Þjóðviljinn - 21.10.1981, Blaðsíða 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 21. október 1981
Myndirnar hér á siDunni eru af kennurum og nemendum á námskeiDi Blissnefndarinnar. Ahuginn og
einbeitnin leynir sér ekki. — Ljósm. -eik.
Höfum séð mikinn árangur
Rætt við íslensku Blissnefndina
um starf þeirra með talhamlaða
Ég hef séð mikinn á-
rangur í mínu starfi þessi
tvö ár, sem ég hef unnið
með þetta kerf i. Ég get því
hiklaust mælt með þessari
aðferð til handa öllum,
sem vinna með tal- og
hreyfihömluð börn."
Sú sem þetta mælir heitir Guð-
rún Arnadóttir og við tókum hana
tali i Norræna húsinu sl. fimmtu-
dag. Hún er I islensku Blissnefnd-
inni, en félagar i henni héldu
námskeiö I siðustu viku fyrir
kennara og þjálfara tal- og
hreyfihamlaðs fólks. Þetta er I
annaö sinn, sem slikt námskeið er
haldiö hér á landi — hið fyrra fór
fram fyrir tveimur árum. Þá
voru þaö Sviar sem sáu að öllu
leyti um kennslu á námskeiöinu,
en Islenska Blissnefndin þurfti i
þetta sinn aöeins á einum utanað-
komandi sérfræðingi aö halda.
Nefndina skipa nú tveir iðjuþjálf-
ar, tveir talkennarar og einn sér-
kennari. Guðrún Árnadóttir er
einn iðjuþjálfanna. En hvað er is-
lenska Blissnefndin?
Alþjóðlegt
merkjamál
„Nefndin ber þetta heiti sökum
þess aö við erum þarna að vinna
með kerfi, sem heitir Blisskerfi.
Höfundur þess hét Charles Bliss
og viö hann er kerfið kennt.
Bliss fæddist i Austurriki árið
1897 og ólst upp i umhverfi, þar
sem mörg tungumál voru töluð.
Hann sá, aö þetta leiddi til náms-
örðugleika og torvaldaöi mannleg
samskipti. A árunum 1942-49 vann
hann aö þvi aö búa til þessi tákn,
sem hann hugsaði sem alþjóölegt
merkjamál, eitthvað svipað og
Esperanto var hugsaö sem al-
þjóðlegt tungumál. Hann gaf sið-
an út bók sina „Semantography”
árið 1949.”
Kanadamenn
uppgötva táknin
Bókin vakti hins vegar ekki
mikla athygli nema þá helst með-
al nokkurra fræðimanna, og
Blisskerfið lá þvi i gleymskunnar
dái þar til kennarar og þjálfarar
tal- og hreyfihamlaðra barna i
Kanada rákust á bókina mörgum
árum siðar. Þeir tóku hana upp á
arma sina — og þótti árangurinn
undraverður. Bliss var boðið að
koma, og kenndi hann siðan hóp-
num aö nota kerfið. Blisskerfið
barst siöan til Sviþjóöar og var
tekið þar til notkunar við kennslu
slikra barna. Stofnendur islensku
Blissnefndarinnar komust i kynni
við kerfið i námi, ýmist i Kanada
eða Sviþjóö. Hingað fluttu þau svo
þekkinguna með sér og hófu nám-
skeiðahald áriö 1979, eins og áður
sagði. Fyrra námskeiöiö sóttu 35
en i þetta sinn 41. Guðrún kvað
nefndina vona, að unnt yröi að
halda slikt námskeið sem fyrst
aftur, helst einu sinni á ári, hið
minnsta. En hér stendur á fjár-
magni, eins og svo oft. Kennara-
háskóli Islands hefur staðið fyrir
kostnaöi við námskeiðið og einnig
fékk nefndin styrk frá Mennta-
málaráðuneytinu. En öll vinnan
er sjálfboðavinna og hjálpartækin
af skornum skammti. „Fram-
haidið veltur þvi allt á f jármagn-
inu,” segir Guðrún.
Blisstáknin veita
mikla möguleika
En þá eru það Blisstáknin. Fyr-
ir fáfróða blaöamenn eru þetta
allt meira og minna einhver
huldutákn. En Guörún segir þetta
ósköp einfalt.
„Auövitað tekur tima að kynna
sér táknin, en þegár það er búið
veitfr það mjög mikla tjáningar-
möguleika. Árangurinn er þegar
farinn að koma i ljós hér á landi
meðal þeirra, sem hafa getað not-

glaður
\ /
það þessi hérna
maður kona
Tákn
Opnar jafnvel sjálfhverfum
möguleika
að sér táknin. En þaö eru hins
vegar ekki allir sem geta þaö, og
þvi er þetta engin allsherjarlausn
fyrir alla talhamlaða.”
