Þjóðviljinn - 02.07.1981, Blaðsíða 14

14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 2. júlí 1981.
Kleifarvegur
Framhald af bls. 10.
tima aö öll vistbörnin falli i
annanhvorn flokkinn.
bað ber þvi brýna nauðsyn til
þess að auka fjármagn heimil-
isins svo mikið að hægt sé aö
manna heimilið allar helgar og
manna það þaö vel að mögu-
leiki sé á að vista öll sex börnin
yfir helgi.
Hitt er annað mál, að tiltölulega
oft eru kynnt börn á meðferðar-
heimilinu, sem heimilið getur
alls ekki tekið við, og er þar um
enn þyngri enda aö ræða, sem
þyrfti, við núverandi aðstæður,
enn meiri verndun en veitt er á
meðferöarheimilinu. Eru þetta
börn, sem ekki þola það að
þurfa að fara út af heimilinu i
skóla, eða þola ekki það frelsi,
sem þarna er, eins og t.d. að
geta farið út að leika sér. bessi
börn nota kvert tækifæri til
þess að láta sig hverfa og timi
starfsfólksins með börnunum
er of dýrmætur til þess að hægt
sé að eyða stórum hluta hans i
að eltast við börnin út um allan
bæ, auk þess sem starfsfólk er
of fátt til þess.
Fyrir þessi börn þarf annað
heimili, sem þá gjarnan getur
verið fyrir utan Stór-Reykja-
vikursvæðið.
Við viljum sérstaklega taka það
fram, að ekki er um fráhvarf
frá „integreringu” til „segre-
geringar” að ræða.
Við leggjum að lokum til eftir-
farandi:
1. Launakröfur uppeldisfulltrúa
skulu ræddar sérstaklega við
þá og reynt að ná þar sam-
komulagi,
2. meðferðarlegt gildi heimilis-
ins skal rætt við okkur, sem
forsvarsmenn fyrir þvi, og
3. að nú þegar verði skipuð
nefnd til þess að ræða framtið-
arrekstur heimilisins og aðra
valkosti svo og önnur sér-
kennslumál og sálfræðiþjón-
ustu Reykjavikur.
Greinargerð:
1. Nefndin telur brýna nauðsyn á
þvi að reykvisk börn með al-
varlega geöræna erfiðleika eigi
kost á vandaöri meðferð á meö-
ferðarheimili með fjölskyldu-
sniði.
Eftir ýtarlegar umræður um
ýmsar tegundir slikra með-
ferðarheimila, bæöi i borginni
og uppi i sveit, hefur nefndin
orðið sammála um að gera til-
lögu um að á næsta starfsári
veröi rekið meðferðarheimili
með fjölskyldu sniði handa 4
börnum hér i borginni. Nefndin
leggur til að reynt verði að
finna stærra og heppilegra hús-
næði en Kleifarveg 15, en takist
það ekki veröi meðferðar-
heimilið rekið áfram þar.
bá leggur nefndin til að reynt
verði að fá til starfa og búsetu á
heimilinu tvenn vel menntuð og
hæfhjón (og séu forstöðumaður
og aðstoðarforstöðumaður þá
ekki hjón) ef þess er nokkur
kostur til þess að tryggja sem
best fjölskyldusnið starfsins.
2. Nefndin er sammála um að
leggja til, aö stefnt verði að þvi
að koma á laggirnar meöferð-
arheimili i sveit, t.d. að
Úlfljótsvatni, handa 6 börnum,
sumarið 1981.
Gert er ráö fyrir þvi að starfs-
skipan sliks heimilis verði i
stórum dráttum svipuð þvi sem
er á heimilinu i Smáratúni i
Fljótshliö.
3. Nefndin leggur til að athugað
verði gaumgæfilega að byggja
upp meðferðarheimili á Bjark-
arhliðarlóðinni meö hugsanleg-
um tengslum við Bústaðaskóla
og sérdeildina i Breiðagerðis-
skóla.
4. Enn leggur nefndin til að
Fræðsluráð f.h. borgarstjórnar
kanni viðhorf Heimilissjóðs
taugaveiklaðra barna og
Hvitabandsins til eftirfarandi
hugmyndar og vinni aö slikri
lausn verði undirtektir jákvæð-
ar:
1) Reykjavikurborg hætti rekstri
meðferðarheimilisins að Kleif-
arvegi 15. Eignin verði seld,
svo og ibúðin i Norðurmýri og
andvirðinu, ásamt hugsanleg-
um viðbótarframlögum, varið
til að fá hentugra húsnæði til
starfseminnar.
