Þjóðviljinn - 13.11.1985, Blaðsíða 8

barnabœkur:
Skemmtileg
samfylgd
Austrœnn strengur
Hildur Hákonardóttir sýnir í Listmunahúsinu
Það er alltaf forvitnilegt þegar
nýr höfundur kveður sér hljóðs
og ekki er algengt að nýr barna-
bókarithöfundur geysist fram á
ritvöllinn. En það hefur einmitt
gerst með útkomu nýrrar barna-
bókar eftir Guðlaugu Richter.
Bókin Þetta er nú einum of er 140
bls., skiptist í 17 kafla og er
þrykkt í mátulega stóru letri fyrir
börn. Hún er prýdd ágætum
myndum eftir Onnu Cynthiu
Leplar og þær falla vel að efni
bókarinnar og gefa henni
skemmtilegan blæ. Mál og menn-
ing gefur út.
Guðlaug tekur sér fyrir hendur
að lýsa tíma og menningu sem er
óðum að hverfa og er öruggt að fá
börn kannast við það fjölskyldu-
líf sem Guðlaug lýsir. Ég er hér
ekki að tala um fornar aldir held-
ur sjöunda áratuginn. Þótt ekki
sé langt um liðið hefur margt
breyst á síðastliðnum 20 árum.
En það er lítil hætta á að efnið fari
forgörðum hjá börnum því að
Guðlaug bregður upp trúverð-
ugri mynd af átta manna fjöl-
skyldu. Sagan gerist í Reykjavík
snemma á sjöunda áratugnum,
nánar tiltekið veturinn 1960-1961
og er sögð út frá sjónarhorni níu
ára drengs, Kristjáns Snorra-
sonar.
í upphafi sögu er Stjáni á leið
heim úr sveitinni að hausti og er
tilhlökkun hans blandin. Hann er
elstur sex systkina (hið yngsta ný-
fætt) og þarf því að axla talsverða
ábyrgð, ekki síst vegna þess að
faðir hans er sjómaður. Við fylgj-
umst með Stjána og systkinum
hans þennan vetur þangað til
hann fer aftur í sveitina um vorið.
Það er ekki hægt að segja annað
en að þetta sé hin skemmtilegasta
samfylgd. Það gerist margt hjá
barnmargri fjölskyldu á mölinni
og Guðlaug bregður upp einni
mynd af annarri í lipurri frásögn.
Stjáni, sem allt snýst um, er síður
Kjuregei
sýnirá
Akureyri
Kjuregei Alexandra hefur
opnað sýningu að Bjargi, húsi
Sjálfsbjargar á Akureyri, og er
þetta fyrsta myndlistarsýning-
insem þarerhaldin.
Kjuregei hefur einu sinni áður
haldið einkasýningu, það var í
Norræna húsinu í fyrra og fékk sú
sýning mjög góðar undirtektir. Á
Ákureyri sýnir hún saumaðar
myndir, litríkar og sérstæðar, alls
um fjörutíu verk.
Kjuregei er ættuð frá Jakútíu í
Sovétríkjunum en hefur verið bú-
sett hér í um það bil tvo áratugi.
Hún hefur leikið, kennt lát-
bragðslist og sungið þjóðlög auk
þess sem hún hefur unnið að
myndlist.
Sýningin átti að standa til
næstu helgi en hefur verið fram-
lengd til 24. nóvember.
en svo ánægður með hlutskipti
sitt sem barnapía heimilisins.
Erfiðleikar Stjána felast í því að
hann einangrast frá félögum sín-
um vegna yngri systkinanna og
hann getur ekki tekið þátt í
leikjum jafnaldra sinna að vild,
en sárast er þó skilningsleysi fé-
laganna. í fyrri hluta bókarinnar
er Stjáni mikið að reyna með
lagni að stinga af frá skyldustörf-
um en lítið gengur. Hann lærir þó
margt á þessum vetri og meira
heldur en flestir jafnaldrar hans.
Frásögnin er samt langt frá því
að vera alvarleg. Guðlaug segir
frá á lifandi og skemmtilegan hátt
og bregður fyrir sig húmor og
smellnum athugasemdum sem
gera iesturinn skemmtilegan.
Þrátt fyrir það er undirtónninn
trégablandinn, enda er fjöl-
skyldan fátæk og lífið erfitt í stór-
ri sjómannsfjölskyldu. Eins og
áður sagði er Stjáni þungamiðja
atburða og það er hann sem við
kynnumst. Éin mikilvægasta per-
sónan í lífi hans er faðir hans.
