Þjóðviljinn - 12.03.1986, Blaðsíða 4

LEIÐARI
í anda
í dag eru 70 ár síðan Alþýðusamband íslands
var stofnað, heildarsamtök verkafólks í landinu.
Sambandið var í árdaga í senn pólitískt og fag-
legt samband launafólks. Tilgangur þess var að
koma á samstarfi meðal íslenskra alþýðu-
manna á grundvelli jafnaðarstefnunnar og miða
að því að bæta hag alþýðu líkamlega og and-
lega. Það var stefnt að alþýðuvöldum.
Á þessum tíma var hagur launafólksins
jafnvel enn frekar en nú háður
mannréttindabaráttu meðfram kaup- og kjara-
baráttu annarri. Baráttan fyrir auknum
mannréttindum varð ekki háð nema sem pólit-
ísk barátta. Sverrir Kristjánsson sagnfræðingur
sagði í grein um Alþýðusambandið á hálfrar
aldar afmæli þess að ekki hefði verið hægt að
koma íslenskri verkalýðshreyfingu svo fljótt á
legg ef Alþýðusambandið hefði ekki sameinað í
skipulagi sínu og starfi pólitíska og faglega bar-
áttu verkamanna. „Og þetta skipulag gæddi ís-
lenska verkalýðshreyfingu reisn og pólitískum
sjálfsþótta sem hæglega hefði getað kafnað í
einstrengislegu faglegu nostri", sagði Sverrir.
Þegar fram liðu stundir reyndist upphaflegt
skipulagsform Alþýðusambandsins þróun þess
fjötur um fót, og í rúmlega áratug voru gífurlegar
deilur og átök um skipulag sambandsins. Þeim
lauk um 1940 er sambandið var opnað öllum.
brautryðjendanna
Þar var ákveðið að heildarsamtökin skyldu hafa
forystu í stéttabaráttu og félagsstarfsemi alþýð-
unnar í landinu.
Hin skipulega verkalýðshreyfing hefur oftast
háð baráttu sína í anda brautryðjendanna, með
það að markmiði að alþýðuvöld yrðu á íslandi.
Hugsjónin um bræðralagsþjóðfélagið, stétt-
lausa þjóðfélagið hefur verið það hreyfiafl sem
knúði fólkið saman í samtök og átök þegar ann-
ars var ekki kostur. Verkalýðshreyfing hér á
landi sem annars staðar barðist gegn þjóðfélagi
misréttisins, gegn þjóðfélagsskipulagi sem
skiptir mönnum í þjóðir, fáa ríka við allsnægtar-
borðið og fjöldann snauða, sem leggur nótt við
dag í vinnuþrælkun til að láta enda ná saman.
Enn þann dag í dag á launafólkið ekki annan
útveg betri en bindast samtökum, nota félags-
skap og samtök til að verjast og sækja fram til
mannlegrar reisnar og mannsæmandi lífs.
Stundum miðar sorglega hægt í þessari bar-
áttu, stundum logar skært á hugsjónakyndlin-
um, sem brautryðjendurnir hófu á loft fyrir 70
árum. Sá logi brénnur þó aldrei heitar og lýsir
aldrei skærar en þegar fólkið, fjöldinn allur,
heldur hugsjónunum á lofti og berst fyrir þeim í
samtökum sínum.
Verkalýðshreyfingin hefur skilað íslensku
launafólki og þjóðfélagi mörgum áfangasigrum.
Hún hefur verið sér meðvituð um ábyrgð
gagnvart sjálfstæði þjóðarinnar og menningar í
landinu. Fyrsta allsherjarverkfallið á íslandi var
háð til að mótmæla bandarísku hernámi á ís-
landi og oft hefur verkalýðshreyfingin brotið ísa
fordóma og afturhaldssemi í menningarmálum
og mannréttindamálum á íslandi.