2) Teknir verði upp samningar
við svæðisstjórn aðstoðar við
þroskahefta i Reykjavik um að
börnum hér i borginni. Nefndin
rekstur meðferðarheimilisins
skv. eftirfarandi skilmálum:
a) — Aðilar Kleifarvegsheimilis-
ins leggi til húsnæði og búnað
fyrir meðferðarheimili ætlað
taugaveikluðum börnum.
b) — Reykvisk börn hafi ein rétt
til vistunar og skulu tilvisanir
koma frá sálfræðiþjónustu
skóla i Reykjavik.
c) — Heimilið skal rekið i tengsl-
um við Geðdeild barnaspitala
Hringsins.
d —Kennsla vistbarna skal fara
fram i sérdeild við einn af
grunnskólum borgarinnar, þar
sem möguleikar eru á blöndun
nemenda i almenna bekki.
5. Forsendur tillagnanna um
breytingar á rekstri meðferð-
arheimilisins á Kleifarvegi 15
eru þessar:
a) — Ekki hefur tekist vegna
bágra launakjara að fá nægi-
lega menntað og hæft starfslið
til stofnunarinnar, auk þess eru
mannaskipti tið.
b) — Stofnunin hefur ekki yfir-
standandi starfsár nægilega
margt starfslið til þess aö
tryggja vistbörnunum sam-
fellda dvalarmöguleika. Fjórðu
hverja helgi (frá föstudagseft-
irmiðdegi til sunnudagskvölds)
verður heimilið að „loka”.
Ennfremur eiga aðeins tvö af
sex vistbörnum kost á helgar-
vistun þær 3 helgar af 4 sem þó
er opið. Arlega leggst vistun
niður 3—4 sumarmánuðina,
sömuleiðis um stórhátíðar.
c) — Húsnæðið á Kleifarvegi 15
er of litið og óhentugt til starf
semi af þessu tagi.
d) — Heimilið hefur ekki bíl til
umráða, sem rúmar öll vist-
börnin ásamt t.d. tveimur
starfsmönnum. Helgarvistun i
borg án slikra möguleika er
ekki forsvaranleg.
Til þess að bæta úr ofannefnd-
um göllum og færa starfsemina i
það horf að hún sé faglega verjan.
leg er gerð tillaga um 4ra barna
heimili (sjá meðfylgjandi kostn-
aðar- og starfskipunaryfirlit
ásamt vaktatöflu).
Til samanburðar fylgir afar
lausleg áætlun um kostnað við 6
vistbarna meðferðarheimili.”
Heildarkostnaðurinn var áætl-
aður 53.338.988,- g.kr., og var
launakostnaðurinn (g.kr.
35.638.988.-) miðaður við mars-
laun 1980. Nýir liðir voru rekstur
bifreiðar og lausafjármagn til
ráðstöfunar.
Til viðmiöunar var gerð áætlun
um heimili með 6 börn i sólar-
hringsvistun og var heildarkostn-
aðurinn þá áætlaður g.kr.
74.831.288.-.
Fræðsluráðið fjallaði um þessa
tillögu nefndarinnar á 2—3 fund-
um i april og mai. Forstöðumaður
Kleifarvegsheimilisins, Stefania
Sörheller, og sálfræðiráðgjafi
þess, Sigtryggur Jónsson, óskuðu
eftir að ræða málin við Fræðslu-
ráöið og lýstu á fundi með ráðinu
þ. 12. mai, vantrú sinni á tillögu
nefndarinnar. Þau töldu hana
óraunhæfa og óframkvæmanlega,
en býsna dýra og töldu vel gerlegt
ALÞÝÐUBANDALAGIP
Happdrætti sumarferðar Alþýðubandalagsins
i Reykjavik
ósóttir vinningar
Ekki var vitjaö allra vinninga i sumarferð ABR i Þórsmörk um siðustu
helgi. Vinningar á eftirtalin númer eru ósóttir: 230, 470, 571,621, 658, 688
Og 995.
Vinsamlegast vitjið vinninga á skrifstofu Alþýðubandalagsins að
Grettisgötu 3.
að reka 6 barna heimili fyrir
sömu heildarupphæð.
Fræðsluráðið fellst a.m.k. að
nokkru á rök Sigtryggs og
Stefániu en hafnaði tillögu nefnd-
arinnar um fjögurra barna heim-
ilið. Akveðið var að halda áfram
rekstri 6 barna heimilis eins og
áður.
A þessum sama fundi kaus
Fræðsluráðið Kristján Benedikts-
son, Elinu Pálmadóttur, Geir
Gunnarsson og Braga Jósepsson I
nefnd til að:
— gefa þeim börnum kost á helg-
arvistun sem talin eru hafa
mesta þörf fyrir hana.
