Þjóðviljinn - 14.09.1985, Síða 5

INN
SÝN
Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaösins lauk með svofelldum
hætti um sl. helgi:
„Á máli manna víös vegar um
land má finna mikla óánægju
með stjórnmálamenn og flokka.
Skýringin er ekki bara sú, að af-
koma fólks sé léleg. Þjóðin þarf
líka á andlegri næringu að halda.
Hana sýnist hvergi vera að fá um
þessar mundir. Stjórnmálamenn-
irnir veita þjóðinni ekki þá hug-
myndaríku forystu, sem hún þarf
á að halda. Stundum þarf að tala
við kjósendur um annað en verð-
bólgu og efnahagsmál. Það heyrir
til undantekninga, að stjórn-
málamenn geri það. Þess vegna
ríkir deyfð og drungi yfir pólitík-
inni í landinu. Þar er enga
hugljómun að fá. Þar er engin
skapandi, hugmyndarík forysta,
sem vísar veginn framávið. En er
þá forystu að finna á öðrum svið-
um þjóðlífsins?”
Oftrú á hagfrœði
Kunningi minn, krati, sagði á
dögunum að það væri enginn
munur orðið á stjórnmálaflokk-
um, afþví þeir væru allir áskrif-
endur að sömu uppskriftinni frá
Þjóðhagsstofnun og Seðlabanka.
Afgangurinn væri svo útfærslu-
atriði, þarsem hagsmunahópar
bitust á eða sameinuðust um ein-
staka þætti.
í samræðuþætti fyrir nokkru í
hljóðvarpi, komu þeir Guð-
mundur Einarsson og Jón Ormur
Halldórsson að þessu atriði, að í
pólitískri umræðu hér á landi væri
meira fjallað um tölur, eindir í
efnahagslífinu, heldur en um
grundvallaratriði í pólitík, hvar
stöndum við, hvert viljum við
fara og hvernig. Reyndar hefur
borið svo mikið á þessari ofdýrk-
un á hagfræði, að stjórnmála-
menn eru stundum hættir að vera
stjórnmálamenn heldur reyna
þeir að vera sérfræðingar. Þá
hafa menn gleymt útlistun Lúð-
víks Jósepssonar á, að
stjórnmálamenn ættu að notast
við niðurstöður sérfræðinga og
byggja ákvarðanir sínar meðal
annars á þeim en hinsvegar ekki
fara eftir þeim í einu og öllu.
Nokkuð hefur borið á hinni til-
hneigingunni og tilraunum til að
gera sérfræðinga að stjórnmála-
mönnum, en einsog dæmin sanna
þá fer ekki vel á því. f stjórnmála-
flokkum og hagsmunasamtökum
hefur sérfræðin fengið slíkan
heiðursess og rými, að meirað-
segja einnig Morgunblaðið biður
um víðari heimsmynd, hugsjón,
hugljómun.
Bernskubrek
tœknialdar?
Pólitíkin spannar allt mann-
lífið. Kemur öllum við. Þess
vegna eru teknokratar í pólitík-
inni ekki fulltrúar nema lítils
hluta þess margbrotna lífs sem
við lifum í landinu eða viljum lifa.
Nema fyrir tilviljun að tækni-
mennirnir hafi víðtækari til-
höfðun, - þeim hafi áskotnast
kristilegt uppeldi og sæmileg al-
menn menntun, - auk þess sem
þeir hafi notið tilfinningalegrar
umönnunar.
Um þessar mundir erum við
Vesturlandabúar að ganga í
gegnum umbyltingarskeið nýrrar
tæknialdar, - þarsem framvörð-
um þeirra breytinga er hampað
mjög. Við lifum sumsé á tímum,
þarsem nemendum fækkar í
heimspekideild meðan þeim
fjölgar mjög í tölvufræðum og
viðskiptafræði. Að einhverju
leyti má rekja taumlausa aðdáun
á tæknimönnum til þessara þjóð-
félagsbreytinga, þó þær afsaki
ekki einhyrningana í pólitíkinni.
Tæknimannadýrkunin væri þá
eins konar bernskubrek þeirrar
tæknialdar sem við lifum á. Okk-
ur væri farið einsog kommunum á
Stalínstímabilinu, þarsem ekkert
náði máli nema það væri stórt eða
úr stáli. Materíalinu allt, andan-
um ekkert.
Það er þannig þjóðfélagsá-
stand sem kallar á andsvar sam-
úðar, samstöðu, innihalds jafnvel
með trúrænum undirtónum. Slík
efnishyggja hrópar á andann,
ljóðið, drauminn.
Afsprengi
vinnuþrœlkunar?
Önnur skýring á þessu inni-
haldsleysi, sem gert er að um-
fjöllunarefni, gæti verið sú, að
stjórnmálamenn dragi dám af því
vinnuþrælkunarþjóðfélagi sem
við búum í.
Hér lifir nánast enginn venju-
legur launamaður af dagvinnu-
tekjum sínum, það verður að
koma til eftirvinna, aukavinna,
svört vinna. Tóm til lestrar, íhug-
unar og félagslegrar þátttöku er
að sama skapi minna en í sið-
væddari samfélögum.
Þingmennirnir eru einsog aðrir
launamenn að vasast í öllu, - þeir
eru í bankaráðum, lánastússi
fyrir fólk (afþví bankarnir hafa
gleymt því að þjónusta fólkið), í
stjórn mjólkurbúsins og hey-
kögglaverksmiðjunnar og þar
fram eftir sömu götum og aðrir
launaþrælar. Með öðrum orðum,
þeir hafi ekki tíma til að lesa ljóð-
ið og rækta með sér drauminn.
