Þjóðviljinn - 01.08.1981, Síða 13

Helgin 1. — 2. ágúst lð81 Þ.lÓÐVIL.nNN — SÍÐA 13
nema 30—40 ára gömul i Evrópu
og er það ekki hár aldur. Samt
nógu hár til að ljóst er orðið að
hún hentar illa fólki. Ef við höld-
um okkur við Sviþjóð og þá
Gautaborg sérstaklega- er best að
athuga nánar hvernig lifsskil-
yrðin eru og hverju menn vilja
helst breyta.
Þrátt fyrir að Angeredhverfi i
Gautaborg (stóra borgin i borg-
inni sem átti að verða) sé ekki
nema 10—15 ára gamalt er þegar
farið að verja miklum fjárhæðum
til að kanna hvað hafi farið úr-
skeiðis, hvers vegna fólk flytur
þaðan um leið og annað býðst
o.s.frv. Einslik könnun var gerð á
hverfinu Gardsten (i Angered)
1977, aðeins átta árum eftir að
hverfið átti að heita fullbyggt.
Þetta er verkamannahverfi eins
og öll hin hverfin i Angered og út-
hverfi stórborganna yfirleitt.
Viða eru útlendingar/innflytj-
endur fjölmennir i hverfum
þessum. tslenskir verkamenn i
Gautaborg búa margir i Gard-
sten, einnig i HjSllbo og
Hammarkullen (allt hverfi i
Angered). Það þarf ekki að fara
um það mörgum orðum að þannig
stéttaskipting eftir búsetu eykur
á vandann. Cthverfin fá á sig enn
verra orð en efni standa til.
Rætur vandans
í skipulaginu
Þegar könnunin var gerð var
svo komið að 40% ibúðanna stóðu
auðar. Hverfið liktist drauga-
borg. Niðurstöður könnunarinnar
voru istuttu máli þessar: Það var
of langt i vinnuna, 2—3 timar á
dag fóru i að komast á milli
vinnustaðar og heimilis. Skólar
voru slæmir og það vantaði fram-
haldsskóla. Fólk taldi sig vera
einangrað; menningarlifið og
skemmtilegheitin voru i gömlu
miðborginni. Umhverfið var
kuldalegt. Margir vildu flytja,
töldu sér myndi liða betur annars
staðar.
í greinargerð höfunda
könnunarinnar, sem voru félags-
menntaðir menn og arkitektar,
kemur fram að þeir álita rætur
vandans að finna i sjálfri skipu-
lagningunni. Þetta mikla um-
fang, löngu, beinu linur, mikil
steinsteypa, mikið gler ásamt of-
stjórnun og ofskipulagningu
fyrirfram á lifinu i þessum
hverfum valdi mönnum meiri
vanliðan en raunin er á i annars
konar umhverfi þar sem fólkið
hefur sjálft meira til málanna að
leggja um fyrirkomulag i sinu
nánasta umhverfi. 1 þessum
hverfum er búið að skipuleggja
svo til allt fyrirfram. Þarna á
fólkið að ganga á sunnudögum. t
þessum græna reit á gamla fólkið
að vera sér á daginn. Þarna eiga
stóru börnin að una sér á kvöldin
og i þessu hérna horni eiga litlu
börnin að róta i sandinum meðan
mömmurnarsitja á bekk og horfa
á. Engin vandamál. Staður fyrir
alla.
Þeir gleyma þvi hins vegar,
tæknimennirnir, að mannlifð er
nú einu sinni svo flókið, marg-
breytilegt og spennandi að lifandi
fólk verður aldrei fellt inni for-
múlurogform. Þetta stóra, kalda
ofskipulagða umhverfi úr steypu
og glerihentar fáu fólki. Gildir þá
einu þó að fjölgað sé grænum
blettum og plantað fleiri blómum.
Fólki liður eftir sem áður eins og
fiskum á þurru landi. Svokölluð
félagsleg vandamál þrifast vel og
dafna i hverfum þessum, enda
langflestir ibúanna þeir sem litils
mega sin. Hinir betur settu
(menningar- og efnahagslega)
forðast úthverfin eins og heitan
eldinn.
Umrœðuhópur
nokkurra Islendinga
í Gautaborg:
Elín Arnadóttir,
Helga Sigurjónsdóttir,
Leifur Rögnvaldsson
Sigrún Magnúsdóttir,
Unnur Alfreðsdóttir
og Þorgeir Jónsson
Texti: Helga
Sigurjónsdóttir
Myndir: Leifur
Rögnvaldsson
Ekki rétt lausn
Það virðist þvi blasa við að
lausnin á húsnæðismálum og
fleiri mannlegum vandamálum
sem sósialistar og sósialdemó-
kratar ætluðu sér að leysa eftir
strið hefur ekki tekist sem skyldi.