— bæta möguleika heimilisins til
að hafa afnot af bfl, einkum um
helgar.
Fræðsluráð fellst á að gerðar
verði þær athuganir á framtiðar-
fyrirkomulagi rekstrar af þvi tagi
sem hér um ræðir sem lagöar eru
til i 3. og 4. lið E-kafla i tillögum
nefndar um skipan sérkennslu,
sérstofnana og sálfræðiþjónustu.
Til að framkvæma þær athug-
anir og það sem áður er nefnt
varðandi rekstur næsta vetur
samþykkir fræðsluráð að kjósa
nefnd þriggja fulltrúa i fræðslu-
ráði.”
Tillagan var samþykkt sam-
hljóða.
Það kom á daginn þegar farið
var að vinna að undirbúningi
starfsins 1980—1981 að ekki var
unnt að gera neinar breytingar til
bóta frá árinu áður. Reynslan af
starfinu i vetur hefur einnig sýnt,
að til þess þó að halda i horfinu
hefur þurft að auka starfsmagnið
á heimilinu upp i u.þ.b. 8 starfs-
gildi.
Nefnd fræðsluráðsins um Kleif-
arvegsheimilið hélt sinn fyrsta
fund 12. júni 1980. Fyrsta verk
hennar var að ganga frá skipuiagi
starfsins sl. vetur ásamt for-
stöðumanni og sálfræðiráðgjafa
heimilisins, ræða við fulltrúa
Hvi'tabandsins og Heimilissjóðs
taugaveiklaöra barna og gera
þeim grein fyrir ástandi og horf-
um. Þá var fariö að Ieita hófanna
um nýjan rekstraraðila, m.a.
könnuð afstaða Stjórnarnefndar
aöstoðar við þroskahefta.
Næst gerist það að i „Yfirliti
um afgreiöslu menntamálaráðu-
neytisins á tillögum vegna fjár-
laga 1981”, dags. 5. ágúst 1980,
gerir ráðuneytið „fyrirvara um
kostnaðarþátttöku i meðferðar-
heimilinu að Kleifarvegi.” Af
þessu tilefni beindi Fræðsluskrif-
stofan eftirfarandi til ráðuneytis-
ins i bréfi dags. 3. nóv. 1980:
„Fræðsluskrifstofan vill hér
með beina þvi til ráðuneytisins að
gera afdráttarlaust grein fyrir af-
stöðu sinni til starfsemi þeirrar er
hér um ræðir:
a) Fellur rekstur meðferðar-
heimilis fyrir taugaveiklaða
nemendur i grunnskóla ekki
undir verksvið fræðsluskrif-
stofu samkvæmt lögum um
grunnskóla frá 1974?
b) Ætti rekstur sliks meðferðar-
heimilis fremur að vera á veg-
um annars aðila en fræðslu-
skrifstofu, að mati ráðuneytis-
ins, og þá hvers?
c) Eru aðrar ástæður en þær sem
tilgreindareruiliða) hér að of-
an grundvöllur fyrirvarans um
kostnaðarþátttöku rikissjóös,
og ef svo kynni að vera, hverjar
eru þær?
Þar sem nefnd á vegum
fræðsluráðsins i Reykjavik vinn-
ur um þessar mundir að tillögum
um endurbætur á starfsemi með-
ferðarheimilisins, m.a. hugsan-
legri uppbyggingu þess annars
staðar i borginni, er óskað skjótra
svara við ofannefndum spurning-
um, þar sem þau kunna að hafa
veruleg áhrif á tillögur nefndar-
innar og alla framtiðarþróun
þessara mála.
Virðingarfyllst
Þorsteinn Sigurðsson
sérkennslufulltrúi”
Ráðuneytiö svaraði bréfi
Fræðslúskrifstofunnar 13. apr.
1981.
Þar segir svo:
..Vegna bréfs yðar dags. 3. nóv.
1980 tekur menntamálaráðuneyt-
ið fram eftirfarandi:
Þegar um vistun vegna skóla-
sóknar i sérskóla er að ræða sem
orsakast af fjarlægð skólans frá
heimili nemenda, sér mennta-
málaráðuneytið um allan kostnaö
af slikum vistunum, hvort heldur
er vistaö á einkaheimilum eða i
heimasveit.
Meðferðarheimili taugaveikl-
aðra barna Kleifarvegi 15, er,
eins og nafnið ber meö sér, stofn-
að og starfrækt til að annast
lækningu og meðferð tauga-
veiklaðra barna, en ekki vistun
vegna skólasóknar af ofangreind-
um ástæðum.
