Þjóðviljinn - 28.03.1985, Qupperneq 4

LEIÐARI
Nýsköpun í atvinnulífi
Á íslandi hefur töluverð umræða farið fram
um nauðsyn þess að hrinda úr vör nýjum
atvinnugreinum sem gætu bæði aukið innlenda
verðmætasköpun og sömuleiðis búið til störf
fyrir þann grúa vinnufúsra handa sem á kom-
andi árum og áratugum mun bætast í hóp
starfsþyrstra Islendinga. Meðal annars hefur
þessi áhugi komið fram í því að stjórnmálamenn
og aðrar þjóðfélagsstoðir hafa heyjað sér mikinn
forða af upplýsingum um greinar einsog líf-
tækni, fiskeldi, upplýsingaiðnað og efnis-
tækni (nýjasta tískuorðið) sem þeir geta rutt úr
sér á mannamótum og kjósendafundum einsog
fljót í leysingu. Af opinberri hálfu hefur hins veg-
ar orðið lítið um gjörninga sem veita þessum
nýju atvinnugreinum, sem enn eru tæpast úr
burðarliðnum, áþreifanlegan stuðning.
Hér kemur einkum tvennt til. í fyrsta lagi
standa íslendingar nágrannaþjóðunum töluvert
að baki hvað veitingu fjár til rannsókna og þró-
unarstarfs í tengslum við atvinnulífið áhrærir.
Þetta hefur meðal annars valdið því, að í
fullvinnslu á hefðbundnum afurðum okkar höf-
um við dregist langt aftur úr. í því sambandi má
minna á ræðu sem Guðmundur J. Guðmunds-
son flutti á þingi í tengslum við tillögu sína um
fullvinnslu sjávarafla: þar kom fram að verð-
mæti íslenskra sjávarafurða mætti líklega auka
um hálfan tug miljarða.
í annan stað er svo atvinnulífi okkar skipt
samkvæmt hefð í þrennt: iðnað, landbúnað og
sjávarútveg og stjórnun rannsókna og lánafyrir-
greiðslu miðast algerlega við þessa þrískiptu
tilhögun. Þetta stirðnaða og úrelta form hefur
margsinnis verið harðlega gagnrýnt, nú síðast
af Ingjaldi Hannibalssyni yfirmanni Iðntækni-
stofnunar á Viðskiptaþingi í vikunni, því það
tálmar mjög framgöngu nýrra atvinnugreina.
Undir hvað fellur til að mynda fiskeldi? Hvaða
lánastofnunum ber að styðja þessa nýju grein?
Hver á að hafa yfirumsjón með nauðsynlegum
undirbúningsrannsóknum? Því miður er stað-
reynd að það hefur ríkt verulegt skipulagsleysi í
málefnum fiskeldis hér á landi, sem hefur að
líkindum tafið þróun þess um heilan áratug, |
enda flestar nágrannaþjóðirnar komnar langt
fram úr okkur á þessu sviði.
Svipað má segja um líftækni. Ófáir hafa á
vörunum hástemmd lýsingarorð um möguleika
þessarar nýju greinar, og flestum ber saman
um að hún er einkar aðlaðandi kostur fyrir ís-
lendinga; byggist á smáum einingum og nýtir
íslenskt hráefni. Engu að síður hefur mjög litlu fé
verið varið í þá rannsóknarvinnu sem er og
verður lífakkeri greinarinnar.
Upplýsingaiðnaður er annað lausnarorð sem
margir þekkja. Talið er að í honum sé fundin sú
atvinnugrein sem á næstu áratugum muni taka
við mestum hluta þess mannafla sem kemur út
á vinnumarkaðinn í leit að atvinnu. Á íslandi
vinna nú rösklega 500 manns við upplýsinga-
iðnað á íslandi. í fyrrnefndu erindi Ingjalds
Hannibalssonar koma fram, að væri hlutur
þessa nýja iðnaðar svipaður hér á landi og í
Svíþjóð ættu næstum 3 þúsund manns að hafa
af honum atvinnu og tæp 5 hundruð manns að
starfa við rannsóknir- og þróunarvinnu ein-
göngu. Á þessu sviði erum við því líka mun aftar
á merinni en nágrannar okkar.
Það er því alveg Ijóst að við þurfum að taka
okkurtak. Nýsköpun í atvinnulífi er lífsnauðsyn.
