega
gangvirki þeirrar sérbresku. Að
sögn þeirra er breska kreppan
óhjákvæmileg afleiöing djúp-
rættra ágalla sem þjáö hafi
skipulag bresks iðnaðar — og
þjóðfélags — alla þessa öld.
Þetta er skýrt á svofelldan
hátt:
Frameftir öldinni rikti algert
stefnuleysi af hálfu hins opinbera
um uppbyggingu atvinnugreina.
Þetta stefnuleysi hvatti i raun til
fjármögnunar i iðnaði, á kostnaö
landbúnaðar. En þegar önnur
iðnaðarveldi tóku aö hrista haus
framan i breska ljónið, einkum
Bandarikin og Þýskaland, þá
tóku bresku iönfyrirtækin ekki
þann kost að fjárfesta i nýrri
tækni og gera sig samkeppnis-
færa við keppinautana. Þess i
staö einbeittu þau sér að fram-
leiöslu fyrir verndaða markaði,
nýlendur og hálfnýlendur Breta,
sem nóg var til af á mektardögum
Engilsaxa. Þar var annað
tveggja engin samkeppni eða
breskar vörur nutu tollfriðinda
umfram keppinautana.
Af þessum sökum úreltust tæki
og tækni breskra iðnkapitalista
miðað viö keppinautana. Þegar
svo vernduðu markaðirnir týndu
tölunni, endurteknar kreppur
urðui heimsversluninni, þá stóðu
þeir uppi með afar slaka sam-
keppnisaðstöðu. í kjölfarið komu
svo holskeflur af glötuðum at-
vinnutækifærum heima fyrir.
Failandi gróði iðnkapitalist-
anna rekur þá svo til að reyna að
skerða kjör verkafólks, sem leiðir
til vaxandi hörku á vinnu-
markaðnum, eða þess sem
bennitar kalla „launastriðs”. Það
veldur svo ma. þvi, segir Stuart
Holland einn af helstu hag-
fræðingum vinstrisins, að alþjóð-
leg stórfyrirtæki telja Bretland
litt vænlegt sem vonarland fyrir
þenslu stóriðnaöar, og flytja i
stórum stil sjóði og atvinnutæki-
færi útúr landinu.
Með orðum Tony Benn: „Lág
framleiðni, tap markaða til er-
lendra keppinauta og atvinnu-
leysið sem hrjáir Breta i kjölfar
þessa, er afleiðing allt of litillar
fjárfestingar i iðnaði”.
Dómur Benns og félaga er möo.
sá, að breskir kapitalistr hafi ekki
staðið i stykkinu.
Og hvað vill hann gera i þvi?
Hann ætlar að gera rikiö að
„kapitalista”!
Ráðagerð bennita er: (1) að
koma á stórfelldri fjárfestingu i
iðnaði — fyrst og fremst af hálfu
rikisins, (2) að gera verkafólk að
meginafli i nýbyggingu bresks
efnahagslifs, bæði i skipulagn-
ingu þess og uppbyggingu.
ítök alþjóðlegs
kapítalisma skert
Nýbyggingu bresks iðn-
aðar/efnahags er á hinn bóg-
inn ekki hægt að framkvæma
nema horfið sé frá duttlungum
markaðsafla og upp tekin
áætlunargerð af hálfu rikisins og
nákvæm skipulagning.
Þetta er eitt af höfuðatriðunum
i sósialisma vinstri andstöðunn-
ar. .
Áætlunarbúskap er hins vegar
trauðla hægt að koma á fót, fyrr
en búið er að skera á helstu tengsl
Bretlands við hinn alþjóðlega
kapitalisma, sem i dag kemur i
veg fyrir að Bretar séu sjálfráðir
um meiriháttar ákvarðanir i
efnahagslifinu. Þessi tengsl,
segja bennitar, hafa i fyrri rikis-
stjórnum Verkamannaflokksins
oftar en ekki brugðið fæti fyrir
framsæknar lagasetningar.
Itök hins alþjóðlega fjármála-
heims i Bretlandi verða einkum
rofin með tvennum hætti:
— með þjóönýtingu stærstu fyrir-
tækjanna, sem flest eða öll eru i
eigu fjölþjóðasamsteypa,
— með þvi að Bretar dragi sig
brott úr Efnahagsbandalaginu
(EBE).
