Þjóðviljinn - 16.12.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 16. desember 1981
Úr framsögu Geirs Gunnarssonar form. fjárveitinganefndar við aðra umræðu fjárlaga:
Undirstaðan er verðmæta
sköpun í þjóðfélaginu
Þótt faðmur fjárveitingavaldsins sé stór
rúmar hann því miður ekki
allt sem hann þyrfti að umlykja
Stóraukin félagsieg þjónusta hefur bæst á útgjaldahliö fjárlaga á
siöustu árum, sagöi Geir Gunnarsson.
Fjárveitinganefnd kom saman
til starfa hinn 1. okt. s.l. og átti
viötöl við fulltrUa um 60
sveitarfélaga áöur en Alþingi var
sett hinn 10. okt. Siðan hefur
nefndin haldið 41 fund auk funda i
undirnefndum, sem hafa unnið að
afgreiðslu einstakra málaflokka.
Nefndinni hafa borist erindi, sem
taka til um 1000 efnisatriða og hdn
hefur átt viötöl við um 200 aðila
fráþvi að hún hóf störfhinn 1. okt.
Þrátt fyrir öll þessi fundahöld og
þann mikla tima, sem nefndin ver
til afgreiðslu fjárlagafrv., þá
skortirá að nægilegt ráðrúm gef-
ist til þess aö kanna einstök
málefni til þeirrar hlitaj', sem
nefndarmenn kysi^ svo umfangs-
mikiö er það svið sem fjárlaga-
frum varpið spannar. Þess má t.d.
geta, að i núgildandi fjárlögum
eru þærframkvæmdir sem riki og
sveitarfélög standa að i sam-
einingu og veita þarf fé til á
fjárlaga, um 750, auk þeirra
verkefna, sem rikið annast eitt.
Forstöðumenn rikisstofnana og
hvers konar félagssamtaka eiga
jafnan margt vantalað við
f járveitinganefnd þegar
fjárlagafrumvarpið hefur verið
lagt fram og i viðræður fer mikill
timi.en óhætter að segja, að eftir
að sá háttur var tekinn upp að
viðtöl við sveitarstjómarmenn
fara fram fyrir þingsetningu, þá
hefur þó gefist mun meírí
timi til að fjalla um einstök
erindi, afla upplýsinga og meta
og vega þau mál, sem fyrir liggja,
og að þessu sinni afgreiðir
nefndin fyrir 2 umræðu alla
framkvæmdaflokka B-hlutafyr-
irtæki og tekjuáætlun. Öafgreidd
eru þá nokkur málefni, svo sem
vegamál, byggingamál Lands-
spitala, framlög til landbúnaðar,
málefni Háskóla tslands og
heimildargreinar.
Margt smátt
gerir eitt stórt
Ég hef getið þess áður i
fjárlagaumræðu að nefndin hefur
auglýst að erindi skuli hafa borist
fyrir tiltekinn tima og að á þvi
hafi verið nokkur misbrestur. Ég
tel þó að verulega hafi áunnist i
þessu efni, enda þott nokkrir
aðilar séu enn seint á ferð og þar
á meðal sum ráðuneytiog fer ekki
hjáþviaðþað er undir hælinn lagt
hvað verður um afgreiðslu slikra
erinda. Þegar viðkomandi aðilar
ákveða með seinlæti sinu að
sending erinda þoli bið langt
umfram auglýstan tima, er hætt
við aö nefndin álykti á hliðstæðan
hátt að afgreiðsla þeirra þoli þá
einnig nokkra bið, t.d. eitt ár eða
svo.
Við gerö fjárlagafrumvarps eru
beiðnir rikisstofnana og þeirra
ýmsu aðila sem leita eftir
fjármunum úr rikissjóði metnar
og mældur skammturinn. Það fer
ekki hjá þvi að nefndarmenn i
fjárveitinganefnd finna fyrir þvi
að á þeim standa öll spjót frá
þeim sem hefur þótt sinn hlutur
rýr og æðioft og oftast verður
hlustkipti nefndarmanna í augum
umsækjenda aö fara með hlut-
verk þess, sem fæst ekki til aö
skilja og meta þær brýnu þarfir
sem illgirni og skilningsleysi
Fjárlaga- og hagsýslustofnunar
hefur bitnað á. Flestum finnst
þeir fara i' geitarhús til þess að
leita sér ullar, þegar þeir reyna
að bæta sinn hlut við afgreiðslu
nefndarinnar á fjárlagafrum-
varpinu. Einkum sýnist ýmsum
furðulegt, að nefndarmenn skuli
ekki skilja hversu litið muni um
þær fáu þúsundir eöa millj. kr.