Nýting þeirra möguleika sem hátæknivinnsla af
ýmsu tæi býður upp á er nánast forsenda þess
að við getum haldið uppi núverandi velferð og
atvinnustigi.
Til þess þarf hinsvegar að fjárfesta í
menntun, rannsóknum og þróunarvinnu. Við
eigum sérstöðu sem við eigum að nýta. Ingjald-
ur Hannibalsson bendir á, að við ættum að geta
orðið frumkvöðlar í nýtingu upplýsingatækni í
greinum sem við höfum sérþekkingu á, svo sem
sjávarútvegi og nýtingu jarðvarma.
Til þess þarf hins vegarstjórnun á bæði rann-
sóknum og fjármagnsfyrirgreiðslu. Látum
dæmið af fiskeldinu verða okkur víti til varnaðar.
ÖS.
KUPPT OG SKORIÐ
SU VAR TIÐ
Sú var tíö, að frjálsir einstak-
lingar töldu, að undirstaða þess
að verða frjáls einstaklingur væri
að afla sér góðrar og víðtœkrar
menntunar. Menn sögðu sem
svo, að því menntaðri sem ein-
staklingurinn er, þeim mun
frjálsari væri hann.
í ýtarlegri úrfærslu var svo
sagt, að til að þjóð geti kailast
sjáifstæð þarf hún að eiga sér
menningu. Því meiri sem almenn
menntun er meðal þjóðar, þeim
mun meiri líkur eru á að sjálf-
stæðar þjóðir rísi undir nafni. Á
þessum grundvelli voru mennta-
skólar á sinni tíð; lögð var áhersla
á víðtæka menntun í ólíkum
fögum. Það var verið að búa ein-
staklingana undir það ok að
verða frjálsir.
Skýr-
greiningar
Sagt var, að sannur húmanismi
væri í senn leiðin til sjálfstæðis
þjóðar og skilnings milli þjóða.
Þess vegna var svo mikilvægt að
menntun væri almenningseign.
Páll Skúlason prófessor sagði ein-
hvern tíma, minnir mig, að orðið
menntun væri samstofna orðinu
maður, - og því mætti segja að
menntun stefndi að því að ein-
stakiingar yrðu xneiri mann-
eskjur.
Hvað á þetta raus í klippara að
þýða? Kollegar vorir á Morgun-
blaðinu hafa sumir hverjir deilt
með okkur áhyggjum (amk á
sunnudögum) um, að það sem
kallað er íslensk menning sé í
hættu, - þeir hafa meiraðsegja
látið í ljós ótta um að engilsax-
nesk menningaráhrif séu að koll-
sigla þeirri sjálfstæðu menningu
þjóðarinnar, sem við höfum öll
þóst vilja verja.
Á hinn bóginn hefur það orðið
meira áberandi í umfjöllun
manna og fjölmiðla um skóla,
mennta- og menningarmál, að
það er verið að skilgreina hug-
takið menntun uppá nýtt.
Markaðs-
hornið
Hin nýja skilgreining á hugtak-
inu menntun hljóðar á þá leið, að
allt sé einskis virði nema hægt sé
að fá peninga fyrir það. Skólarnir
eru ekki lengur æskilegir til að
gera meiri manneskjur úr fólki, -
það þarf ekki lengur að koma
ungviðinu til slíks þroska. Ekkert
bendir til þess að að húmanistar
séu eftirsóttir á markaði.
Það á að byrja eins fljótt og
mögulegt er að markaðssetja
ungviðið, setja upp einkaskóla,
fá fyrirtækjunum stjórnir skól-
anna í hendur, ráða forstjóra til
þeirra sem bera skynbragð á
markaðsþörf og þar fram eftir
götum.
Þegar hugmyndir af þessum
toga hafa verið kynntar síðustu
misseri, hafa margir haldið að hér
væri um hugaróra Hannesar
Hólmsteins og nokkurra Heim-
dellina í kringum hann og Frie-
dman að ræða. En á síðustu
dögum hefur annað komið í ljós.
Innan Sjálfstæðisflokksins, hjá
yfirmönnum menntamála á Is-
landi, meðal viðskiptajöfra og
fleiri voldugra aðilja í íslenska
markaðsþjóðfélaginu eiga þessar
hugmyndir þó nokkurn hljóm-
grunn,- og þess sjást einnig merki
meðal æskufólks.