Vissulega er það rétt stefna að
byggja hlýjar og rúmgóðar ibúðir
handa öllum,en það hefði áreiðan-
Iega verið hægt að gera uppá
önnur býti en raunin varð á.
Og hvað er þá til ráða? Þessi
miklu steinsteypubákn eru stað-
reynd og varla verður farið út i að
brjóta þau niður i stórum stil.
Raunar mun vera talað um það i
alvöru sums staðar, sérstaklega
eftir að komið hefur i ljós að
mikið af þessum byggingum er
illa byggt svo sem við mátti búast
um verksmiðjuframleiðslu.
Aðrar lausnir sem ræddar eru er
að koma upp atvinnufyrirtækjum
i hverfunum, auka þjónustu við
ibúana, koma af stað og styðja
hvers konar menningarstarfsemj,
bæta skólana og auka félagslega
hjálp.
1 hverfinu Fröiunda i Gauta-
borg er talað um að lækka há-
hýsin, skera hreinlega nokkrar
hæðir ofan af þeim. Þessar til-
lögur munu vera komnar frá ibú-
unum sjáifum sem eru með i
samstarfshóp um það hvernig
megi bæta mannlifið i hverfinu.
Fólkið leggur á það mikla áherslu
að tilvist hinna griðarlega háu
húsa, 8—12 hæða, auki beinlinis á
vanliðan manna og þess vegna
verði að losna við þau úr allri
mannahyggð.
öll þessi vandamál eru aö
verða mönnum æ ljósari, en eins
og alltaf hafa hinir betur settu i
hverju þjóðfélagi fremur en aðrir
tök á að breyta sinu umhverfi.
„Öðruvísi mannlíf ’
Fleiri og fleiri reyna lika að lifa
samkvæmt hugmyndum siriurn
um gott mannlif og „öðruvisi
mannlif”, jafn vel þó að þeim
hugmyndum hljóti að vera mikil
takmörk sett i þessu þjóðfélagi.
Menn róma ekki lengur einangr-
un fjölskyldunnar, heldur reyna
fyrir sér með ýmiss konar sam-
býlisform (kollektif), sumir
kaupa sér gömul, rómantisk hús,
aðrir reyna að rækta grannskap-
inn. Allt er þetta viðleitni til að
brjótast út úr þeim viðjum sem
mannlifi i borgum eru settar og
hafa verið taldar nauðsynlegar,
sjálfsagðar og eðlilegar um lang-
an aldur, eða allt aftur til þess
tima að iðn- og tæknivæðing hófst
með tilheyrandi byggðaröskun.
Virkar hverfa —
og „græningja”
hreyfingar
Tækniguðinn er greinilega far-
inn að láta nokkuð á sjá og þeim
fjölgar sem ekki treysta honum
til að leysa öll vandamál jarðar-
búa (enda þótt máttugur sé).
Tækniguðinn hefur ekki nema
tæknilegar lausnir uppá að bjóða
en þær duga manninum skammt.
Hann er nú einu sinni andleg vera
sem þarfnast bæði andlegs og
likamlegs lifsrýmis.
Hreyfingar umhverfisverndar-
manna („græningja”) og sumar
kvennahreyfingar eru viða farnar
að láta skipulagsmálin til sin taka
og krefjast þess að fleiri en tækni-
menn taki um þau ákvarðanir.
Algengt er orðiö á Norðurlöndum
og viðar að félagsmenntaðir
menn séu með i skipulagsnefnd-
um og einnig mun hafa orðið
hug jrfarsbreyting meðal margra
arkitekta. Þá telja þeir sig þjóna
fólksins fyrst og fremst en ekki
fjármagnsins og heldur ekki eigin
metnaðar.
Þrátt fyrir dapurlegt útlit á
tækni- og kjarnorkuöld telja
áhugamannahreyfingar um
skipulagsmáKkvenna,- græningja-
og hverfasamtök) að ýmisiegt
megi gera til að draga úr þeim
vanköntum sem eru samfara lifi i
nútíma borgum. Það má t.d.
þrengja að einkabilnum og auka
rýmið fyrir fólkið; það er hægt að
vinna meira saman i hverfunum
en nú er gert og umfram allt á
fólk að krefjast þess að fá sjálft
að ráða sem mestu um nánasta
umhverfi sitt. Þá duga ekki fræði-
kenningar einar, sem litlar líkur
eru á að rætist nokkurn tima.
Kenningar og framkvæmdir
verða að fylgjast að sé mönnum
yfirleitt alvara. — hs
Mannlíf í steypu og gleri