í viðtali við Þjóðviljann fyrir réttum 20 árum,
kvaðst Hannibal Valdimarsson þáverandi for-
seti ASÍ vonast til að sambandið yrði aldrei ein-
vörðungu stofnun. „Þeir sem hófu baráttuna
áttu enga stofnun að bakhjarli en þeir áttu eld-
móð og hugsjónir. Þeir ætluðu Alþýðusam-
bandinu mikill hlut á stjórnmálasviðinu; það átti
að verða tæki til að koma þjóðfélagi réttlætis og
jafnaðar. Og auðvitað höfðu þeir rétt fyrir sér“.
Þó nú hafi syrt að um hríð, þá munu meðan
land byggist vera til menn á íslandi, sem varð-
veita þá hugsjónaglóð sem bærðist í brjóstum
brautryðjendanna. Sú glóð verður að hugsjóna-
eldi áður en lýkur og íslensk launaþjóð mun
vonandi ekki þurfa að bíða önnur sjötíu ár eftir
alþýðuvöldum. Þjóðviljinn óskar Alþýðusam-
bandinu til hamingju með sjötugsafmælið og
heitir á launafólk allt til baráttu í verkalýðshreyf-
ingunni í anda brautryðjendanna.
-óg
KUPPTOG
SKORIÐ
Hin nýja trú
Eitt merkilegasta einkenni
samtímans er það, að vinstri-
menn sem áður trúðu á hamingj-
una, sem biði þeirra rétt handan
við næsta götuhorn sögunnar, eru
orðnir kaldhæðnir og efagjarnir.
En markaðssinnaðir hægrimenn
ganga um með forkláraðan svip
þess sem er nýskírður til réttrar
trúar og aldrei mun bifast meðan
heimur stendur.
Þessum furðum skýtur upp í
hugann alltaf öðru hvoru. Til
dæmis þegar Klippari blaðaði á
dögunum í grein eftir Hannes
Hólmstein í Morgunblaðinu.
Greinin heitir „Frjálshyggjan er
mannúðarstefna“ og henni er ætl-
að að sýna fram á það, að þeir
sem fylgja vel og samviskusam-
lega lögmálum markaðarins séu í
raun réttri erindrekar Hins
Góða, hvort sem þeir kæra sig um
það eða ekki. í greininni segir
meðal annars:
„Stefna frjálsra viðskipta eflir
með þessum hætti mannúð, óháð
því hvort þeir, sem viðskipti
stunda, eru sjálfir mannvinir eða
ekki. En hún eflir einnig mannúð
með öðrum hœtti. Menn fá að
finna það í frjálsum viðskiptum,
að þeir eru einhvers virði. Peir eru
þar veitendur ekki síður en þiggj-
endur ..."
Það var og.
Vanþakk-
lætisskepna
Klippara rak óneitanlega í
vörðunar þegar hann sá þennan
fallega boðskap. Hvernig í
ósköpunum stendur á því, spurði
hann sjálfan sig, að mér líður
ekki vel þegar ég rétti peninga
yfir búðarborð hins frjálsa mark-
aðar? Af hverju mistekst mér að
finna til stolts yfir því að eiga fyrir
hakki, ýsuflaki og rúsínum?
Hvers vegna finn ég ekki til
sannrar jafnréttisgleði yfir því, að
kaupmaðurinn veitir mér vöru og
ég veiti honum peninga og þiggja
svo báðir vinsemd og virðingu?
Hvernig í ósköpunum stendur á
því, að ég leyfi mér að láta mér
gremjast verðlag á strigaskóm,
málningarpenslum og svína-
hrygg? Eða þá blátt áfram því, að
ekkert er ódýrt á hinum frjálsa
íslenska markaði annað en bækur
síðan í hitteðfyrra?
Kannski er Klippari illa upp
alinn, fúllyndur og öfundsjúkur?
Má vera. En einhvernveginn er
það nú svo samt, að honum sýnist
ekki hann sé einn í heiminum. Og
þótt undarlegt megi virðast, þá
man hann helst eftir kunningjum
sínum rússneskum, þegar hann
leitar í huga sér að þeim sem eru
gripnir sælu þegar þeir hafa keypt
eitthvað. En það skrýtna er að
þeir búa við ófrjálsan markað og
glíma við vöruskort frekar en
verðlag - og eru þess vegna svo
sælir þegar þeir „ná í“ eitthvað.
sjaldséð að aðrar sorgir gufa upp í
bili.