Viðskipta-
jöfrarnir í pólitík
Markaðskreddan og frjáls-
hyggja Friedmans hefur átt
mestu fylgi að fagna hjá Verslun-
Ertu til í að verða forstjóri ísiands hf.?
arráði íslands, sem segja má að
hafi verið voldugasta áróðurs-
stofnunin fyrir hugmyndum að
þeim toga sem hér hefur verið
rakinn. Á viðskiptaþingi Versl-
unarráðs í fyrradag, voru „panel“
umræður, þar sem viðskiptajöfr-
ar ræddu málin með vinum sínum
í stjórnarflokkunum: Halldóri
Ásgrímssyni og Þorsteini
Pálssyni. Einsog lög gera ráð fyrir
lýstu viðskiptajöfrarnir yfir
ánægju sinni með ríkisstjórnina
og það sem hún hefur gert.
Reyndar kváðu þeir, einsog t.d.
Eggert Hauksson forstjóri, að
verkalýðshreyfingin hefði einnig
sýnt mun meiri skilning heldur en
forstjóramir hefðu reiknað með.
Hvað um það, þessir herramenn
fóru að tala um skólakerfið sem
þurfi nú „endilega að laða sig að
þörfum atvinnulífsins, “ sem í
nánari útfærslu frjálshyggju-
manna þýðir, að draga eigi úr
hinu sameiginlega skólakerfi og
koma upp einkaskólum, mark-
aðsskólum. Halldór Ásgrímsson
tók hlýlega í þessar hugmyndir og
Þorsteinn Pálsson benti á vaxandi
tilhneigingu í átt til einkaskóla.
„Það er góð og heppileg þróun að
mínu mati,“ sagði formaður
Sj álfstæðisflokksins.
Borgríki
kaupahéðna -
Island hf
í þessu blaði hefur verið vakið
máls á því að í uppsiglingu væri
borgríki kauphéðna á Islandi, þar
sem þjóðleg sérkenni menningar
og sjálfstæðis yrðu þurrkuð út.
Þegar talað er um að skólarnir
eigi „að laða sig að þörfum at-
vinnulífsins“ í Verslunarráði ís-
Iands, er einmitt verið að reka
áróður fyrir því borgríki.
Það er heldur ekkert gaman-
mál, þegar aðstoðarmenntamála-
ráðherra predikar sósialdarvin-
isma í skólakerfinu einsog gert
var í sjónvarpinu í fyrrakvöld við
velþóknun sumra æskumanna.
Forstjóraþankagangurinn og
sjónarhornið er orðið svo afger-
andi almennt í íslensku þjóðfé-
lagi að óhugnanlegt getur talist. í
sjónvarpi í fyrrakvöld var fram-
kvæmdastjóri Vinnuveitenda-
sambandsins kynntur sem tals-
maður atvinnulífsins. Þar var
enginn frá verklýðshreyfingunni.
Og það er full ástæða til að
velta fyrir sér hvert við erum
komin þegar forstjóri Volvo er
spurður einsog í útvarpsfréttum í
fyrrakvöld: Viltu verða forstjóri
íslands hf.? _óg
DJÖÐVIIJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphéðinsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Aðalbjörg Óskarsdóttir, Álfheiður Ingadóttir, Guðjón
Friðriksson, Helgi Guðmundsson, Lúðvík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, Mörður Árnason, ólafur Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson,
Víðir Sigurðsson (íþróttir).
Ljósmyndir: Einar Ólason, Einar Karlsson.
Útlit og hönnun: Filip Franksson, Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Framkvœmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pótursdóttir.
Auglysingastjóri: Ragnheiður Óladóttir.
Auglysingar: Anna Guðjónsdóttir, Ásdís Kristinsdóttir,
Hreiðar Sigtryggsson.
Afgroiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Símavarsla: Margrót Guðmundsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmœður: Bergljót Guðjónsdóttir, ólöf Húnfjörð.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson.
Bílstjóri: ólöf Sigurðardóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla, auglysingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f iausasölu: 30 kr.
Sunnudagsverð: 35 kr.
- Áskriftarverð á mánuði: 330 kr.
Afgreiðsla blaðsins er opin á laugardögum
frá kl. 9 til 12, beinn sími: 81663.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN J Fimmtudagur 28. mars 1985