Þjóðviljinn - 05.01.1986, Blaðsíða 4

sem
Antony Sher, ný stórstjarna frá Royal Shakespeare's Company. Var lítt þekktur
leikari hjáfélaginu þartil hann lék Tartuffeog síöan Ríkharö III. Frásögn hans
af vinnunni við Rikharö og myndskreytingar hans í bókinni „The Year Of The
King" vöktu mikla athygli. Nýlega hlaut hann hin eftirsóttu Laurence Olivier
verölaun fyrir túlkun sína á aðalpersónunni í „Torch Song Trilogy" á Albert
Ben Kingsley, sem mótaöi og lék Squeers í Nikulási Nickelby, en varö að fara
úr sýningunni áöur en hún var tekin upp fyrir sjónvarp, vegna Gandhi sem hann
fékk síöar Óskarsverölaunin fyrir. Nú hefur hann nýlokiö við aö leika sjálfan
Óþelló hjá Royal Shakespeare’s Company og í desember var frumsýnt,einnig
á RSC, leikrit Pomerance „Melons" þar sem hann leikur aöalhlutverkiö.
Theatre.
leikarinn er þungamiðjan
London hefur jafnan verið
nefnd háborg leiklistarinnar.
Ber hún það nafn aðflestra
dómi með réttu og er þá sama
hvort menn miða við magn
eða gæði. West End leikhúsin
miða starfsemi sína að mestu
við ferðamenn og ferðamála-
yfirvöld í Bretlandi virðast
gera sér Ijósa grein fyrir þýð-
ingu leikhúsannafyrirferða-
mannaiðnaðinn. Sjaldnast
standast þessi leikhús þó
samanburð við höfuðvígin,
Royal Shakespeare’s Com-
pany og breska Þjóðleikhús-
ið, en þó færist í aukana að
sýningar þaðan séu færðar
niður á West End vegna sí-
aukins umfangs „stofnana-
leikhúsanna".
Bresk*. leikhús á sér lanya og
merka sögu. Margir leikrita -
höfundar hafa fengið sína
þjálfun í skrifum fyrir bresk
leikhús, sem leggja flest mikla
áherslu á innlenda höfunda. Þó
hygg ég að hinar miklu kröfur
sem gerðar eru til menntunar og
getu leikaranna, eigi stærstan
þátt í þeirri viðurkenningu og
vinsældum sem breskt leikhús ný-
tur. Þó að Bandaríkjamenn hafi á
síðustu árum eignast nýja leikar-
akynslóð sem setur nú æ sterkari
svip á bandarískar kvikmyndir,
skortir en nokkuð á að þeir standi
jafnfætis Bretunum. Vissulega
eru flestír bandarísku leikaranna
vel menntaðir og hafa margir
hlotið dýrmæta þjálfun í „frjálsu
leikhópunum" sem spruttu upp
víða um Bandaríkin í tengslum
við háskólana uppúr ’68 umrót-
inu. Hin fjölbreytta klassíska
menntun og áratuga hefð leikara
í Bretlandi skapar þeim þó al-
gjöra sérstöðu auk gífurlega
öflugra stéttarfélaga sem enginn
vogar sér að sniðganga. Raunar
hafa bandarísku leikarasamtökin
tekið upp sömu stefnu og þau
bresku, sem veita ekki hverjunr
sem er atvinnuréttindi. Nú eru
uftgar leikkonur sóttar á útskriftir
leiklistarskólana, en ekki í sjopp-
ur eða á bari eins og á tímum
Hollywoodævintýranna.
Allir í skugga
leikarans
Hversu mikinn þátt hin harða
stéttarbarátta breskra leikara á í
að skapa þeim listræna sérstöðu
skal ósagt Iátið, en víst er að þeir
eru langoftast í forgrunni í bresk-
um leiksýningum. Jafnvel höf-
undur og leikstjóri standa oftast í
skugganum og sterk persónuleg
og myndræn sýn leikstjóra, sem
iðulega er einkenni góðra
leiksýninga á meginlandinu, er
alls ekki alltaf þungamiðjan hjá
Bretunum. Miklu frekar hvíla
sýningarnar að mestu á getu
leikaranna og þeir eru auglýstir
utan á leikhúsunum og í blöðunt.
