Þjóðviljinn - 21.10.1981, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 21. október 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
Hvað er lifið?
Þjóðleikhúsið sýnir
DANS ARÓSUM
eftir Steinunni
Jóhannesdóttur
Leikstjóri: Lárus
Ýmir Óskarsson
Leikmynd: Þórunn
Sigriður Þorgrimsdóttir
Tónlist: Manuela Wiesl-
er
ÞaB er höfuBkostur á þessu
fyrsta leikritiSteinunnar Jóhann-
esdóttur aB þaB fjallar um vanda-
mál konunnar I lifinu (og reyndar
ekki bara konunnar heldur karl-
anna lika) án þess aB bera hinn
minnsta keim af þeirri stöBluBu
kenningahriB sem á okkur hefur
duniB um skeiB. AfstaBa höfundar
markast af leit og könnun en ekki
fyrirframgefinni fullvissu og er
verk hennar þvi' ferskt og spenn-
andi. Hiin fellur heldur ekki i þá
gryfju aö búa til djöfla og dýr-
linga til þess aB flytja einhvern
vélgengan boBskap.
Dans á rósum er fyrst og sfBast
manneskjulegt verk sem kemur
Sverrir Hólmarsson
skrtfar um GHF IHB
viö kviku tilfinningalegra sam-
skipta. Styrkur þess felst i næm-
um persónulýsingum, snjöllum
og ieikrænum samtölum og bein-
skeyttri kimni. Veikleikar þess
eru kannski helst ofhlæBi (þaö er
veriö aff reyna aö spinna of
marga þræöi saman i eitt), nokk-
ur samtöl sem veröa of löng og ó-
hlutkennd (t.d. milli Vals og Astu
á sjdkrahúsinu) og dálltiB óskýrir
drættir i mynd aöalpersónunnar.
Ásta snýr aftur á heimaslóöir
til Akureyrar til þess aö halda
upp á tiú ára stúdentsafmæli. 1
staB þess aö skemmta sér I á-
hyggjuleysi eins og ætlunin var
lendir hiln i þvf aö reyna aB gera
upp lif sitt gagnvart æskuást
sinni, foreldrum og dóttur, sem
hún skildi eftir hjá foreldrunum
til þess aö geta sjálf orBiö aö
manni. Nú er Asta oröin aö
manni, hún er menntaöur sál-
fræöingur og sjálfstæö mann-
eskja, en tilfinningalega stendur
llfhennar á brauöfótum, aö þvier
viröist fyrst og fremst vegna þess
aö hún hefur gert sér tvær and-
stæBar karlmannslmyndir i
bernsku og æsku sem torvelda
henni bein og opin samskipti viö
karlmenn: annars vegar er hinn
vonlausi drykkjuræfill (faöir henn
ar) sem hún hatar og elskar i
senn; hins vegar draumaimyndin
(Valur læknir) sem hún nú reynir
og sér aöer ekkert nema draum-
ur. Ofan á þetta bætist sektar-
kennd vegna dótturinnar sem hiin
yfirgaf.
Asta leysir ekki Ur þessum
flækjum öllum i verkinu. HUn
stendur uppi i lokin úrræöalitil
um lausnir, en hefur þó horfst i
augu viö vanda sinn og þar meö
kannski stigiB fyrsta skrefiö i átt
til þess aö leysa hann.
Lokaatriöiö milli Astu og sjúkl-
ings hennar, drykkjumannsins
Arnalds, er erfitt bæöi i flutningi
yfirleitt og i túlkun. ÞaB er hægt
aö lita svo á þaB aö Asta sigrist
hér á tvibentum tilfinningum sin-
„Leikurinn er óvenjulega samstilltur og jafn, ailur á mjög hófstilltum, einiægum og manneskjulegum
nótum.” Saga Jónsdóttir I hlutverki Astu og Siguröur Skúlason sem Valur læknir. Ljósm. J.0.
Forseti E1 Salvador
stendur höllum fæti
Stjórn Reagans í vandræðum
með lánlítinn skjólstæðing
Þegar róttækir skæruliBar
hófu sókn sina I E1 Salvador i
ársbyrjun lét Duarte forseti og
sd herforingjaklika, sem stjórn
hans styftur, mannaiega og hétu
þvi aft óróaseggir þessir myndu
fljótt sigraöir. Nú er uppi annar
tónn: stjórnin er vaitari en
nokkru sinni fyrr og hernaöar-
sigur yfir vinstrifylkingunni
haria óliklegur.
