Þjóðviljinn - 20.08.1983, Qupperneq 14

14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 20.-21. ágúst 1983
Undrin
r
a
Saurum
Gamii torfbærinn á Saurum
er nú að hruni kominn, enda
hefur ekki verið búið í honum
lengi. Ljósm.: GFr
,v.' ; -V '
i f% '1
i WuUm* !

Draugagangur eða
fjölskylduharmleikur?
Um þessar mundir fór Surtur
hamförum sunnanlands og fyrri
hluta marsmánaðar 1964 bár-
ust fréttir af einkennilegri ó-
kyrrð á Ármúla við ísafjarðar-
djúp og virtist vera um stað-
bundnajarðskjálfta að ræða.
Þegar líða tók á mars fóru svo
að berast fréttir af undarlegum
fyrirbærum á Saurum á Skaga í
A-Húnavatnssýslu. Þarköst-
uðust borð og stólar til, leirtau
hrundi út úr skápum, rúm
hreyfðist og skápar fóru um
koll. Hér gat tæpast verið um
að ræða náttúrulegar hamfarir
heldurmiklufremuryfirnáttúru-
legar. Dögum saman voru blöð
og útvarp undirlögð fréttum frá
Saurum, þangað flykktust frétt-
amenn, forystumenn Sálarr-
annsóknarfélagsins, miðlar,
jarðfræðingar, og veraldleg
sem andleg yfirvöld. Hvað var á
seyði? Málið lognaðist svo út af
jafnskjótlega og það hafði kom-
ið upp og hefur aldrei verið upp-
lýst opinberlega. Var um að
ræða stórfelldan draugagang
eða stórfelldar blekkingar?
Kannski fjölskylduharmleikur á
afskekktum torfbæ lengst
norðuráSkaga?
Saura-undrin árið 1964 voru
síðust í röðinni af svipuðum at-
burðum sem áttu sér stað á
sveitabæjum á fyrri hluta aldar-
innar og voru yfirleitt af manna-
völdum. Má þar nefna drauga-
gang í Þistilfirði, Miðfjarðardöl-
umogGilsfirði. Hérverðurekki
reynt að komast að niðurstöðu
um undrin á Saurum, en at-
burðirnir raktir nokkuð.
Bæjarhúsin á Saurum voru úr
torfi, með timburstafni, og öll
klædd innan með timbri. Þar
bjuggu öldruð hjón og voru enn til
heimilis hjá þeim tvö börn þeirra,
sonur á fertugsaldri og dóttir á þrí-
tugsaldri. Gömlu hjónin sváfu í
stofu, dóttirin í herbergi þar inn af
og sonurinn í eldhúsi, en í þessum
þremur vistarverum ásamt búrinu
varð einkum vart draugagangsins.
Borðið spriklaði
eins og lifandi væri
Hinn 19. mars 1964birtirTíminn
ýtarlegar fréttir af Saura-
undrunum eftir fréttaritara sinn á
Skagaströnd, Pál Jónsson skóla-
stjóra, en hann hafði farið á stað-
inn. Frásögn hans er höfð eftir
Guðmundi bónda á Saurum og
segir þar m.a.:
„Undrin byrjuðu 18. mars s.l. kl.
1.20 og vaknaði Guðmundur þá við
að borð, sem stendur út við stofu-
gluggann, fór á hreyfingu og einn
metra fram á gólfið frá glugganum.
Borð þetta er gamalt og uppruna-
lega gert með sporöskjulagaðri
plötu og renndum fóturn."
í Vísi er þessu svo Iýst en þar var
blaðamaðurinn Steingrímur Sig-
urðsson sem hélt á penna:
„Húsfreyja vaknar og kallar til
bónda. Þau rísa bæði upp við dogg,
felmtruð. Dóttir þeirra Sigurborg,
sem sefur í litlu herbergi milli eld-
hússins og baðstofu, vaknar líka.
Inni í eldhúsi sefur sonurinn Bene-
dikt sem kemur líka á vettvang."
Og frásögn Tímans heldur
áfram:
„Á miðvikudag kom svo hreyfing
á borðið eins og fyrst og var þá
settur stóll út að glugganum. Stól
þennan er hægt að leggja saman og
er hann ekki mjög viðamikill.
Þeyttist stóllinn fram á mitt stofu-
gólf á miðvikudag og brotnaði. Á
fimmtudag var húsfreyjan, Mar-
grét Benediktsdóttir, að skilja
mólk í búrinu og hafði hún byttu
með mjólk í á borði hjá sér. Allt í
einu kom hreyfing á byttuna og
kastaðist hún í gólfið og fór öll
mjólkin úr henni. Það einkenni-
lega var að konan fann ekki neina
óeðlilega hreyfingu, hvorki á gólf-
inu né borðinu. Aðeins byttan
steyptist í gólfið. Var því ekki um
að ræða jarðskjálfta. í dag voru
þessi undur aftur á ferðinni um kl.
