Þjóðviljinn - 05.05.1981, Qupperneq 5

ÞriOjudagur 5. mai'i981 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 5
r
Astandið
á Norður-
Irlandi:
FRÉTTASKÝRING
Þegar þessar linur
eru skrifaðar er Bobby
Sands, þingmaður IRA,
i dauðadái. Fyrirbænir
páfa, málamiðlunartil-
raunir irskra þing-
manna, bandariskra
íra, mannréttinda-
nefnda, hafa ekki hnik-
Ungur lýðveldissinni meft bensinsprengju og breskir hermenn: nú hafa 2100 fallið og 22 þúsundir manna hafa særst.
Bobby Sands og rádabrugg
tveggja forsætisráðherra
að þeirri ákvörðun
bresku stjórnarinnar,
að heldur skuli forystu-
maður IRA-fanganna i
Mazefangelsi i Belfast
deyja en að látið verði
undan kröfum þeirra
um stöðu pólitiskra
fanga.
IRA. írski lýðveldisherinn,
hefurboðað að Bobby Sands verði
hefnt grimmilega og reyndar
hefur ekki linnt stærri og smærri
árekstrum, sprengingum,
ikveikjum og mótmælagöngum á
Norður-Irlandi siðustu daga.
Hvernig sem framvindan verður
eru allar lausnir jafn langt undan
og fyrr: hvort sem spurt er um
það misrétti sem kaþólski minni-
hlutinn á Norður-írlandi hefur
sætt og er upphaf þeirrar
borgarastyrjaldar sem þar hefur
geisað,eða þá um framtiðarsam-
band við írska lýðveldið og Stóra-
Bretland.
Sérkennilegt samspil
Það sem nú hefur verið að ger-
ast á Irlandi hefur að likindum
tekið fyrir framhald á sérkenni-
legu samspili forsætisráðherra
Irska lýðveldisins, Haugheys, og
Margaret Thatcher, sem komu
saman i Dublin á fund „æðstu
manna” i desember og gáfu til
kynna, að þeim hefði miðað
spottakorn á áttina að þvi er
varðar lausn Irlandsmála.
ætti að ræða „samanlögð sam-
skipti eyjanna tveggja” (Bret-
lands og írlands). Þess vegna
hefði verið komið á fót starfs-
nefndum til að kanna margvisleg
mál „meðal annars möguleika á
nýrri uppbyggingu stofnana,
borgararéttindi, öryggismái,
samvinnu um efnahagsmál og
ráðstafanir til að efla gagn-
kvæman skilning”.
Fréttaskýrendur hafa reyndar
átt i nokkrum vanda með að út-
skýra hvað hafi i raun og veru
verið samið um. Sumir telja, að
forsætisráðherrarnir hafi blátt
áfram verið að rétta hvor öðrum
hjálparhönd: Haughey hafði
aukið varðgæslu á landamærum
lýðveldisins og Norður-lrlands og
þar með lagt fram sinn skerf til
að hjálpa breska hernum i barátt-
þetta gæti með tið og tima skapað
forsendur fyrir pólitiskri lausn á
Irlandi, sem tengdist svo við sér-
staktsamband lra allra við Bret-
land, jafnvel einskonar rikja-
bandalag.
Thatcher hefur hinsvegar
svarað Ian Paisley og öðrum
þeim herskáu mótmælendum á
Norður-lrlandi, sem telja að i
desember hafi verið byrjað á að
selja rétt þeirra andskotans páfa-
villumönnum, með þvi, að
Dublinarsamþykktir skerði i
engu rétt ibúa Norður-Irlands til
að vera breskir þegnar svo lengi
sem þeim sýnist. Margt bendir
svo til þess, að frú Thatcher sé i
reynd harður sambandssinni,
eins og mótmælendur á Norður-
Irlandi og sjái ekki fram á sam-
einingu Irlands með neinum þeim
hætti sem hún vilji sætta sig við.
Hún ætli sér fyrst og fremst að
sigrast á Irska lýðveldishernum
og æðstumannafundir með Haug-
hey séu fyrst og fremst til að hafa
hann góðan svo og til að forðast
vandræði i Efnahagsbandalaginu
ogkæla áhuga irskra Bandarikja-
manna á að aðstoða lýðveldis-
sinna og IRA með peningum og
vopnum.
