Þjóðviljinn - 23.12.1980, Síða 3

JólablaO ÞjóOviljans — StÐA 3
I)æmi um leikmynd úr kvikmyndinni Snorra Sturlusyni, innisena.
A trésmlOaverkstæOi sjónvarpsins er sæmileg aOstaOa segir Baldvin. Hér er unniO aO gerO leikmyndar
fyrir áramðtaskaupió. '
Hernámsjól
Framhald af bls. 1
skipulega fram, eru rólegir en
sýnilega dálitiO áhyggjufullir. Og
nú hafa þeir nóg aO gera. Þeir eru
til aöstoöar á bryggjunni, i
stiganum, i bátnum á leiöinni.
Mörgum gengur illa aö fóta sig I
stiganum sem liggur af
bryggjunni og niöur i sjó. Hann
veröur sleipur i frostinu einkum á
útfallinu. Þá er erfitt aö komast
út i bátinn. Þaö þarf aö styöja
suma mennina eöa rétta þeim
hönd. Einn þeirra veröur aö bera
niöur stigann. Enn einn hefur týnt
húfunni og ber sig illa, annar
hrasar og fer hálfur i sjóinn, en er
gripinn áöur en hann fer alveg i
kaf og strax dreginn upp. Menn
sem fóru i land allsgáöir koma til
baka eftir þrjá til fjóra klukku-
tima litt sjálfbjarga. Þetta er lifiö
sjálft. Nei, þetta er ekkert lif, en
hvaö meö þaö.
Úti á firöinum liggur
bryndrekinn, heimili þessara
manna, heimili án fjölskyldu. Og
þó eru jól.
Aö visu eru þeirra jól ekki enn
komin. Bretar halda ekki
aöfangadagskvöldiö heilagt á
sama hátt og viö Islendingar. En
þetta er lif breska sjóliöans
styrjaldaráriö 1942. Eftir nokkra
klukkutima er hann máske kom-
inn á skipi sinu út i rúmsjó, til aö
berjast, leggja lifiö i sölurnar fyr-
ir frelsi heimsins, en þó fyrst og
fremst fyrir sigur Stóra-
Bretlands.
Einn af siöustu hópunum sem
viö fluttum til skips þetta kvöld
var annaöhvort af beitiskipinu
Suffolk eöa systurskipinu Norfolk
Bæöi voru þessi skip umtöluö eftir
þátttöku þeirra i sjóorrustunni I
mai 1941 þegar Hood og siöar Bis-
marck, var sökkt. Þetta voru
fræg skip, 10 þúsund lestir aö
stærö.
1 þetta sinn voru sjóliöarnir
ekki mjög margir og ég fæ tæki-
færi til aö skjótast niöur i lúkar-
inn og huga aö jólakaffinu meöan
viö „stimum”. Og þá trauö hann
sér niöur i lúkarinn til min sá
stærsti og feitasti sjóliöi sem ég
hefi nokkurntima séö. Ég hygg aö
hann hafi veriö úr vélaliöi skips-
ins. Þaö er meö einkennisklædda
sjóliöa eins og aöra einkennis-
búna menn, aö búningurinn
þurrkar út að nokkru sérkenni
manna, einkum úr fjarlægö.
Fyrir mér uröu þeir ein heild,
einstaklingurinn týndist i hópinn.
En meö hann gegndi öðru máli,
hann var svo óskaplega stór og
digur.
Eg haföiséö hann á leiö i land i
Hvitanes fyrr um kvöldiö. Þá var
hann þögull og fyrirferöarlitill,
nema vegna stæröar sinnar og
ummáls, en nú talaöi hann án af-
láts og sló krepptum hnefanum i
boröiö ööru hvoru. Hann var orö-
inn nokkuö fulloröinn, svona á
fimmtugsaldri. Hann hlýtur aö
hafa verið aldursforsetinn meöal
hinna óbreyttu og áöur en
styrjöldin braust út átti hann
heima i litlum fiskibæ á noröan-
veröu Skotlandi.
Félagar hans sögöu okkur aö ef
hann „færi á þaö” tæki hann
alltaf til viö aö segja ævisögu
sina, eöa réttar sagt brot út
henni. Og nú varö ég aö hlusta á
söguna til aö hafa hann góöan. En
hún var eitthvaö á þessa leiö:
Ég var fátækur fiskimaður á
Noröur-Skotlandi. Konan min var
dáin en ég átti einn son.