Kristilegirdemókratar.sem á
sinum tima lyftu José Napoleon
Duarte iforsetastól, hafa marg-
ir hverjir yfirgefiB hann og sleg-
ist I för meö andstæBingum
hans. Hernum og öryggissveit-
unum hefur ekki tekist aö
hrekja skæruliða frá frelsuðum
svæöum i noröur- og austur-
hluta landsins: þaB eru skæru-
liöar sem halda frumkvæBinu.
Og stjóm Reagans, sem áBur
ætlaöi aB styöja Duarte til sig-
ursfram irauöan dauöann, sýn-
istnúvera farin aömissa áhuga
og traust á honum.
Auðmýking
Duarte kom nýlega til Wash-
ington og fékk fyrirheit um alls-
konar stuöning. En öldunga-
deild bandariska þingsins tók
upp á þvl, aö tengja greiöslur
um 114 miljón dollara aöstoöar
viö E1 Salvador ýmsum skil-
málum. Samkvæmt þeim á
Reagan aB fylgjast grannt með
þvi, að Duarte vilji reyna samn-
ingaleiöir til aö binda endi á
borgarastriöiö, hann á aö ganga
úr skugga um þaö, aö Duarte
hafi raunverulega stjóm á her-
sveitum sfnum.aB hann vinni aö
þviaö binda endi á mannrétt-
indabrot og þar fram eftir göt-
um. Einnig er þess krafist aB
hann efni til frjálsra kosninga.
ÞaB er i þessu ljósi aö skoBa
ber nýlegar fregnir um aö Du-
arte bjóöi nú skæruliBum griB.
Og aö hann I nýlegu viötali viB
Mmnciiioalr tolaði c»tri cdttn-
„Eins og Steinunnar var reyndar von og visa einkennist þessi frum-
raun hennar i leikritagcrft af dirfsku og einlægni.”
um gagnvartfööur sinum og stigi
fyrsta skrefiö til aö verBa tilfinn-
ingalega heil. En eins og þaö er
sett fram i sýningunni liggur
kannski beinna við að skilja það
sem svo aö Asta sé aö stiga fyrsta
skrefiö inn I heföbundiö fðrnar-
hlutverk konunnar, inn Iþaö hlut-
verk sem móöir hennar hefur
leikiö, en þaö finnst mór erfitt aB
sætta mig viB aB sé endanlegur
skilningur Steinunnar á persón-
unni.
Dans á rósum er verk sem á
styrk sinn fyrst og fremst i magn-
aöri orBræöu og sterkum tilfinn-
ingasamböndum. ÞaBkallar þvl i
uppsetningu fyrstog fremst á ná-
lægB viB áhorfendur. EBli verks-
ins finnst manni kalla á natúral
liskan leik I tiltölulega opnu rými
meö beinar li'nur til áhorfenda. Sá
finnst mér lika vera grunnskiln-
ingur Lárusar Ýmis I stjórn hans
á leikurum. Hins vegar finnst
mér leikmynd Þórunnar stinga i
stUf viö þennan skilning og reyna
aö þröngva sýningunni inn i á-
kveöinn ramma, skera á þau
beinu tengsl 'milli leikara og á-
horfenda sem verkiö kallar á.
Leikmyndin er eins konar leikhUs
á sviöinu sem Asta horfir á á-
lengdar i fyrsta atriöi, gengur
siBan innf og tekur þátt i' leiknum
og gengur siöan Ut úr aftur i siö-
asta átriöinu. Þarna finnst mér
leikmyndin vera aö þröngva mjög
einfeldingslegri túlkun upp á
verkiö,tUlkun sem aldrei nær viB
þaö neinum li'frænum tengslum.
Hins vegar ná leikararnir
býsna vel aB koma boöum sinum
til skila I gegnum þennan erfiöa
ramma. Leikurinn er óvenjulega
samstilltur og jafn, allur á mjög
tungu til sósialdemókratans
GuillermoUngo, kem er nú leB-
togi hinna pólitfsku samtaka
vinstrifylkingarinnar I E1
Salvador.
Reagan ætlaöi, eins og menn
muna aö gera borgarastriöiö I
ElSalvador aö prófsteini á þaö,
hve hart hann tæki á kommUn-
iskum áhrifum i álfunni. En eft-
ir aB stjórnir Mexikó og Frakk-
lands og svo sósialistaflokkar
ýmsir viBa um heim hafa gert
málstaB Byltingarfylkingar
Ungos aö slnum, varö erfitt aö
halda fast við þá túlkun mála.
Þeir skilmálar sem Duarte
voru settir I Washington eru
auömýkjandi fyrir hann og gera
hann enn máttlausara peð i
höndum yfirmanna hers og ör-
yggissveita.