Vinna leikstjóranna virðist að
verulega leyti fólgin í góðri per-
sónuleikstjórn fremur en sferkri
heildarsýn, þar sem leikarinn er
„aðeins" einn af þýðingarmestu
hlekkjunum.
Hvað sjónrænu hliðina snertir
eru hún oft talsvert undir þeim
kröfum sem meðaláhuga-
mannafélag uppi á íslandi myndi
sætta sig við, þótt þar séu greini-
lega ýmis ánæguleg teikn á lofti
og margir snjallir leikmynda-
teiknarar hafi komið fram á síð-
ustu árum.
Sher og Kingsley
Á sjö desemberdögum sá ég
einar níu leiksýningar í London
og aðeins ein þeirra var eftirm-
innileg vegna leikstjórnar og leik-
myndar, en það voru „Vesaling-
arnir" sem ég hef þegar skrifað
um. Af fjórum nýjum verkum var
aðeins eitt eftirminnilegt vegna
handritsins, það var gamanleik-
urinn „A Chorus og Dissapro-
val", eftir Ayckbourn (samdi
m.a. „Rúmrusk") og var það kos-
ið besta gamanleikritið í ár. En
jafnvel þótt sýningarnar höfðuðu
ekki sérstaklega til mín vegna
innihalds eða forms, voru þær
flestar minnisstæðar vegna frá-
bærra leikara. Standa tveir þar
fremstir meðal jafningja, þeir
Antony Sher og Ben Kingsley.
Þann síðarnefnda þarf tæpast að
kynna eftir að hann fékk Oskars-
verðlaunin fyrir Ghandi, en Ant-
ony Sher er ný stjarna sem skotið
hefur upp á himininn á einu ári. í
fyrra lék hann Ríkharð III og var
kosinn besti leikari ársins fyrir.
Hann ritaði mjög skemmtilega
bók þar sem hann lýsir vinnu
sinni við hlutverkið, æfingunum
og skreytir jafnframt með
bráðsnjöllum teikningum. Bókin
heitir „The Year Of The King",
og hefur hlotið mjög góða dóma.
Þórunn
Sigurðardóttir
skrifarum
nokkrar
leiksýningar
í London
Eg sá hann í „Torch Song Tri-
logy", sem er þríleikur um hom-
ma, prýðisgott verk, sem stendur
þó og fellur með aðalhlutverk-
inu. Hér stóð verkið sannarlega
með frábærum leik Sher og ágæ-
tum mótleik Rupert Frazer (lék
m.a. unga lækninn í bresku sjón-
varpsþáttunum „Til hinztu hvíld-
ar.) Hlaut Sher hin eftirsóttu
Olivier verðlaun nú í desember
fyrir leik sinn. Ben Kingsley er
vissulega ólíkur leikari Antony
Sher, en var ógleymanlegur sem
indíánahöfðinginn í nýju leikriti
Bernard Pomerance í Barbican
leikhúsinu. Pomerance skrifaði
„Fílamanninn" á sínum tíma, en
þetta Ieikrit var aldrei verulega
áhugavert nema vegna frábærs
leiks Ben Kingsley. Leikstjórn
Alison Sutcliffe (eiginkona
Kingsley) var hefðbundin en
snyrtileg,og sýningin öll fremur
þunglamaleg.
Nýjasta leikrit
Shaffer
Þriðja stórstarnan sem bar
fyrir augun í London var Alan
Bates í Þjóðleihúsinu í nýjasta
leikriti Peters Shaffer (höfundur
„Amadeus") en þessa verks hef-
ur verið beðið með mikilli
óþreyju. Efnið erspennandi; sifj-
aspell í ríki Davíðs og fjöldskyldu
öld fyrir Kristsburð.