Fylling í
vitsmunalífið
Flestir sem maður ræðir við um
pólitík og samfélagsmál hafa á
orði hversu mikið er um klisjur
og frasa, meðan innihaldið er rýrt
og klént. Fjölmiðlarnir eiga
þarna stóran hlut að máli, þarsem
frá þeim rennur mestanpart hnusl
og hroði. Þó ratast kjöftugum
stundum satt á munn, svo í fjöl-
miðlum sem á málþingi, blöð og
stjórnmálamenn.
Engu að síður saknar fólk þess-
arar ögrunar fyrir vitsmunalífið,
sem skilar manneskjunni ögn
framávið, smá fyllingu fyrir skyn-
semina. Þetta vill fólk fá úr póli-
tíkinni: heimspekilegar vanga-
veltur, daður við drauminn, hlýja
tilfinningu.
Nú segja einhver þurrhænsnin
að slíku fólki væri bara and-
skotans nær að hverfa á vit menn-
ingarinnar í Norræna húsinu, An-
anda marga og Þjóðkirkjunnar.
En málið er því miður ekki svona
einfalt; fólk vill ekki slíka niður-
hólfun í anda sérfræðinnar, held-
ur allt í senn, andann, skyn-
semina og tilfinninguna. Pólitík.
Það er afskaplega kalt á toppn-
um, er stundum sagt um
stjórnmálamenn afþví um þá
næðir stormur pólitískrar and-
stöðu og jafnvel fjandskapar í
fjölmiðlum auk þess sem þá hrjá-
ir fjarlægðin frá hvunndags-
þönkum almúgamanna. Ekki síst
í tilfinningalegum efnum.
Gleðin/sorgin
Mig minnir það hafi verið Will-
ie Brandt sem einhverju sinni
sagði frá ungu fólki sem var í af-
skaplega mikilli nöp við Egon
Bahr. Þótti hann kaldranalegur
tæknipólitíkus og vekti enga sam-
úð eða samstöðu. Hins vegar brá
svo við, að Bahr tapaði mikilvæg-
um kosningum innan Sósíaldem-
okrataflokksins þýska. Hann
varð þannig við í beinni útsend-
ingu í sjónvarpi, að bresta í grát.
Álit unga fólksins gjörbreyttist á
honum sem stjórnmálamanni.
Hann var manneskja. Brást við
einsog þau sjálf hefðu gert og því
fundu þau til samstöðu með hon-
um. Máske er þetta meðal þeirra
vídda sem fólk saknar frá íslensk-
um stjórnmálamönnum, að þeir
bæli ekki niður sorg sína og gleði
þegar því er að skipta. Heldur
bregðist við einsog manneskjur.
Reynslan bitur
Oft heyrir maður kallað eftir
sérfræðiráðum tilaðmynda hag-
fræðinga einsog þau muni leysa
efnahagslíf úr fjötrum erfiðleika.
Einsog prinsinn sem kyssti Þyrn-
irósu. I því sambandi má ekki
gleymast að hagfræðingum hefur
verið sleppt lausum í fjölmörgum
þjóðfélögum, hagfræðingum sem
aðhyllast frjálshyggju í löndum
einsog Singapore, Hong Kong,
Chile, Israel, Bretlandi, Banda-
ríkjunum, Tyrklandi. Vill ein-
hver endurtaka þá reynslu? Hag-
fræðingum sem aðhyllast marx-
iskar hagfræðilausnir í samskon-
ar „patent” formi og frjáls-
hyggjuhagfræðin hefur verið
veitt olnbogarými eystra með
alkunnum árangri? Vill einhver
svoddan?
Nú er sjálfsagt fyrir hverja
þjóð að tæknivæðast og notast
við færni tæknimanna, í vélræn-
um efnum sem hagrænum. En
það má ekki afhenda þeim völdin
fremur en öðrum útvöldum. Þau
eiga að vera sameiginleg.
Reyndar gæti maður í stráks-
skap sínum bent á hagfræðinga
sem stjórna fyrirtækjum og
hagsmunasamtökum í sama til-
finningalausa tæknistflnum án
þess að hafa sýnt betri árangur en
menn með annars konar
menntun í slíkum stöðum.
Nú má enginn halda að ég sé að
egna Þjóðviljalesendur sérstak-
lega til andstöðu við hagfræðinga
umfram aðra menn. En hins veg-
ar skuldar fólk þeim engu minni
gagnrýni en t.d. blaðamönnum,
pípulagningamönnum, ráðherr-
um, fiskifræðingum og hjúkrun-
arfólki.
Óðurinn
Pólitíkin er svo margt í senn.
Alltumlykjandi. Hún er tilað-
mynda viðbrögð við félagslegum
veruleika. Siðferðiskennd, rétt-
lætisþrá, ást og hatur. Hún er líka
tilvísun á framtíðina. í vissum
skilningi óður til draums um
framtíðina. Óðurinn til
draumsins. Það er ekki vænlegt
að láta hagfræðingum einum eftir
að yrkja þann óð. Til þess eru
þeir einfaldlega ekki nógu góð
skáld.
Hinsvegar býr skáld í hvurjum
manni. Pólitíkin er sameign okk-
ar allra einsog ljóðið.
Óskar Guðmundsson.
Pólitík
er líka
draumur
Laugardagur 14. september 1985 ÞJÓÐVILJlNN — SÍÐA 5