Nasistarnir drápu hann. Hann
var á fyrsta skipinu sem þeir
skutu I kaf. Þaö var i byrjun
striösins. Þá skildi ég eftir bátinn
minn og netin min og gekk I sjó-
herinn. Nasistarnir voru á sjón-
um og ég fór til að hefna hans,
hefna sonar mins, til aö drepa
nasistana. Allir Þjóöverjar eru
óvinir minir. Sonur minn, þeir
drápu þig og ég, hann pabbi þinn
ætlar aö hefna þin, og þegar hann
er búinn aö drepa nasistana fer
hann aftur noröur á Skotland til
aö hugsa um netin sin og bátinn
sinn. ö sonur minn.
Ég bauö honum kaffi en hann
vildi ekki þiggja þaö. Hann sat
bara þarna, mikill i vexti I svarta
Herflutningaskip i höfninni i
Reykjavik á striösárum.
einkennisbúningnum og niöur
kinnar hans runnu stór tár. Hon-
um féliust hendur, varö einhvern-
veginn ósköp litill.
Ferðin tók ekki ýkja langa
stund. Bráölega lögöum við aö
siöu beitiskipsins og nokkrir
féiagar hans, sem voru sæmilega
á sig komnir, hjálpuöu honum,
fyrst upp úr lúkarnum á Sævari
og siöan um borö I sitt eigiö skip.
Ég sá hann einu sinni eftir þetta.
Þá, eins og ævinleg^ sagöi hann
söguna einhverjum, söguna sem
hann sagöi mér. Þaö var ekki
jólasaga, en hverju skipti þaö
hann þó aö væru jól?
Þaö reyndi á þolinmæöina aö
hlusta á hann, en mér fannst þab
vel þess virbi. Hann var uppi-
vööslusamur, ruddist inn i stýris-
húsiö á Sævari og vildi fá aö stýra
bátnum og linnti ekki látum fyrr
en félagar hans tóku hann i sina
umsjá.
Enn einu sinni er „stimaö” upp
aö bryggjunni i Hvitanesi. Kiukk-
an er oröin tólf á miönætti og
þetta veröur siðasta ferðin okkar
i kvöld.
Viö bryggjuna liggja nokkur
skip, meöal þeirra er miölungs-
stórt kolaflutningaskip, tvö sem
notuöeru til duflalagna og annars
þ.u.l., norskur „driftari” (snatt-
bátur) og tveir eöa þrir islenskir
vélbátar. Skipshafnirnar hafa
lokiö dagsverkinu. Enn eru ekki
allir gengnir til náöa. Landar
bjóða hverjir öörum gleðileg jól
og spjalla saman.
Ég geng upp bryggjuna meöan
við biðum Þaö er oröiö kaldara
meö nóttunn^skima á bryggjunni
frá strjálum og daufum ljósum
sem lýsa beint niöur. Úti á firðin-
um liggja stóru herskipin. Þaö
grillir aöeins I tvö þau næstu án
þess aó nokkur ljóstýra sjáist þar
um borö. Á sumum fragtskipanna
eru þó dauf ljós og handan fjarð-
arins er mikil ljósadýrö i
amerisku herstööinni á Miðsandi.
Þaö er friöur og ró og mér verö-
ur hugsaö heim til foreldranna I
Borgarfiröi. Þaö skeöur á slikum
stundum, það eru jólin. Allar
minningarnar þegar ekkert trufl-
aöar.
Ofarlega á bryggjunni er einn
maður i búningi yfirmanna úr
verslunarflotanum. Við tökum tal
saman þarna i næturhúminu.
Hann spyr margs um Hvalfjörð,
um fólkið á sveitabýlunum um-
hverfis fjörðinn, um landbúnað,
um Hvalfjörö fyrir striö, fiska,
fuglalif.
Þegar ég segi honum aö hin
mikla umferð vigvélanna á sjó og
landi ógni lifinu I sjónum og fugl-
unum fækki, segir hann eins og
viö sjálfan sig:
Já þaö er striöiö, striö eyöilegg-
ur allt.
Bak viö þessi orö er heill heim-
ur biturrar reynslu, heimur
manns sem lifaö hefur á tiö
tveggja heimsstyrjalda. Slikur
maöur þarf ekki aö segja meira.
— Siöustu sjóliöarnir úr landi
koma syngjandi milli bragganna
upp af bryggjunni.
Jólanótt...