Þegar hann er í landi eru þeir
saman öllum stundum og ekkert
fyllir tómarúmið sem myndast
þegar hann fer á sjóinn aftur og
Stjáni á sér enga ósk heitari en að
pabbi hans hætti að stunda sjó-
inn. Þessi ósk á eftir að rætast, en
það er ekki þar með sagt að
draumurinn hafi ræst.
Önnur mikilvæg persóna í lífi
Stjána er Engilbert; nýr strákur
sem hann kynnist. I fyrstu þykir
Sjána hann í meira lagi skrýtinn,
því hann hefur gaman af börnum.
Það eru einmitt viðskíptin við
þennan nýja félaga, Engilbert,
sem opna augu Stjána fyrir ýmsu,
sem fer miður í skapgerð hans og
hjálpar honum að þroskast.
Þetta er nú cinum of hefur sem
sagt margt til að bera sem góð
bók á að hafa. Vandaðan stíl,
lipra frásögn, lifandi persónur og
heilsteypta aðalpersónu sem lær-
ir af mistökunum og þroskast í rás
sögunnar.
Það var sönn ánægja að fá að
lesa þessa barnabók og hún er
sennilega ein sú besta sem komið
hefur í langan tíma á íslenska
bókamarkaðinn og alveg óhætt
að mæla með henni sem góðri
jólagjöf. Eða eins og Sólveig
Edda Vilhjálmsdóttir 10 ára orð-
aði það (hún er mesti bókaormur
og lætur ekki bjóða sér hvað sem
er) „Þetta er nú einum of...? -

Bókaskreyting úr Þetta er nú ein-
um of... En þær eru gerðar af
Önnu Cynthiu Lepiar.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN
Sú var tíð að myndvefnaður
var undirstaða íslenskrar mynd-
listar. Það var á þeim öldum þeg-
ar tíminn skipti menn litlu máli,
a.m.k. minna máli en sjálf eilífð-
in. Nú á tímum er það síst talið
myndvefnum til tekna hve hæg-
virkur hann er. Flestum mynd-
listarmönnum þykir það nógu
seinlegt að bíða eftir að olíulitur-
inn þorni á striganum. Samt sem
áður er olíumálun margfalt skjót-
virkari en vefnaður.
En myndvefanðurinn heldur
engu að síður velli og undanfar-
inn áratug hefur vefjarlistin verið
í sókn. Með tilkomu Norrænu
vefjarlistarhátíðanna, sem hald-
nar eru á þriggja ára fresti, hefur
þessi listgrein endurheimt nokk-
uð af þeirri virðingu sem hún
naut á miðöldum. Það er athygl-
isvert að uppgangur vefjarlistar-
innar helst í hendur við kvenna-
baráttuna í landinu. Baráttavefj-
arlistarmanna fyrir almennri
viðurkenningu á vefjarlistinni
sem fullgildri grein innan frjálsra
lista endurspeglar baráttu
kvenna fyrir fullri viðurkenningu
starfa sinna í þjóðfélaginu.
Hildur Hákonardóttir er sam-
nefnari fyrir þessa tvíþættu bar-
áttu, eins og kemur reyndar fram
í viðtali sem hún átti við Þjóðvilj-
ann um síðustu helgi. Hildur hef-
ur nú hleypt af stokkunum sýn-
ingu á verkum sínum í
Listmunahúsinu við Lækjargötu.
Hún sýnir þar 29 verk og marka
þau nokkur þáttaskil í list henn-
ar.
Það væri rangt að halda því
fram að sýning Hildar sé einhver
stökkbreyting frá fyrri verkum.
Margir muna eftir pólitískum
yfirtónum í verkum hennar frá 8.
áratugnum og þá rekur e.t.v. í
rogastans þegar þeir sjá sýningu
hennar í Listmunahúsinu. En því
má ekki gleyma að Hildur hefur
áður sýnt verk sem að inntaki eru
náskyld þeim sem hún sýnir nú.
Nægir að benda á „Himinn og
jörð“, tveggja ára gamalt verk
sem nú er í eigu Listasafns ís-
lands.
Það sem er nýstárlegt eru öll
þessi kínversku áhrif, sem Hildur
hefur orðið fyrir í klaustrinu í
Vancouver á vesturströnd Kan-
anda. Röð teikninga sem ber
heitið „Munkarnir og stúlkan“,
svo og nokkrar vefjarmyndanna,
hafa yfir sér sterkan austrænan
blæ. Eflaust á Hildur eftir að
vinna betur úr þessum áhrifum og
samræma þau að fyrri tækni
sinni, því enn sem komið er eru
þessi nýju aðföng nokkuð hrá og
stundum ópersónuleg.