Allir þekkja fingramál heyrn-
leysingja, en sárafáir þeirra sem
fæðast með heilaskemmdir þann-
ig að talhömlun er veruleg og
eru hreyfihamlaðir, að auki, hafa
þann hreyfimátt, sem þarf til að
tjá sig með fingramáli. Fatlaðir,
sem kunna að lesa og skrifa, geta
tjáð sig með skrift eöa orða- eða
bókstafstöflu. Þessi aðferð kemur
þó oft að litlu gagni, þvi mjög
timafrekt er fyrir hreyfihamlaða
aö stafa skilaboö, bókstaf fyrir
bókstaf. Þessi tjáningarmáti
krefst einnig mikillar þolinmæði
afviðmælendum. Sárafáir þeirra,
sem ómálga eru frá barnsaldri
vegna heilaskaða, geta lært að
lesa og skrifa svo vel að nægi til
að tjá sig. Bókstafirnir virðast
alltof óhlutbundnir til að slik börn
nemi þá. Hér geta Blisstáknin
komið aö gagni, þvi þau eru hlut-
bundin.
Blisstáknin byggjast á sjónlæg-
um hugmyndum og skiptast i
nokkra flokka:
myndræn tákn — likjast þvi,
sem þau tákna;
hugmyndatengd tákn — tákna
hið huglæga;
velþekkt alþjóöleg tákn (svo
sem ?, + );
tákn, sem Bliss bjó til.
Hér eru sýnd nokkur dæmi um
Blisstáknin.
En hverjir geta þá haft gagn af
Blisstáknum ? Samkvæmt
upplýsingum frá islensku Bliss-
nefndinni munu fæðast að jafnaði
á íslandi á hverjum 2 árum 3 börn
með varanlegar heilaskemmdir
vegna áfalla á fósturskeiði, við
sjálfa fæðinguna eða á fyrstu
tveimur æviárunum. Hjá þessum
börnúm koma fram margs konar
talörðugleikar, allt frá minni-
háttar málhelti upp i fullkomið
málleysi. Svipaðra einkenna get-
ur einnig orðiö vart hjá fullorðn-
um sem afleiðing af sýkingu,
heilablæðingu og ýmissa slysa.
Þessu fólki öllu geta Blisstáknin
hugsanlega opnað nýja mögu-
leika i tjáningarmáta.
Blissnefndarmenn fullyrða
einnig, að jafnvel vangefnir geti
haft not af Blissták'nunum — auka
megi tjáningarmöguleika slikra
einstaklinga með þvi að nota
táknin með öðrum tjáningar-
aðferöum, t.d. myndum og bend-
ingum. Þá er einnig hugsanlegt,
að sjálfhverfir (autistiskir)
einstaklingar geti haft gagn af
táknunum. „En það er auðvitað
nokkuð mismunandi frá einum
manni til annars hvernig útkom-
an verður.”
Framhaldlð veltur
á f jármagni
Ekki geta allir notfært sér tákn-
in, t.d. þeir sem eru verulega
greindarskertir eða það hreyfi-
eða taihamlaðir að kerfiö kemur
ekki að gagni.
En það er aldrei hægt að
úrskurða um það fyrirfram —
menn þurfa að feta sig áfram og
prófa alla möguleika. Eins og er
hamlar tækja- og fjármagns-
skortur öllu okkar starfi. Draum-
ur okkar er sá að koma á fót
hjálpar tækjabanka aö grein-
ingarstöðinni i Kjarvalshúsinu,
þar sem unnt yrði að prófa hvað
kæmi hverjum einstaklingi að
bestum notum, þannig að hægt sé
að panta fyrir hann tæki.
Lionsfélagið á Seltjarnarnesi
gaf nefndinni þau tæki, sem notuð
voru á námskeiöinu. Hins vegar
skortir verulega á, að draumur-
inn um Blissbankann geti orðið að
veruleika. Islenska Blissnefndin
er ekki i vafa um, að tákn þessi,
sem Austurrikismaðurinn
Charles Bliss færði heiminum,
séu gagnleg i meira lagi. Sumir
talhamlaðir geta lært að tala eftir
þessu kerfi, aðrir læra að lesa og
tjá sig betur, en öllum, sem kerfiö
henta á annaö borð, lærist að tjá
sig betur. Það er þvi vonandi að
starfið geti haldið áfram, og það /
af fullum þrótti.
— ast.