Þjóðviljinn - 25.11.1983, Qupperneq 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 25. nóvember 1983>
„Vel má vera að skilyrði séu góð
fyrir humar hér við land t.d. í
Breiðafirði þarsem mikið eraf
hörðum botni og þaragróðriu
Vaxtarhraði margfaldast við
œskilegt hitastig í eldistjörnum.
Jarðhitinn hérlendis kœmi að
góðum notum.
Þorskurinn í eldisstöðvum gœti
náð markaðsstœrð á2 árum ístað
6 til 8 ára á náttúrlega mátann.
Mestu framtíðarmöguleikar
fyrir þjóðarbúið í fiskeldi gætu
verið fólgnir í eldi sjávarfiska,
sem lítið sem ekkert hefur verið
sinnt hérlendis á sama tíma og
ýmsar þjóðir leggja mikla
áherslu á rannsóknir og tilraun-
ir í þessu efni, segir í greinar-
gerð með tillögu þeirra Hjör-
leifs Guttormssonar, Geirs
Gunnarssonar, Ragnars Arn-
alds og Steingríms Sigfússonar
um fiskeldi og rannsóknir, sem
lögð hefur verið fram á alþingi
Með tillögunni fylgir ýtarleg
greinargerð ásamt grein sem Björn
Björnsson skrifaði í Ægi um þessi
mál. Björn sótti alþjóðlega ráð-
stefnu með Eyjólfi Friðgeirssyni í
Noregi fyrir nokkru, þar sem fjall-
að var um þessi mál.
f greinargerðinni segir:
„Sú grein fiskeldis, sem talið er
líklegast að geti skilað skjótum ár-
angri, er eldi á „matfiski", þ.e.
ungviði sem aflað er í sjó en alið
upp í eldistjörnum eða lónum við
strendur með stuðningi af jarð-
varma. Tegundir, sem eðlilegt væri
að líta til í byrjun, eru m.a-. þorskur
og lúða. Arlegur vaxtarhraði
þorsks við kjörhita í eldistjörn gæti
orðið margfaldur á við það sem
gerist í náttúrunni. Þorskur gæti
e.t.v. náð marksstærð á tveimur
árum í stað 4-6 ára í sjó og unnt
væri að koma honum á markað sem
glænýrri gæðavöru".
Vísindamenn telja ekki tíma-
bært fyrir íslendinga á þessu stigi
málsins að hefja miklar tilraunir
með seiðaeldi á þorski eða öðrum
fiski sem hrygna í sjó. Slíkar til-
raunir séu of flóknar og kostnaðar-
samar og mjög ólíklegt að fram-
leiðsla á seiðum og seiðaslepping
svaraði kostnaði. Seiðaslepping
gæti einnig orðið til tjóns þeas þeg-
ar fæðan í sjónum er takmarkandi
þáttur hjá þorskstofninum. Aukin
samkeppni um fæðu leiði til minni
vaxtarhraða og meiri dánartíðni.
Björn Björnsson segir:
„Þó að tilraunir með seiðaeldi í
stórum stfl séu ekki tímabærar hér
á landi, þá tel ég hins vgar mjög
æskilegt fyrir íslendinga að hefja
fljótlega tilraunir með eldi á þorski
og öðrum sjávardýrum til mann-
eldis. Þá á ég aðallega við að veiða
ungfisk hér við land og koma hon-
um fyrir í sérstökum eldistjörnum
og ala hann þar upp til slátrunar
(kaup á laxaseiðum kæmu þó einn-
ig til greina). Mætti hugsa sér að
sjómönnum yrði borgað visst fyrir
hvern lifandi smáfisk sem þeir
kæmu með að landi, með tilliti til
verðmætis í eldi. Þannig fengist t.d.
margfalt meira verð fyrir smálúðu
heldur en smáþorsk. Einnig væri
æskilegt að kanna hvaða fiskteg-
undir eru hentugastar til fiskeldis á
íslandi. Nokkrar tegundir, sem
kæmu vel til greina, eru þorskur,
lúða, lax, ufsi og kræklingur. Það
er trúlega hagkvæmasti kosturinn
að vera með blandað eldi, t.d.
lúðu, lax og krækling saman í eldis-
tjörn. Þannig yrði lúðan á botnin-
um, laxinn við yfirborð og kræk-
lingurinn mundi hreinsa vatnið og
nýta um leið alla tiltæka smáfæðu.
Stórkostlegir möguleikar í
FISKELDI
Þingmenn Alþýðubandalagsins leggja til að
farið verði að vinna að fiskeldi af alvöru
Grundvallaratriði við eldi á mat-
fiski er að nota ódýrt fóður þar sem
fóðurkostnaður er einn helsti út-
gjaldaliðurinn. Eldisstöðvar á fs-
landi ættu að geta haft greiðan að-
gang að ódýru fóðri, t.d. loðnu og
jafnvel síld, þegar verð á síld er lágt
eða ekki er unnt að setja alla þá síld
sem æskilegt er að veíða. Mætti
hugsa sér að eitt eða fleiri nótaskip
stunduðu fóðuröflun fyrir eldis-
stöðvar árið um kring þannig að
sjaldan eða aldrei þyrfti að frysta
fóður því að frysting hefur í för
með sér mikinn aukakostnað.