Reyndar ætti það ekki að koma
mönnum á óvart að Hildur skuli
ganga á vit kínverskra munka í
fjarlægu landi og verða fyrir
áhrifum af austurlenskri list.
Verk hennar búa nefnilega yfir
sterkum taóískum einkennum og
náttúrumótíf hennar eru kosm-
| ísk, fremur en staðbundnar lýs-
ingar á landslagi. Jafnvel þegar
hún vefur mynd af Búrfelli, eða
Eyjafjallajökli, líkjast fjöllin
fremur helgum tindum Austur-
landa, s.s. eldfjallinu Fuji, en
raunverulegum, íslenskum fjöll-
um.
Eins eru tvískiptingar einkenn-
andi; einhvers konar andstæður í
sama verkinu og má rekja slíkar
tvenndir til austurlenskrar
heimspeki og lífsspeki. Segja má
að flest öll verk Hildar hafi í sér
fólgin jin og jang og myndbygg-
ing þeirra sé þaðan sprottin. Þrátt
fyrir hversu sundurleitar þær eru
má finna þenna ákveðna, austur-
lenska grunntón í öllum myndum
hennar og gefur það sýningunni
bæði heilsteyptan og sannfærandi
blæ.
-HBR
Af fáránleikanum
og vandamálunum
Þráinn Bertelsson. Það var og... 33
útvarpsþættir. Nýtt líf 1985
Þráinn Bertelsson er þúsund-
þjalasmiður. Hann hefur skrifað
fjórar skáldsögur og í fyrra samdi
hann barnabókina „Hundrað
ára afmælið" sem hlaut verð-
laun Fræðsluráðs. En hann hefur
mest verið í kvikmyndum undan-
farin misseri, eins og menn vita.
Nú gefur hann út 33 útvarpsþætti
af meira en hundrað sem hann
hefur flutt í hljóðvarpið.
Það hefur færst í vöxt að und-
anförnu að gefa út á bók útvarps-
efni, en siðurinn er ekki nýr. Þrá-
inn Bertelsson gerir þó grein fyrir
útgáfunni í formála, að hann sé
blátt áfram svo „hégómlegur" að
hann vilji varðveita hluta þátt-
anna á prenti, auk þess sem það
hafi verið þakklátt verk að semja
þá vegna góðra undirtekta á-
heyrenda. Má nærri geta að hér
koma saman ástæður fyrir bóka-
útgáfu, sem eru góðar og gildar í
íslensku samhengi.
Þetta eru rabbþættir þar sem
saman koma vangaveltur um
margt það sem er efst á baugi
eins og það heitir og minninga-
brot og „séö og heyrt" úr næsta
umhverfi. Stundum er líklegast
að lífsreynslupartarnir séu teknir
upp nokkkurnveginn eins og þeir
koma fyrir, en það ber líka tölu-
vert á því, að þeir eru kryddaðir
og lagaðir að þörfum þemans.
Og það er komið víða við: ofbeldi
á skerminum og tjaldinu er þar á
dagskrá, kostir í sjónvarpsmál-
um, hraðasýkin í umferðinni og
þá sér á parti raunir hjólreiða-
mannsins, fáránleikinn í boðum,
bönnum og hegðun með þjóð-
inni, sukk og sóun, börn og full-
orðnir (og hafa bömin náttúrlega
vinninginn), leiklistaráhugi lands-
manna, þjóðleg reisn með dæm-
um af hegðun unglina og ráð-
herra og svo mætti lengi telja.
Þráinn Bertelsson lendir í því
stundum að skrúfa sig áfram í
hæfilega lengd með sýnilegri á-
reynslu og svo því að hafa fulllítið
að segja um það efni sem brydd-
að er upp á. En þegar á heildina
er litið er þetta lipur og úrræða-
góð útvarpsmennska, vinsam-
legt rabb án þess að vera
meiningarlaust, skemmtilegt án
stórkarlalegra láta. Boðskapur
sá, sem hafður er með, gerist
ekki yfirtak frekur til fjörsins,
söguskammturinn sem á að lýsa
hann upp fær að ráða ferðinni.
Og þótt vitundin um fáránieikann
í samfúnníunni setji svip sinn á
meðferð Þráins á öllum hugsan-
legum „vandamálum“ en ekki
hin pólitíska reiði, þá dylst les-
andanum sem betur fer ekki, að á
baki við góðlátleikann leynist
ekki skoðanaleysi - þar búa við-
horf sem oftast er betra að viðra
en láta liggja undir þagnarryki.