sem viðkomandi biður um til
viðbótar þegar haft er i huga, að
fjárlagatalan er svo griðarlega
há. Að visu er það nú svo, að sú
talaereinsog allar aðrarsafntöl-
ur m.a. byggð á þvi marga smáa
sem gerir eitt stórt.
Hefna þess
í útvarpi sem hallast
í frumvarpi
Sjálfsagt hafa ýmsir ástæðu til
þess að hafa hátt vegna þess
hvernig með þá er farið við samn-
ingu fjárlagafrumvarps og þvi
ekki ástæöa til að undrast þó að
þeir noti sér athvarf rikisfjöl-
miöla til að lýsa skoðun sinni á
gáfnafari þeirra, sem setja
saman fjárlagafrumvarpið og
hefna þess þá i útvarpi sem hall-
ast í frumvarpi. Enskyldi samt
sem áður ekki vera orðið
timabært aö huga að þvi hvert
stefnir i'þjóðfélaginu með rekstr-
ardtgjöld rikissjóðs og lesa á
þann mæli sem fjárlög eru i þeim
efnum? Við höfum á undanförn-
um árum i mjög rikum mæli
notaö verulegan hluta af afrakstri
þjóðarbúsins til þess að byggja
upp þjónustustofnanir og efla
hvers kyns þjónustu og félagsleg
réttindi. 1 þeim efnum hefur
markið verið sett hátt og fyr-
irmyndir verið sóttar til þeirra
þjóða sem rikastar eru og gera
mestar kröfur. Það er engin
aðstaða til þess á þessari stundu
að fjalla rækilega um stöðuokkar
i þessu efni nú, en örfá atriði má
benda á.
Undirstaða allrar getu til að
standa undir félagslegri þjónustu
i landinu hvort heldur er i
skólamálum, heilbrigðismálum
eöa öðrum efnum er verðmæta-
sköpun i' þjóðfélaginu, undir-
stöðuframleiðslan og þvi aðeins
er unnt að auka sífellt við þjón-
ustuþættina, aö verðmætaöflunin
aukist að sama skapi eða i ein-
hverju sé dregið Ur þeirri sóun
sem kann að eiga sér stað á
ákveðnum sviðum, t.d. i verslun
hér á höfuðborgarsvæðinu. Ef við
leggjum fjármagnið fyrst og
fremst i þjónustustofnanir án
þess að efla grundvallarfram-
leiðsluna, þá verkar þessi
sistækkandi yfirbygging fyrr eða
siðar neikvætt hversu
nauðsynlega og óhjákvæmilega
sem menn telja hana. HUn
stendur ekki ein sér. Það nægir
ekki að tryggja fjármagn i
uppbygginguþjónustuaöstöðu svo
báglega sem flestum finnst það
takast við afgreiðslu hverra
fjárlaga. A hitt verður einnig að
lita að þegar t.d. bygging
sjúkrahúss eöa heilsugæslu-
stöðvar er lokið, þá jafngildir
þingsjá
árlegur rekstrarkostnaður sem
við tekur að jafnaði þriðjungi
byggingarkostnaðar. Það jafn-
gildir þvi' aö slik stofnun væri
reist þriðja hvert ár um alla
fram tið.
Bætt lífskjör reiknast
ekki til kaupmáttar
En þó að litið sé framhjá þvi
hvað þessar framkvæmdir kalla
siðar á i reltstrarfé, mætti gæta
að þvi að ástæðan til þess að þaö
þrengist um framkvæmdafé er
m.a. sú stóraukna margvislega
félagslega þjónusta, sem bæst
hefur i Utgjalda þáttinn hjá
rikissjóði á undanförnum árum.