Svona er heimurinn undar-
legur og fullur með þverstæður.
Mogginn og
aðhaldið
Kollurinn á frjálshyggju-
mönnum er líka fullur með þver-
stæðum eins og sjá mátti á leiðara
Morgunblaðsins í gær.
Þar er fjallað um fyrirheit sem
gerð eru í tengslum við nýlega
kjarasamninga um lækkun verð-
lags. En margir hafa spurt sjálfa
sig að því, hvort nokkuð væri að
marka slík loforð: það sé að
sönnu hægt að lækka tolla og ann-
að, sem áhrif hefur til verðlœkk-
unar, en það er engin trygging
fyrir því í viðskiptafrelsinu - með
öðrum orðum: álagningarfrels-
inu, að verslanir fari eftir þvf og
láti neytendur njóta góðs af.
Jú, segir Morgunblaðið. Það
þýðir ekki að hafa „opinbera
miðstýringu á verðlagi“. Hún
dugir ekki í verðbólguslagnum
segir blaðið: „Markaðsöflin eru
best til þess fallin að hafa hemil á
verðlagi og veita þeim aðhald sem
ganga of langt í hœkkunum. “
Mikil er trú þín kona, stendur
þar.
Það spaugilega við leiðarann er
svo það, að rétt áður en kemur að
trúarjátningunni um hið trygga
verðlagseftirlit markaðsaflanna
sjálfra, þá er vísað til þeirrar hlá-
legu uppákomu, sem varð á dög-
unum á bílamarkaði. Blaðið
segir:
„Þegar í Ijós kom, að lögin, sem
Alþingi samþykkti strax eftir
kjarasamninga, dugðu ekki til að
lœkka verð á bílum eins og um
hafði verið samið, ákvað Þor-
steinn Pálsson fjármálaráðherra,
að flytja nýtt frumvarp til að ná
yfirlýstu markmiði. Skjót við-
brögð ráðherrans í þessu efni eru
staðfesting á því að stjórnvöldum
er full alvara, þegar þau segja að
verð skuli lœkka. “
Vont
eða gott?
Með öðrum orðum:
Markaðsöflin munu sjá til
þess, segir Morgunblaðið, að
verð á til dæmis bílum lækki.
Miðstýring og opinbérar tilskip-
anir eru óþarfar, gagnslausar og
gott ef ekki skaðlegar. En samt er
það bæði gott og virðingarvert að
opinbert vald, fjármálaráðherra
sjálfur, semur sérstök lög til að
tryggja það, að bílasalar geri það
sem markaðsöflin og samkeppn-
in og hin gagnkvæma virðing og
vinsemd sem ríkir í viðskiptum í
okkar góða heimi - áttu að
tryggja að þeir gerðu!
Andspænis þessari æðri guð-
fræði verður Klippara ekki annað
til ráðs en að raula gamlar hend-
ingar:
Eitt rekur sig á annars horn
eins og graðpening hendir vorn.
ÁB.
DJOÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandi: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ritstjórar: Árni Bergmann, össur Skarphóðinsson.
Ritstjórnarfulitrúi: Oskar Guðmundsson.
Fróttastjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Guðlaugur Arason (Akureyri), Ing-
ólfur Hjörleifsson, Kristín Ólafsdóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús H.
Gíslason, Mörður Árnason, Sigurdór Sigurdórsson, Sigurður Á. Frið-
þjófsson, Víðir Sigurðsson (íþróttir), Þröstur Haraldsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Ljósmyndir: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlit: Sævar Guðbjörnsson, Garðar Sigvaldason.
Framkvæmdastjóri: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Harðarson.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Magnús Loftsson.
Útbreiðslustjóri: Sigríður Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Sigríður Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Auglýsingar: Ásdís Kristinsdóttir, Guðbergur Þorvaldsson, Olga
Clausen.
Símvarsla: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: ólöf Húnfjörð.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pétursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Ólafur Björnsson
Utkeyrsla, afgreiðsla, auglýsingar, ritstjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 681333.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð í lausasölu: 40 kr.
Helgarblöð: 45 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 450 kr.
4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 12. mars 1986