Höfuðgalli verksins er titilper-
sónan Yonadab, sem Alan Bates
leikur. Eitthvert tómahljóð var í
túlkuninni og framsögnin lítið
meira en tækni en hlutverkið er
vissulega mjög vanþakklátt.
Shaffer lætur sögumanninn út-
skýra allt sem gerist á milli þess
sem hann stekkur inn og út úr
atburðarásinni. Er þetta veru-
legur galli á verkinu og tefur fyrir
dramtískri framvindu þess á svið-
inu. Þessi sami galli var raunar
einnig á „Amadeusi" þótt hann
væri þar ekki eins veigamikill og
hér. Og í kvikmyndinni var hægt
að sneiða að verulegu leyti fram-
hjá sögumanninum nema sem
rödd bakvið myndina. Hérer það
ekki hægt; sögumaðurinn rýfur
dramað hvað eftir annað með því
að útskýra það sem væri miklu
áhrifaríkara að sjá og skynja á
sviðinu. Leikstjórnin var heldur
ekki verulega eftirminnileg, þótt
vissulega sé faglegt handbragð á
sýningunni. Þjóðleikhússtjórinn
(Peter Hall) leikstýrir en hann á
að baki mikinn fjölda góðra sýn-
inga. Hann setti líka upp „Anim-
al Farm“ eftir G. Orwell, í söng-
leikjabúningi, sem ég sá fyrsta
kvöldið London,- einnig á NT.
Hefur þessi sýning notið mikilla
vinsælda og ferðast víða um lönd.
Hún höfðaði lítið til mín, mér
fannst sagan ófrumlega sögð á
sviðinu og söngvararnir hjálpa
lítið uppá.
Þá er komið að gamanleikjun-
um. Ég nefndi áðan „ A Chorus of
Disapproval" sem er brásmellinn
gamanleikur um áhugaleikhóp
sem er að æfa Betlaraóperuna.
Höfundurinn leikstýrði verkinu
prýðilega á stóra sviði NT. Annar
gamanleikur gengur fyrir fullu
húsi og heitir „Stepping out". Sjö
konur og einn karlmaður taka
upp á því að læra að steppa á
kvöldnámskeiði og þá gerist nú
sitt af hverju. Verkið leynir á sér
og hafði ég býsna gaman af því.
Kamelíufrúin
og Lennon
Af alvarlegra tagi telst sýning
RSC sem sýnd er á Comedy The-
atre, en það er „Camille" nýjasta
leikrit Pam Gems (Skrifaði m.a.
„Edith Piaf). Þetta leikrit olli mér
verulegum vonbrigðum. Þrátt
fyrir heiðarlega tilraun höfundar
til að varpa nýju ljósi á líf Kamelí-
ufrúarinnar út frá sjónarmiðum
jafnréttis dugði það engan veginn
til að bera uppi harmleikinn um
Marguerite Gautier. „Sjálfstæði"
hennar í hinni nýju túlkun varð
aðeins „ósympatiskt" og hjálpaði
þar ekkert þótt maður fengi að
kynnast hversu erfitt hafi verið að
vera kona í Frakklandi á fyrri
hluta nítjándu aldar.
Að lokum er rétt að geta mjög
ánægjulegrar sýningar um John
Lennon, en hana sá ég einmitt
daginn sem fimm ár voru liðin frá
morði söguhetjunnar. Sýningin
var ákaflega skemmtileg, ekki
síst fyrir þann sem man Bítlana.
Rifjaður var upp æviferill Lenn-
on og tónlist hans tengdi atriðin
saman. Það var sannarlega ekki.
til að draga úr áhrifum sýningar-
innar að aðalleikarinn gekk fram
á sviðið í upphafi og minntist
Lennons í tilefni þessa dags. í
lokin voru tár í augum margra,
bæði leikara og áhorfenda og
blómum rigndi upp á leiksviðið.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 5. janúar 1986