Helsta röksemdin gegn EBE er
sú að þátttaka I þvi flæki Breta
svo I hinum alþjóðlega fjármála-
vef, að þeim sé ókleift að gera
sóslaliskan uppskurð á efnahags-
lifi sinu. Aörar röksemdir eru
einnig fyrir hendi. Bretar borga
þúsund miljón pund á ári fyrir
þátttökuna, segja vinstri sinnar,
en fá I staðinn einungis enn hærra
verð en áður á innfluttum vörum
frá EBE-löndunum, auk þess sem
breskur gjaldmiöill verður
ótraustari en áöur. Ekki slst hafi
svo þátttakan valdiö nettóút-
flutningi á fjármagni frá Bret-
landi til EBE-landanna. Sá fjár-
magnsflótti hafi enn minnkaö
fjárfestingu i iðnaöi heima fyrir
og þarmeð rýrt samkeppnisað-
stööu bresks iönaöar, og aukiö at-
vinnuleysið. Möo. EBE-þátttakan
eykur hina sérbresku kreppu.
Aö þessum forsendum uppfyllt-
um getur rikiö fariö að skipu-
leggja efnahaginn allt frá fjár-
festingu til verslunar.
Hluti af skipulagningu verslun-
ar felur i sér innflutningshömlur
og -bönn. Því hyggjast bennitar
beita eftir þvi hvaöan vindur
blæs, ss. með þaki á innflutning,
með því að banna aukningu inn-
flutnings (sem fer hraðvaxandi i
Bretlandi) eða hægja á árlegri
aukningu.
A þessar hugmyndir er ýmissi
gagnrýni skotið:
Villta vinstrið bendir á, aðþó
innflutningshömlur kunni að
Tony Benn: Kommúnismi segja
sumir, rikiskapitalismi segja
aðrir.
Fyrst eftir strlð var vinstri and-
staðan mjög tengd viö nafn
Aneruines Bevans.
fjölga atvinnutækifærum i bresk-
um iðnaöi, og geti þvi etv. talist
réttlætan<legar frá þjóðlegu sjónar
miði, þá hljóti þær altént aö striöa
gegn alþjóöahyggju sósialista,
þvi i raun breyti þær aðeins
heildardreifingu atvinnuleysis i
heiminum en minnki það ekki.
• •
Ossur
Skarphéðinsson
skrifar
frá Bretiandi
Hvert stefna liðsmenn Benns?
á daaskrá
Enginn heilvita maður stendur á móti
þeirri tæknibyltingu sem nú er að
hefjast. En það er aðeins ein raunhæf
leið til að mæta henni. Sú leið er að
stytta vinnutimann í áföngum, stytta
starfsævina og dreifa fjármagni
á lifaldur fólksins
\ALKOSTUR
vinstri andstöðu
Oft áður hefur staða verka-
fólks og staða verkalýöshreyf-
ingarinnar verið óljós, en fljótt
á litiö viröast nú vera að koma
upp nýir þættir i málefnum
þessara aðila, sem aldrei áöur
hafa blasaö við.
Þessi staöreynd byggist á
tveim meginatriðum. Annars-
vegar er um aö ræða óvenjulega
mikinn vanda i yfirspenntu
ástandi efnahagsmálanna.
Hinsvegar stafar óvissan núna
af þeim grundvallarbreytingum
i gerð þjóðfélagsins, sem ekki
veröa umflúnar og vikiö veröur
aö siðar.
Óraunsæi
Hvernigsem málunum ervelt
fram og aftur, veröur niður-
staðan sú sama. Verkalýðs-
hreyfingin virðist i grundvallar-
atriöum snúast rangt viö báðum
þessum staöreyndum.
tsambandi við almenn efna-
hagsmál, eru nú geröir kjara-
samningar sem eru þess eölis að
ekki litur út fyrir að vera
pólitiskur vilji fyrir þvi aö þeir
geti staðist. Þetta mun þvi
miður koma I ljós á næstu
mánuöum og á næsta ári, nema
afar mikil hugarfarsbreyting
veröi hjá stjórnvöldum og
launþegahreyfingunni.
Orsakir þessa óraunsæis i
gerð kjarasamninga verða ekki
raktar hér. Þær eru fyrst og
fremst afleiöingar óheillaþró-
unar i starfi verkalýðshreyf-
ingarinnar um langt árabil, þar
sem félagsleg markmið og
framtiöarsýn hafa smám
saman oröið að vikja fyrir
innbyröis togstreitu og pexi um
ytri gæði og stöðugt vaxandi
baráttu stéttanna innbyröis.
Staðan i tölum
Þáttur stjórnvalda I siöustu
samningum er hins vegar góöur
og miklu betri en oftast áður.
I samningunum, sérstaklega
samningum BSRB, er sótt fram
á félagslega sviöinu á
ar 22,6 en íslendingar aöeins
15,2%. Þetta segir ekki litla
sögu.