Einnig er mikilvægt við fiskeldi á
íslandi að nýta ódýran jarðhita til
að halda eldisvatni hæfilega heitu
árið um kring til að vaxtarhraði
verði alltaf nálægt hámarki."
f fylgiskjali með tillögu Alþýðu-
bandalagsþingmanna eru ennfrem-
ur skráðar nokkrar hugleiðingar
Björns Björnssonar um fiskeldi,
eftir ráðstefnuna sem þeir Eyjólfur
Friðgeirsson sóttu í Noregi.
Þar segir m.a.:
„Ég get ekki stillt mig um að
koma á framfæri í þessu sambandi
einni hugmynd sem ég tel athug-
andi fyrir okkur fslendinga en það
er að gera tilraunir með sleppingu á
humri (Homarus vulgaris/ameri-
canus) til að kanna hvort hann geti
þrifist og fjölgað sér hér við land.
Humar er ákaflega verðmæt dýrat-
egund í nokkrum nágrannalöndum
okkar og t.d. í Kanada mun
heildarverðmæti humaraflans
slaga nokkuð hátt í verðmæti alls
þorskaflans og veiða Kanadamenn
þó meira af þorski en íslendingar.
Þar sem humar er ákaflega stað-
bundin dýrategund er velhugsan-
legt að hann hafi ekki náð að
breiðast út til íslands vegna ein-
angrunar landsins. Vel má vera að
skilyrði séu góð fyrir humar hér við
land, t.d. í Breiðafirði þar sem
mikið er af hörðum botni og þara-
gróðri. Kostnaður við slíka tilraun-
ir þyrfti ekki að vera mikill. Að
undangenginni samanburðarat-
hugun á aðstæðum, þar sem humar
þrífst og aðstæðum hér við land,
væri unnt að kaupa nokkur hundr-
uð humra í Noregi eða Kanada og
sleppa á nokkra líklega staði hér
við land. Áhættuna af því að inn-
leiða nýja dýrategund tel ég mjög
litla þar sem sjúkdómahætta ykist
ekki verulega vegna þess að sjúk-
dómar geta miklu fremur borist
með flökkudýrum og skipum. Að-
alfæða humars er krabbar, ígulker,
hræ og burstaormar og yrði því afr-
án og samkeppni við önnur nytja-
dýr hverfandi.“
Kostir á íslandi
ísland er máske heppilegra en
önnur lönd til fiskeldis af þeim toga
sem hér um ræðir. Björn bendir á
nokkur framkvæmdaatriði sem
liggja vel við. Bendir hann á, að við
núverandi veiðar komi mikið upp
af smáfiski sem hent sé og drepist.
Miklu af þeim fiski mætti bjarga
með litlum tilkostnaði og selja lif-
andi í landi. Einnig mætti veiða
ungfiski í þartilgerðum veiðarfær-
um og síðar hefja ræktun fyrir eld-
isstöðvar. Bent er á að Japanir
veiði einn mikilvægasta eldisfisk
sinn sem ungfisk við strendur og ali
síðan upp til slátrunar.
Jarðhitinn
Björn segir að með því að blanda
fersku eða söltu jarðhitavatni við
hreinan sjó væri unnt að halda
æskilegasta hitastigi (10°C) í eldis-
tjörnum árið um kring. Vaxtar-
hraði margfaldaðist við slík skilyrði
- þorskur gæti náð markaðsstærð á
2 árum í stað 6 til 8 ára á náttúrlega
mátann. Jarðhitasvæði koma til
greina fyrir eldisstöðvarnar t.d.
Reykjavík, Svartsengi, Krísuvík,
Hveragerði og Reykjanes.
Ódýrt fóður er grundvallaratriði
í eldistöðvum og getur Björn hugs-
að sér að nótaskip stunduðu fóður-
öflun fyrir stöðvarnar. Bendir
hann á loðnu og síld þegar hún er í
lágu verði. Frysting fóðurs segir
hann að sé óæskileg vegna viðbót-
artilkostnaður.
Þá bendir Björn á einstaklega
hreinan og ómengaðan sjó hér við
Iand sem við höfum umfram marg-
ar aðrar þjóðir. Kosti eldis á mat-
fiski dregur hann saman í eftirfar-
andi:
a) Árlegur vaxtarhraði er marg-
faldur.
b) Dauðsföll eru færri.
c) Slátrun er möguleg eftir hent-
ugleikum, svo sem með tilliti
til markaðsstöðu, kjörstærðar
og nýtingar á fiskvinnsluað-
stöðu.
d) Ferskleiki fisks er meiri og
minna af hringormi.
e) Nýting á aukaafurðum er
auðveldari, svo sem niðursuða
á lifur, lýsisgerð og lífefnaiðn-
aður, t.d. vinnsla ensíma úr
slógi.
f) Nýting á smáfiski sem nú er
sópað dauðum fyrir borð.
g) Betri nýting á loðnu og síld en
að mala í verðlítið mjöl
(loðna) eða veiða ekki allan
skammtinn (síld).
h) Aukin nýting á jarðhita, landi
og vinnuafli.
i) Aukin þekking og reynsla á
nýju sviði gæti opnað nýja og
áður óþekkta nýtingar- og
framleiðslumöguleika.
Verðmætasköpunin á hvern fisk
yrði þannig margföld á við það sem
tíðkast með hefðbundnum hætti.
Björn segir að afrakstursgeta fiski-
stofna okkar verði ekki aukin veru-
lega með núverandi veiðiaðferð-
um, en fiskeldi gæti aftur á móti
leitt til umtalsverðrar viðbótar.
-óg