Ljóst er að einhverjir aðrir en
menntamálaráðuneytið eiga að
bera kostnað af þessari stofnun.
Ráðuneytið vill hins vegar ekki
ákvarða hverjir þeir aðilar eru.
fhr.
Knútur Hallsson
Magnús Magnússon”
Þetta svar ráðuneytisins kom
ekki á óvart þeim starfsmönnum
Fræðeluskrifstofunnar sem um
unglinga yrði komið á fót á Kleif-
vegsnefnd fræðsluráösins hafði
undirritaður þá þegar reifað hug-
myndir um samvinnu Fræðslu-
skrifstofu og Félagsmálastofnun-
ar um úrræði er tæki við hlutverki
Kleifarvegsheimilisins, en
dagskóla fyrir taugaveiklaða
unglinga yrði komið á fót á Kleif-
arvegi. Með þeim hætti voru
sterkar lilcur á, að menntamála-
ráðuneytið féllist á að halda
áfram sömu greiðslum til starf-
semi á Kleifarvegi og áður. Sam-
bærilegum fjárhæðum og borgin
lagði til starfseminnar var i þeim
hugmyndum ætlaö að verja til
þess að ráða sérhæft starfslið
(sálfræðing, félagsráögjafa,
sósialpedagóga, alls 4 starfsgildi)
til þess að styrkja meðferðarþátt-
inn i Kleifarvegsdagskólanum,
koma þar upp visi að göngudeild
fyrir bráðatilvik og styrkja með-
ferðarstarfið á öðrum stofnunum
fræðslukerfisins fyrir taugaveikl-
uð börn. Þessar hugmyndir hlutu
ekki lokaafgreiðslu i nefndinni,
möguleikarnir á framkvæmd
hugmyndanna voru þó kannaðir.
Einn liðurinn i þeirri könnun var
sá að formaður heimilissióðs
taugaveiklaðra barna, Sigurjón
Björnsson prófessor, var boðaður
á fund til nefndarinnar og þykir
mér rétt að birta fundargerð
mina frá fundinum.
7.fundur nefndar
Fræösluráðsins um Kleif-
arvegsheimilið, fimmtu-
daginn 30. april 1981.
Mættir voru úr nefndinni Krist-
ján Benediktsson og Bragi
Jósepsson, auk þess ritari nefnd-
arinnar Þorsteinn Sigurðsson og
Sigurjón Björnsson pröfessor,
formaður heimilissjóðs tauga-
veiklaöra barna.
Þetta geröist:
Formanni heimilissjóðsins var
gerð grein fyrir stöðu mála varð-
andi áframhaldandi rekstur með-
ferðarheimilis að Kleifarvegi 15,
en hún er i stuttu máli þessi:
a) Menntamálaráðuneytið hefur i
bréfi dags.13. ap.1981 látið svo
um mælt að ljóst sé „að ein-
hverjir aðrir en menntamála-
ráðuneytiðeigi að bera kostnað
af þessari stofnun.”
b) Leit nefndarinnar að öðrum
rekstraraðila hefur ekki borið
árangur.
c) Nefndin telur engar likur á að
Reykjavikurborg taki ein á sig
þær fjárhagsskuldbindingar
sem eru samfara viðunandi
rekstri sólarhringsmeðferöar-
heimilis handa taugaveikluð-
um börnum.
d) Nefndin telur að þá ályktun
verði að draga af nefndum
staðreyndum að grundvöllur að
rekstri sólarhringsmeðferðar-
heimilis sé brostinn.
Formaður heimilissjóösins var
spurður um viðhorf sjóðsstjórn-
arinnar til þeirra hugmynda að
breyta starfseminni á Kleifarvegi
i dagskóla fyrir taugaveikluð
börn, en jafnframt yrði þar
göngudeild fyrir bráðatilvik
(nemendur sem brotið hafa brýr
að baki sér I heimaskóla vegna
atferlistruflana). Sigurjón taldi
slika breytingu á rekstrinum ekki
brjóta i bága við ákvæði gjafa-
bréfsins og lýsti þeirri skoöun
sinni að i stöðunni kynni þetta að
vera heppilegasta lausnin.
Þd var rætt um möguleikana á að
koma aftur á fót meöferðarheim-
ili meö sólarhringsvistun, m.a.
barst i tal hugmyndin um með-
ferðarheimili i sveit af slikri gerö
og Smáratúnsheimilið. Sigurjón
gat þess í j)vi samhengi að heim-
ilissjóðurinn ætti talsverða fjár-
muni sem engan veginn væri úti-
lokað að fengjust i stofnkostnað
við slikt meðferðarheimili. Hvatti
hann til þess að það mál yrði tekið
til athugunar hið allra fyrsta.”