Allra veðra von
Kannski eru allir að „blöffa”
alla,segir Peter Jenkins. En hvað
um það: það var þegar ljóst
þegar Bobby Sands var kosinn á
breska þingið i aukakosningum i
Fermanagh og Suður Tyrone, að
þau Haughey og Thatcher áttu
erfitt með að halda þvi til streitu
að baráttuaðferðir IRA nytu litils
stuðnings meðal kaþólsks al-
mennings á Norður-Irlandi. Um
30 þúsundir manna voru reiðu-
búnir til að kjósa dæmdan byssu-
mann. Þær kosningar sem og sú
hreyfing sem hungurverkfallið og
yfirvofandi dauði Bobby Sands
hefur eflt sýndu og vel hve veikar
stoðir runnu undir Dublingaryfir-
lýsingar og hve óleysanlegt
Norður-lrlandsmálið er enn i dag.
Sjálf hefur Margaret Thatcher
og stjórn hennar með stifni sinni i
fangamálum gert að engu þann
litla árangur sem leynast kunni i
Dublinarviðræðum fyrr i vetur.
IRA hefur spáð grimmri hefnd.
Pólitiskir foringjar kaþólskra
manna eins og Bernadetta Devlin
hafa hvatt til að menn íorðist of-
beldisverk — en hún hefur um
leið hvatt til þeirrar pólitiskrar
baráttu sem sópi Bretum endan-
lega út úr landinu
Sú barátta gæti farið fram með
ýmsum hætti.eins og reynsla sið-
ustu ára sannar. Þegar er um það
rætt að breyta hinum kaþólsku
borgarhlutum i einskonar
sjálfstjórnarvirki, sem hafi sagt
sig úr allri samvinnu við borgar-
stjórnir og yfirvöld á hverjum
stað og neiti m.a. að greiða húsa-
leigu og skatta.
Saga breska heimsveldisins
hófst á trlandi, og þar voru
framin „afbrot mörg og stór”
eins og Steinn Steinarr kemst að
orði i frægu kvæði um þetta
heimsveldi. Þar viröist og ætla að
rætast önnur lina úr sama ljóði:
„að lokum borgast allt i sömu
mynt”....
áb
í»i
HL
Börn i Belfast veifa spjöldum sem á stendur: Við styöjum þá sem eru i
hungurverkfalli.
Eins og Peter Jenkins bendir á i
nýlegri grein i Guardian, þá veit
enginn hvað svona orðalag þýðir.
Það sýnist gefa forsætisráðherra
Islands möguleika á að segjast
hafa stigið fyrsta skref til að
binda endir á aðskilnað rikjanna.
Má vera hann vilji vekja aftur til
lifsins írlandsráð sem færi með
samskipti milli stjórnvalda i
London, Dublin og Belfast. Hann
telur einnig að sagan sé Irum
hliðholl: Norður-trland fái ekki
staðist, þar hefur, eins og hann
hefur að orði komist, orðið efna-
hagshrun meira en dæmi eru til.
unni við IRA. Auk þess hafði hann
litt tekið undir mótmæli og
hungurverkföll Bobby Sands og
samfanga hans. 1 staðinn ætlaði
frú Thatcher síðan að láta Haug-
hey fá eitthvað sem sýndist vera
áfangi til sameiningar Ira, en
Haughey þarf mjög á sliku að
halda vegna kosninga sem verða i
sumar.
Margt óljóst
Þvi var eftir Dublinarfundinn
gefin út yfirlýsing þar sem sagði
m.a. að á næsta fundi i London
annarsstaðar i Evrópu — og allt
Bobby Sands sjálfur:
Við stöndum með
þér, sonur sæll”
Bobby Sands, sem hafði I gær
verið I hungurverkfalli i meira
en tvo mánuði, á sér sögu, sem
segir margt um ástandið á
Norður-írlandi.
Hann er aðeins 27 ára gamall.