3 og þá var það Sigurborg, sem
varð vör við þau. Það merkilegasta
við skápinn sem þá féll var að tveir
matardiskar sem voru í efstu hill-
unni í skápnum, sem hreyfðist í
búrinu, fóru ekki úrskápnum held-
ur fór aðeins það sem var í neðslu
hillurn."
Þá segir ennfremur í þessari frá-
sögn Tímans að Guðmundur segist
hafa tekist á við sporöskjulaga
borðið og hefði það hrist í höndum
sér eins og það væri lifandi og
spriklaði.
Laugardaginn 21. mars þyrptist
fólk til Saura. Björri Pálsson flaug
þá með 7 manna hóp frá Sálarrann-
sóknarfélagi íslands norður og
voru í honum m.a. forseti félags-
ins, séra Sveinn Víkingur, varafor-
setinn, frú Katrín Smári, Sigur-
laugur Þorkelsson, Helgi Vigfús-
son, Mildríður Falsdóttir, Sigurv-
eig Hauksdóttir og síðast en ekki
síst Hafsteinn Björnsson miðill. Þá
voru líka komnir á staðinn Stefán
Jónsson fréttamaður frá útvarpinu,
Kristján Bersi Ólafsson blaðamað-
ur Tímans, Grétar Oddsson blaða-
maður Alþýðublaðsins, Steingrím-
ur Sigurðsson blaðamaður Vísis og
Jökull Jakobsson blaðamaður
Fálkans. Með Steingrími var Ævar
Jóhannsson forstjóri, áhugamaður
um sálarrannsóknir, og með Jökli
listamaðurinn Baltazar en grunur
lék á að draugarnir væru spænskir
þar sem spænsk dys er í Framnesi,
skammt frá bænum, og átti Baltaz-
ar að vera túlkur. Þá hringdi síminn
á Saurum stöðugt. Ennfremur
komu á staðinn sóknarpresturinn,
séra Pétur Ingjaldsson og sýslu-
maðurinn á Blönduósi, Jón ísberg.
Um kvöldið var haldinn miðils-
fundur í baðstofunni á Saururn en
ekki fengu blaðamenn að vera
viðstaddir hann. Segir Tíminn að á
fundinum hafi komið fram andar
og orðið nokkrar sviptingar. Séra
Sveinn Víkingur var þó mjög var-
færinn að loknum fundi en sagði þó
að þar hefði fengist ákveðinn grun-
ur og grunur léki á að framlífsfólk
væri þarna að verki eða hulin öfl.
Frásögn
Láru miðils
Daginn eftir kom Lára Ágústs-
dóttir miðill á staðinn og hafði
skyggnilýsingu á Saurum um
kvöldið. Taldi hún einnig að lok-
inni iýsingunni að framliðnir væru
að verki og líklega sjódrukknaðir
menn. Sagðist hún hafa orðið vör
við enskan mann og heyrt skot-
hvelli. Nokkrum dögum síðar
sendi hún ritstjóra Tímans bréf og
skýrði þá frá því hvers hún hefði
orðið vör. Var frásögn hennar birt í
Tímanum 9. apríl og segir þar m.a.
orðrétt:
Helgin 20.-21. ágúst 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
Hér gengu draugar ljósum
logum vorlð 1964.
„En rétt er við vorum búin að
matast og búið að bera af borðum
og ætluðum við að fara að fara, en
vorum eitthvað að rabba saman,
studdi ég olnboganum á borðið. Ég
sneri mér að Guðmuni húsbónda,
sem sat á sama rúmi en utar. Gegnt
honum sat Steingrímur (maður
Láru) og Björgvin sonur Guð-
mundar utar en kona Björgvins á
stól. Allt í einu kipptist til þetta
borð með mjög hröðum sveiflum,
líkast því að einhver bara lyfti því
upp með herðunum. Mér brá mjög
við og öllum sem inni voru. Mér
varð litið á Guðmund og varð hann
alveg náhvítur, líkast og það ætlaði
að líða yfir hann og samtímis fór
ískaldur gustur um baðstofuna..."
Lára skýrir síðan frá að hún
hefði skynjað enskan mann sem sér
virðist að hafi verið myrtur og fylgi
honum stór hundur. Segir hún að
þessi maður sé ekki mjög hár, en
nokkuð þrekinn, v^I fullorðinn.
Hann sé í nokkuð síðum jakka, frá-
hnepptum með nokkuð stórum töl-
um og kaskeiti á höfði og sé líklega
skipstjóri.
Við þessa frásögn Láru er ekki
laust við að hugurinn hvarfli að
danska skipinu sem rak á Hjalta-
bakkafjörur árið 1802 en skipstjór-
inn og hundur hans hurfu þá með
undarlegum hætti og varð út af því
stórfellt sakamál, svokallað
beinamál.
Fleiri skýringa var leitað út af
þessum draugagangi; m.a. sagði
Guðmundur bóndi svo frá að bátur
hefði farist frá Saurum í júlí 1914
og með honum 5 eða 6 menn.