Hugmyndir minar um breyt-
ingar á starfinu á Kleifarvegi
voru viðar ræddar, m.a. á reglu-
legum fundum fræðslustjóra, for-
stöðumanna sálfræöideilda og
undirritaðs.
Þegar liða tók á maimánuð,
sýnt var að Kleifarvegsnefndin
lyki ekki störfum og ekki varð
lengur undan þvi vikist að taka
ákvörðun um skipan mála næsta
vetur lagði ég fram tillögu þá um
breytingu á starfseminni á Kleif-
arvegi sem samþykkt var af
fræðsluráðinu þann 1. júni sl. að
loknum miklum umræðum.
Siðan það gerðist hefur komið i
ljós að tveir af stjórnarmönnum
Heimilissjóðs taugaveiklaðra
barna, þeir Sigurjón Björnsson
prófessor og Kristinn Björnsson
forstöðumaður geta ekki sætt sig
við niðurstöðu fræðsluráðsins. Þá
hefur dr. Matthias Jónasson,
stofnandi Barnaverndarfélagsins
beint þvi til borgarstjórnar að
standa við gerða samninga og
hlita skilyrðum gefendianna.
Til þessara mótmæla er skylt
að taka fullt tillit. Meö þessari af-
stöðu sinni hafa hinir þrir valin-
kunnu sálfræðingar i raun og veru
sett borgarstjórn tvo kosti. Annar
er sá að halda uppi starfsemi i
húsinu við Kleifarveg samkvæmt
hinum upphaflegu hugmyndum
gefendanna, hinn er sá að reiöa af
hendi helming húsverðsins og
hafa siðan frjálsar hendur um val
meðferðarúrræða fyrir tauga-
veikluð börn i borginni.
Eins og ég hefi rakið hér að
framan hefur Reykjavikurborg
hingaö til ekki tekist að reka
„meðferðar- og skólaheimili fyr-
ir taugaveikluð börn „sem starfi
allan sólarhringinn og allt árið og
sé stjórnað af sálfræðilega eða
uppeldisfræðilega menntuöum
forstöðumanni” eins og gefendur
ætlast til.
Orsakirnar eru margar:
1) Erfiðleikar við að fá foreldra
til að samþykkja vistun barna
sinna á sliku heimili i borginni
— og að þvi er virðist ógerning-
ur þá 3—4 mánuði ársins sem
skólar starfa ekki.
2) Knappar fjárveitingar, sem
hafa leitt af sér:
a) — meiri eða minni lokun um
helgar þrjú siðustu starfsárin.
b) — að ómögulegt hefur verið
aö ráða til starfa fagmenntað
fólk (svo rammt hefur kveðið
að þessum erfiðleikum að
starfslið sálfræðiþjónustunnar,
sem gerst má til þekkja, telur
að það sé „ábyrgðarhluti af
Fræðsluskrifstofu Reykjavikur
að láta ómenntað starfsfólk
bera ábyrgð á meðferð barna,
sem talin eru i þörf fyrir sér-
fræðiaðstoð.” Or áliti sál-
fræðideilda um sérkennslumál,
vorið 1981.)
c) — skort á sæmilegum búnaði.
Borgaryfirvöldum er innan
handar að bæta úr lið 2) með þvi
að auka fjárveitingu til heimilis-
ins upp i ca. 1.9 miljónir króna.
Borgin yrði þó að bera allan
kostnaðinn ein, þar sem rikið hef-
ur hafnaö helmingsþátttöku sinni
i kostnaðinum.
Or lið 1) verður erfiöara að
bæta, ef marka má reynsluna til
þess* ’Vera má að þarna sé vand-
inn sem ekki verður leystur
meðan fagleg stjórn heimilisins
er i höndum Sálfræðideilda skóla i
Reykjavik.
Hinn kosturinn er sá að leysa
sig frá skuldbindingum um að
reka um alla framtið stofnun með
skipulagi sem i dag a.m.k. er
umdeilt, þó svo hafi ekki verið
fyrir mörgum árum þegar skil-
yrði gefendanna voru sett, og
öðlast aftur sjálfræði til ákvarð-
ana um valkosti á þessu þjónustu-
sviði sem öðrum. Þeir valkostir
eru svo sannarlega margir, en
fæstir þeirra hafa fengist ræddir i
alvöru sakir sjálfheldunnar i
Kleifarvegsmálinu.
Mitt ráð til borgarstjórnar
Reykjavikur er þvi einfaldlega
bað. að endurheimta siálfstæðið.
Þorsteinn Sigurðsson
sérkennslufulltrúi