Þrátt fyrir jákvæðan þátt
rikisins við gerð kjarasamn-
inganna, ber að harma það aö
llfeyrisljónið stendur enn hreyf-
ingarlitið á veginum, þó aö
glöggir menn þættust nú sjá það
blaka eyrunum I fyrsta sinn.
Með ólikindum
En þó aö hin heföbundnu efna-
hagsmái séu ekki i góöu lagi og
svipaö óraunsæi riki I gerð
almennra kjarasamninga og
áður þá eru þau atriði léttvæg
I samanburöi viö þær breyt-
ingar sem nú eru aö gerast i
þjóðfélaginu. Hér er aö sjálf-
sögðu átt viö þá tæknibyltingu
sem nú riður yfir þjóðina.
1 sambandi viö þetta mikla
mál er margt með ólikindum.
Afstaða verkalýðshreyfingar-
innar til tæknibyltingarinnar er
til að mynda meö miklum 61111-
indum. Þarna var og er sofiö á
verðinum.
Þarna sker Islenska verka-
lýðshreyfingin sig frá verka-
lýðshreyfingu annarra landa i
Vesturevrópu. Um alla Evrópu
ogBandaríkin eru tæknimálin á
oddinum og i öllum iðnvæddum
rikjum eru þessi mál efst I huga
verkalýðshreyfingarinnar. Bæk-
ur eru skrifaðar um tækni-
byltinguna og afleiðingar henn-
ar og upplýsingum safnað, og
virtustu blöö og timarit eyða
miklu rúmi undir þessi málefni.
um. I húsgagnaiönaöi og tré-
smiði ýmiskonar eru komnar i
gang tölvustýröar vélar sem
fækka störfum. A skrifstofum
og I bökhaldi eru komnar tölvur
sem fækka störfum. 1 flestum
greinum atvinnulifsins, iðnaöi
og þjónustu, er sama sagan að
gerast. Og hér er þó aöeins um
byrjunina aö ræða.
Hróp i eyðimörkinni
Hér þýöir vist litiö fyrir
einstaklinga að hrópa i eyði-
mörkinni.
Ég vil þó reyna aö benda á þá
staðreynd, aö þegar starfstæki-
færum fer fækkandi af áður-
greindum orsökum, verða hinir
smærri 1 þjóöfélaginu fyrst
útundan. Konur, unglingar,
námsfólk og öryrkjar eru þeir
fyrstu sem lenda i atvinnúleysi
af þessum sökum. Félagsleg
vandamál aukast einnig. Allt
þetta eru staðreyndir sem aðrar
þjóöir glima við.
Enginn heilvita maður
stendur á móti þeirri tæknibylt-
ingu sem nú er aö hefjast. En
það er aðeins ein raunhæf leiö til
að mæta henni. Sú leið er að
stytta vinnutimann i áföngum,
stytta starfsævina og dreifa
fjármagni i lífaldur fólksins.
Sllkt gerist ekki af sjálfu sér.
Aöilar vinnumarkaöarins og
rlkisvaldið veröa að semja um
þessa hluti og verkalýöshreyf-
ingin á að sjálfsögðu aö hafa
forystuna. Þessa forystu hefur
verkalýöshreyfingin ekki I dag.
raunsæjan hátt, við erfiðar aö-
stæður. Og það er rétt, sem
haldiö hefur verið fram, aö á
meöan aörar norðurlandaþjóðir
sem búa við hliðstætt þjóðskipu-
lag, eru komnar á undanhald,
hvaö félagsleg málefni varðar,
þá er sótt fram á þessu sviði hér
á Islandi.
Staða okkar var hinsvegar
ekki góð fyrir, I þessum saman-
burði. Hún er þessi I tölum: Af
brúttóþjóöarframleiðslu eyða
Sviar 33,1% til félagsmála, Dan-
ir27%, Norðmenn 22,5%, Finn-
Fækkun starfa
Staða þessara mála hér á
tslandi er þessi i örstuttu máli:
Þrátt fyrir það, að örtölvu-
byltingin sé aðeins aö hefjast
hér á landi, liöur varla sú vika
að hin nýja tækni fækki ekki
starfstækifærum. Enn er þetta i
litlum mæli, en fólk er byrjaö aö
þreifa á þessu viðsvegar um
landiö.
t Ishúsum og I fiskverkun eru
þegar komnar i gang tölvu-
stýrðar vélar sem fækka störf-
Gnindvallarbreyting
á þjóðfélagsgerðinni