Það eru ekki mörg ár siðan farið
var að greiða tannlækningar Ur
rikissjóði. 1 fjárlagafrumvarpi
fyrir árið 1982 nema þessar
greiðslur 45.3 millj. kr. Sama er
að segja um fæðingarorlof. Þaö er
stutt sfðan það kom til, en það
kostar á næsta ári um 65.2 millj.
kr. Ýmsum hefur þótt of litið
fjármagn fara til byggingar
grunnskóla, sjúkrahUsa og
heiisugæslustöðva. Samtals er
veitt til þessara framkvæmda i
fjárlagafrumvarpinu 107.4 millj.
kr. Þá upphæö mætti meira en
tvöfalda fyrir þá fjármuni, sem
nú er varið til þeirrar félagslegu
þjónustu, sem ég áðan nefndi og
ekki var greidd fyrir nokkrum
árum.
Framlag til Lánasjóðs isl.
námsmanna nam ekki háum
upphæðum fyrir fáum árum, 1
fjárlagafrum varpinu nU nemur
það 117.1 millj. kr. eða áli'ka
upphæð ogætlaö er ifrum varpinu
samanlagt til hafnar-
framkvæmda, flugvallagerða,
bygginga dagvistarheimila og
iþróttamannvirkja. Stööiigildi á
rikisspitölum eruum 1830 og gætu
jafngilt áhöfnum, 110—120 togara
Jafnframt eykst þjónusta á
heilsugæslustöðvum og nýjum
sjúkrahúsum hvarvetna i landinu
eins og aö hefur verið stefnt. Allt
þetta sem hér hefur verið nefnt
eru bætt lifskjör. En á hvem veg
reiknast það þegar borinn er
samankaupmáttur launa frá einu
timabili til annars?
Ég er ekki að benda á þessa
rekstrarliði sérstaklega vegna
þess að ég telj i þá ekki eiga rétt
á sérheldur nefni ég þá til þess að
mönnum sé ljóst, að það eru
takmörk fyrir þvi hversu skip
verður hlaðið án þess að menn
stækki það og það eru takmörk
fyrir þvi hve stóran hlut
þjóðarteknanna við getum notað
ár eftir ár til þess að auka þjón-
ustuþáttinn og þá um leið' þjón-
ustuUtgjöldin i framtiðinni án
þess að raunverulegur
verðmætisauki sé fyrir hendi. Ef
við höldum áfram að hlaða lifs-
gæðapinklunum i skipið án þess
að stækka það og bæta, þá gæti
svo farið, ef að gáraði á sjó, að við
yrðum að kasta einhverjum af
þessum farmi Utbyrðis eins og
þær þjóðir eru farnar að gera sem
við tókum okkur helst til eftir-
dæmis, þegar leitað var fyr-
irmynda um þær ströngustu
kröfur sem fundust um þjónustu-
gæðin.
Þvi með þvi að nýta þetta að
svo mflriu leyti sem unnt hefur
verið þarna Uti i Þórshamri að
fylgjast með þvi sem gerist hérna
i Kirkjustræti, þá ber ekki á Öðru
en i fullum gangi sé að venju
framleiðsla á tillögum um bætt
mannlifmeð liprum greiðslum úr
rikissjóði. A sama tima sýnast
þær tillögur vera merkastar i
skattamálum að leggja niður
tekjuskatt, en vegna þess að hann
gegnir nokkru hlutverki til tekju-
jöfnunar, megi snarlega bæta Ur
þvi i staðinn með útborgun Ur al-
mannatryggingum. Þetta teljast
h'klega orðnar nokkrar Urtölur og
vissulega væri vænlegraraöég tali
nú ekki um skemmtilegra að
brjóta fremur heilann um nýja og
aukna þjónustu, sem almenning-
ur nyti góðs af en rikið greiddi og
þá sagt frá þessum áhuga sinum
og vellyndi i' fjölmiðlum heldur en
stunda helst niðurskurð og neit-
anir
Tengslin við
hagsmunasamtökin
Það er aö sjálfsögðu svo, að
þingmenn hafa einlægan áhuga á
framgangi hagsmunamála
þeirra, sem höllustum fæti standa
i þjóðfélaginu. Ég veitekki hvaða