Ófarir
Og herinn er illa settur.
Breska blaöiö Observer telur aö
hann missi I ár um 10% af
mannafla sinum og vopnum.
Bandarisk hemaöaraðstoö hef-
ur komið fyrir litiB. Herþyrlurn-
ar stóru sem Bandarikjamenn
sendu Duarte hafa litt fariö á
loft vegna bilana. Bandariskir
sérfræöingar I skæruhernaöi
(„Grænu alpahúfumar”) munu
aftur komnirtilstööva sinna viö
á PanamaeiBinu eftir aö þeim
hafBi mistekist aB þjálfa upp
sérstaka útrýmingarherdeild,
Atlacatl, sem átti aö setja I
fremstu viglínu gegn skæruliö-
um. Sú herdeild hefúr reynst
jafnilla I bardögum og aörar —
hófstilltum, einlægum og mann-
eskjulegum nótum. Saga Jóns-
dóttir skilar hlutverki Astu af sér-
stökum þokka, sýnir okkur inn i
kviku ráBleysis hennar og sárinda
en einnig dirfsku'-hennar og á-
ræöi. Aberandi góö voru atriöin
millihennar og dótturinnar, sem
Sigrún Edda Björnsdóttir lék frá-
bærilega eBlilega, millihennar og
móöurinnar, sem Kristbjörg
Kjeld túlkaöi af snilld og föBurins
sem var 1 öruggum höndum
Helga Skúlasonar. í þessum at-
riöum reis sýningin hæst.
Þar meö er ekki veriö aö varpa
rýrB á aöra leikendur. Siguröur
.vúlason hitti á hárrétta strengi i
túlkun sinni á Val lækni, mátu-
lega sjálf sánægBur en þó ekki al-
veg skilningssljór. Þórhallur Sig-
urðsson átti stundum nokkuð erf-
itt meB aB gera dálitiB staölaöa
persónu drykkjurútsins verulega
lifandi en tókst þaö á köflum og
átti þá óvenju fallega spretti. Og
höfundurinn sjálfur, Steinunn Jó-
hannesdóttir, dró upp skemmti-
lega mynd af vinkonu Astu, Siggu
Dóru, sem á viB sigild kynlifs-
vandamál fráskilinna kvenna aö
striöa: þaB er bölvanlegt aö fá
þaö ekki, en þaö er litlu skárra aB
fá þaö.
Eins og Steinunnar var reyndar
von og visa einkennist þessi
frumraun hennar I leikritagerö af
dirfsku og einlægni. Þessir eigin-
leikar, ásamt nákvæmu eyra fyr-
ir samtölum og sjálfstæöi I efnis-
tcScum, hafa stuBlaö aB þvi' aB
gera Dans á rósum athyglisvert
og eftirminnilegt leikrit, sem
spyr spurninga sem varöa okkur
öll.
Sverrir Hólmarsson
Fréttaskýring
þótt ekki hafi þetta liB skort 1
„hugrekki” til aö pynta og ]
myröa varnarlausa borgara eft- I
ir þvf sem þeim þurfa þótti.
Duarte er ekki lengur annaö *
en skrautfigúra, sem á aö gefa ]
stjórnElSalvador þaö lýöræöis- I
legt yfirbragö sem hún á ekki I
skiliB. Sjálfur hefur hann san '
fyrr segir enga stjórn á hern- ]
um, hvaö þá þeim dauBasveit- I
um sem hafa tryggt stjórnarfari I
hans almenna fyrirlitningu um •
heimsbyggðina. Hafi honum |
ekki veriB steypt af stóli enn, þá ■
er þaö vegna þess aö hann nýtur I
enn stuönings Bandarlkja- I
manna.
Bandarikin hafa vaxandi '■
áhyggjur af því, aö skjólstæö- I
ingur þeirra sé einangraður og
mattvana. Um leiB viöurkennir |
stjórn Reagans, aö Byltinga- ■
fylkingin undir stjórn Ungos I
nýtur mikils stuönings almenn-
ings og aö þær kosningar sem |
Duarte ætlar aö efna til næsta ■
vor,veröa ekki annaö en skripa- I
leikur vegna þess aö vinstrifylk- I
ingin ætlar aö hundsa þær. I
Duarte sjálfur ber sig manna- ■
lega, kveBst ekki óttast dauöann I
og vona aö hann falli fyrirgóöan I
málstaB þegar þar aö kemur. I
Satt er það, aö hann getur gerst ■
Ur heimihallur hvenær sem erj I
vonir hans um góöan málstaö I
munu hinsvegar ekki rætast. I
áb. ■