Veður var ekki slæmt og fannst
báturinn marandi á hálfu kafi á
Drangeyjarsundi en líkin af mönn-
unum fundust aldrei. Báturinn var
síðan seldur til Sauðárkróks og var
róið á honum í nokkur ár þar til
hann fórst með manni og mús í ein-
um róðrinum og hefur ekkert til
hans spurst síðan.
Ekki urðu blaðamenn varir við
nejnn draugagang á Saurum nema
dívan sem Grétar Oddsson, blaða-
maður Alþýðublaðsins, sat á
hreyfðist eitthvað undir honum.
Segir í Tímanum að blaðamennirn-
ir hafi verið með ýmsa tilburði og
heimtað að sjá draug og voru með
drykkjulæti. Var heimilisfólki nóg
boðið og lá við Guðmundur bóndi
kveddi til sýslumann til að fá hús-
frið. Þá hringdi síminn stöðugt og
var hann á endanum tekinn úr sam-
bandi. Blaðamanni Vísis var hent á
dyr, að sögn Þjóðviljans.
Blaðamaður Þjóðviljans hafði
samband við Jón Isberg sýslumann
og sagði hann m.a.: „Samkvæmt
viðræðum mínum við heimilisfólk-
ið, þá er ég á þeirri skoðun að þetta
sé ekki af mannavöldum og sé ekki
ástæðu til að rengja vitnisburð
fólksins." Sagði hann ennfremur
að heimilisfólkið væri orðið hvekkt
af öllum þeim mannaferðum, sem
dunið hefði yfir það og væri mál að
linni. í sama streng tók Sigurður
Björnsson hreppstjóri á Orlygs-
stöðum á Skaga.
í frásögn Alþýðublaðsins 21.
mars er bent á að ólætin séu mest í
kringum kvenfólkið á bænum og
svo virðist sem hlutirnir fari eink-
um af stað ef þeir standi við vegg.
Myndir á veggjum og hlutir á vegg-
hillum haggist hins vegar ekki. Þá
bendir Vísir að það 23. mars að
tveir sjónarvottar eða fleiri hafi
aldrei séð atvikin gerast.
Fjöldi mynda birtist í blöðum af
húsmunum á Saurum. Svo gerist
það að ljósmyndari Alþýðu-
blaðsins er að skoða myndir á filmu
hjá sér, sem ekki höfðu áður birst,
og tekur þá eftir dálitlu undarlegu.
Það er mynd af skápnum með
leirtauinu sem datt fram yfir sig.
Þessi skápur stendur fast upp við
dívaninn sem hreyfðist undir
blaðamanni Alþýðublaðsins. Og
hvað kemur í ljós á myndinni? Fæti
er stutt við skápinn hinum megin.
Þessi mynd birtist í blaðinu 24.
mars og leiddar Iíkur að því að
draugagangurinn sé allur af mann-
avöldum án þess að nokkur nöfn
séu nefnd. Eftir þetta verður mun
hljóðara um málið en áður. í
Morgunblaðinu 4. apríl segir þó að
ókyrrleiki mikill sé enn á Saurum
og borðið sem mjög hafi komið við
sögu sé nú brotið og ekki nothæft
lengur. Þá segir í Tímanum 9. apríl
að nágrannar hafi slegið þagnar-
múr um bæinn og ekki sé unnt að
afla frétta þaðan en fyrirbærin
haldi áfram. Eftir þetta segir lítt af
Sauraundrum í blöðum.
Blaðamaður Þjóðviljans kom að
Saurum nú fyrir nokkrum dögum
og þar býr ennþá Benedikt Guð-
mundsson, sonurinn á bænum, og
hefur verið þar einbúi allt frá því
skömmu eftir að undrin gerðust.
Gamli torfbærinn er nú að hruni
kominn en Benedikt býr í nýrra
húsi. Hann er ekki til viðtals um
undrin. -GFr
Benedikt
Guðmundsson.
sonurinn á
bænum, hefur
verið einbúi á
Saurum frá því
skömmu eftir
Sauraundrin.
Ljósm.: GFr
Myndin fræga úr Alþýðublaðinu. Skápurinn sem
datt fram á gólf. Þegar myndin var framkölluð sást
fótur styðja við skápinn vinstra megin, en hægra
megin var dfvan sem hreyfðist er blaðamaður
Alþýðublaðsins sat á honum.
KDLA- WIY*

VEl u*
ROM
HERBERGI
BAflSTQFA
VASKBoro
DIVAN
Rum
SANGUR
GEYM5I.A
Kort af húsaskipan að Saurum er blaðamaður Alþýðublaðsins teiknaði eftir minni. Sporöskjulaga borðið
stendur undir glugga á baðstofunni, og annað rúmið þar færðist einnig til. í eldhúsinu er dívaninn sem
kipptist til undir blaðamanni Alþýðublaðsins, en við enda hans er skápurinn sem féll á grúfu.