Fjölskylda hans átti heima i
Rathcoole, sem er hverfi i Bel-
fast, þar sem mótmælendur eru
i algjörum meirihluta. Bobby
Sands gekk þar i skóla og stóð
sig vel i iþróttum. Árið 1972 var
ástandið i borginni orðið þannig
að kaþólskri fjölskyldu var ekki
lengur vært i mótmælenda-
hverfi. Ruslatunnu var hent
inn um stofugluggann eina
nótt og skotið að húsinu. Sands-
fjölskyldan sem hafði átt heima
ihverfinu i 21 ár skildi á hverju
var von, og sömuleiðis, að lög-
regla mótmælenda mundi ekki
veita henni neina vernd. Hún
flutti til kaþólsks hverfis, Twin-
brook, sem byggt er tekjulitlu
fólki: þar eru og uppeldis-
stöðvar fyrir herskáa lýðveldi^-
sinna.
Sama ár varð Bobby Sands
fyrir annarri reynslu af mót-
mælendum og yfirgangi þeirra:
hann hafði i rösklega tvö ár
verið lærlingur i byggingar-
vinnu, en var hótað lifláti ef
hann hypjaði sig ekki á brott úr
þeirri vinnu. Mótmælendur hafa
beitt yfirráðum slnum til að
mismuna kaþólskum herfilega
á vinnumarkaði og má heita að
margar starfsgreinar séu þeim
fullkomlega lokaöar.
Skömmu siðar gekk hann i
IRA, Irska lýðveldisherinn. Um
það segir hann: „Ég hefi séð of
mörg heimili lögð i rúst, ná-
granna meidda, vini myrta, of
mikið af táragasi, skothrið og
blóði”.
Arið 1973 var hann dæmdur i
fimm ára fangelsi fyrir aðild að
tveim vopnuðum ránum (siðan
1969 hafa vopnaðar sveitir ka-
þólskra og mótmælenda framið
9400 vopnuð rán til að fjár-
magna starfsemi sina). Hann
var og dæmdur fyrir að hafa
fjögur skotvopn i fórum sinum.
Hann var þá 19 ára gamall.
Hann slapp út 1976 en var hand-
Bobby Sands áöur en hungur-
verkfallið hófst.
tekinn aftur og dæmdur fyrir
vopnaeign eftir þvi sérstaka og
mjög umdeilda réttarfari sem
gilthefurá Norður-lrlandi siðan
1975, til fjórtán ára fangelsis-
vistar.
I fangelsinu varð Bobby
Sands fljótlega einskonar „fjöl-
miölafulltrúi” fyrir ÍRA-fanga,
en i þvi hlutverki fólst það
meðal annars að hann smyglaði
út ýmislegum yfirlýsingum
fanganna. Hann fékk á sig orð
snemma fyrir firnamikinn
viljastyrk,Einn af fyrrverandi
samföngum hans hefur komist
svo að orði, að Bobby Sands .
hafi ekki verið neinum frábær- I
um hæfileikum búinn öðrum en I
þessum: ef hann hafði einsett ]
sér að gera eitthvað, þá stóð ■
hann viðþað. Hvort sem það var
að læra að leika á gitar eða tala I
irsku.
1 grein sem Bobby Sands ■
hefur skrifað segir meðal ann- I
ars: „Ég er pólitiskur fangi,
baráttumaður fyrir frelsi... Ég [
hefi verið sviptur fötum og .
læstur inni i óþrifalegum auðum
klefa, þar sem ég hefi verið I
sveltur, barinn og pyntaður... ,
En i mér býr sá frelsisandi sem ■
ekki verður kæfður:*
1 annarri grein sem heitir „Ég I
barðist við skrýmsli” segir ,
Bobby Sands: „Likami minn er ■
kaldur og brotinn. Ég er ein- I
mana og 'z þarfnast huggunar. I
Einhversstaðar úr fjarska heyri |
ég þe sar kunnuglegu raddir ■
sem halda mér uppi: Við stönd- I
um með þér sonur... láttu þá
ekki sigra þig. Ég þarf að heyra
þessar raddir. Þær espa ■
skrýmslið. Þaö hopar á hæli.. I
Ég veit að ef þær kalla hærra,
þá flæma þau skrýmslið á brott |
og þjáningar minar verða á •
enda...” I