hópa á helst að nefna, börn, gam-
almenni og öryrkja, trygginga-
sjúklinga og fanga, en ég er á
hinn bóginn ekki viss um, að það
sé heppilegt eða viöeigandi að
þingmenn gerist framámenn i
einstökum siikum hagsmunahóp-
um. Ég hef þá skoðun, að þing-
menn þurfa að geta staðið alger-
lega óháðir og án beinna tengsla
við einstaka aðila og samtök,
þegar gera þarf upp og m eta inn-
byrðis við lagasetningar og við
afgreiðslu fjárlaga þarfir, óskir
og kröfur hinna einstöku hópa og
samtaka. Þótt faðmur fjárveit-
ingavaldsins, sem er Alþingi, sé
stór, þá rúmar hann þvi miður
ekki allt sem hann þyrfti að um-
lykja. Ég held lika að það sé
hvorki heppilegt né viðeigandi að
þingmenn gerist beinir aðiiar að
hagsmunasamtökum og verði
helstu forsvarsmenn félagssam-
taka, sem stefna að stofnun og
rekstri atvinnufyrirtækja, sem
beinlinis eru byggð á þeim grund-
velli aö hljóta fjármagn frá rikis-
sjóöi að láni eða sem bein fram-
lög. Þaö þykir ekki við hæfi að
bankastjórar sitji i stjórn fyrir-
tækja, sem hafa viðskipti við
bankana sem þeir stjórna.
Þeir sem með lagasetningu
fara, þ.á m. fjárveitingar i fjár-
lögum, og ráða þvi hvernig hags-
munakröfum félagssamtaka og
fyrirtækja reiðir af, ættu á hlið-
stæðan hátt að standa persónu-
lega utan við öll slik samtök. Það
þykir náttúrulega lofsvert, að
þingmaður sýni áhuga á fram-
gangi baráttumála góðra félags-
samtaka með þátttöku i þeim, og
eftir atfylgi þeirra er að sjálf-
sögðu sóst, en þegaraðer gáð, þá
eru fleiri hliðar á þvi máli eins og
öðrum. Ýmsum kann að þykja að
ég sé kominnnokkuð út fyrir það
efni sem hér er á dagskrá, af-
greiðslu f járlagafrv., en það er ég
vissulega ekkiog e.t.v. nærþvi en
margur hyggur.
: Vinstri
I sósíalistar
j ráða
; ferðiimi
I Uppbygging í
j anda frjálshyggju,
| sagði Lárus
I' Jónsson
Aðaltalsmaður stjórnar-
andstöðunnar i annarri um-
, ræðu um fjárlögin var Lárus
IJónsson og talaöi langt mál
og mflrið. Eignaði þingmað-
urinn Alþýðubandalaginu
, efnahagsstefnu rikisstjórna
Iundanfarinna ára og boðaði
næstum þvi leiftursókn
ihaldsins til bjargar þjóðar-
■ skútunni. ,,Það er þörf á ger-
Ibreyttri stefnu, jákvæöri
“PPbyggingu i anda frjáls-
hyggju, en það er sú grund-
■ vallarstefna sem SjáU-
Istæðisflokkurinn hefur barist
fyrir frá öndverðu.”
Þá sagði Lárus að „is-
■ lenskir vinstri sósialistar og
Ikommúnistar i Alþýðu-
bandalaginu telja stjórnar-
stefnuna sér þóknanalegri en
■ stefnu vinstri stjórna sem
Isetiö hafa fyrr”. Þannig varö
efnahagsstefna rikisstjórna
undanfarinna ára að efna-
■ hagsstefnu Alþýðubanda-
Ilagsins i munni hæstvirts al- \
þingismanns Lárusar Jóns- •
. sonar.
— <>g I
j Minniháttar-
I álit Karvels j
Þegar Karvei Pálmason I
I mælti fyrir aliti annars I
I minnihluta viö aðra umræöu |
■ fjárlaga i fyrrakvöld (hann •
J var á móti fjárlögunum), þá I
I kvartaði hann undan frétta- I
I fiutningi rikisútvarpsins. |
■ Sagði hann að útvarpið hefði •
j sagt að hann (Karvel) og I
I Lárus Jónsson myndu mæla I
I fyrir minniháttar áiiti (i stað |
■ minnihlutaáliti). •
Auglýsinga-
síminn er
@81333