Þjóðviljinn - 24.07.1986, Blaðsíða 5

Búseturöskun
Landsbyggðinni
blæðir
Verslun og þjónusta þenjast út á kostnað
framleiðsl ugreina
Umsjón:
Magnús H.
Gíslason
„Síðustu tveir áratugir hafa
einkennst af örum vexti á höfuð-
borgarsvæðinu og stöðnun eða
samdrætti víða á landsbyggðinni.
Frá 1941-1950 varð t.d. engin
fjölgun á Vesturlandi og fólki
fækkaði á Vestfjörðum, Norður-
landi vestra og Austurlandi“,
segir í áður áminntri landnýting-
arskýrslu.
Frá 1951-1970 hélt þessi „hel-
vísa þróun“ (Helgi Pjeturss), að
mestu leyti áfram. Síðan dró úr
þessum fólksflutningum og á ár-
unum 1975-1980 komst á
jafnvægi. Um 1980 fór skriðan
aftur af stað og með auknum
þunga næstu 4 ár. Á því tímabili
fluttu 3500 manns af landsbyggð-
inni til höfuðborgarsvæðisins og
þar af 1113 manns árið 1984, sem
er hæsta tala á einu ári frá því
farið var að skrá búferlaflutn-
inga. Það ár fækkaði fólki á
landsbyggðinni ekki aðeins hlut-
fallslega heldur beinlínis og hafði
slíkt ekkert gerst síðan 1945,
1946. Oftast endranær hefur nátt-
úrleg fjölgun vegið upp brott-
flutninginn svo um einhverja
tölulega fjölgun hefur verið að
ræða. Nýjustu tölur benda ekki
til breytinga á þessu.
Á árabilinu 1941-1984 tvöfald-
aðist íbúatalá landsins. Við upp-
haf þess bjuggu 37% þjóðarinnar
á höfuðborgarsvæðinu en við lok
þess 54%.
Vestfirðir eru eini landshlut-
inni þar sem íbúum hefur beinlín-
is fækkað á umræddu tímabili,
eða um 20%. Á Vesturlandi,
Norðurlandi eystra og Suður-
landi nam fjölgunin rúmlega
50%, á Austurlandi tæplega 30%
en á Norðurlandi vestra aðeins
um 3%. Langmest hefur fjölgun-
in orðið í nágrannasveitum
Reykjavíkur eða um 645%. Á
Suðurnesjum var fjölgunin um
300% en í Reykjavík um 120%.
Það sem öðru fremur hefur
valdið þeirri þróun, sem hér hef-
ur verið rakin, er vaxandi þáttur
verslunar og þjónustu í atvinnu-
lífinu, á kostnað framleiðslu-
greinanna. Meginástæða þess
hversu fólksflutningar af lands-
byggðinni minnkuðu á áttunda
áratugnum er sú atvinnuupp-
bygging, sem þá fór þar fram,
einkum í fiskiskipum og frysti-
húsum. Henni fylgdi vöxtur í
byggingaiðnaði, iðnaði tengdum
sjávarútvegi og þjónustu m.a. í
sambandi við skóla og
heilsugæslustöðvar.
Nú horfir á ný til verri vegar.
Þjónustugreinum, sem soga til
sín fólkið, er fyrst og fremst
hnappað saman á höfuðborgar-
svæðinu. Nýskeðir atburðir sýna
- flutningur Byggðastofnunar -
að þungt er fyrir fæti með að snúa
ofan af snældunni og að andstað-
an við það kemur úr ólíklegustu
áttum. -mhg.
'íllH
Verslunin blómstrar en framleiðslugreinarnar eiga í vök að verjast.
Tímarit
Marggreindur Hlynur
Sumarblaðið komið út
Afmælisgjöf Starfsmannafélags Kaupfélags Eyfirðinga til KEA. Veggskjöldur,
(105x55 sm), skorinn út af Friðgeiri Jónssyni, Ysta-Felli í Kaldakinn. Mynd:
Sig. Sv. Ing.
Sumarhefti Hlyns er nýkomið
út. Að nokkru leyti er það helgað
100 ára afmæli Kaupfélags
Eyfirðinga og er ekki óeðlilegt.
Þá er og minnst 50 ára afmælis
Starfsmannafélags Sambands-
verksmiðjanna á Akureyri, og
greint frá því að KEA hafi nú
afhent starfsfólki sínu til umráða
nýjan samkomusal. Stefán Vil-
hjálmsson ritar forystugrein „Að
vera samvinnustarfsmaður" og
ræðir þar m.a. um Starfs-
menntunarsjóð KEA, sem stofn-
aður var 1. j an s. 1. og er ætlað að
„veita fjármagni til fjölþættrar
starfsmenntunar fyrir starfs-
menn“. Rætt er við Bjarna Haf-
þór Helgason, sem skaust til
Reykjavíkur á dögunum og hafði
með sér til Akureyrar 1. verðlaun
fyrir afmælislag Reykjavíkur.
Litið er inn í Samvinnubankann á
Vopnafirði og Guðmundur rit-
stjóri bregður sér upp í Bifröst og
ræðir þar við ísólf Gylfa Pálma-
son félagsmálakennara, fræðist
af honum um hin margháttuðu
félagsmálastörf, sem þar fara
fram og tekur auk þess nemendur
tali. Sagt er frá síðustu skóla-
slitum Samvinnuskólans og því,
að lokið sé nú útgáfu Árbókar
Nemendasambands Samvinnu-
skólans. Eru bækurnar 11 að tölu
og ná.til nemenda skólans allt frá
upphafi og til vors 1979 en 2124
nemendur koma þarna við sögu.
Rætt er við Tryggva Þór Aðal-
steinsson, framkvæmdastjóra
Menningar- og fræðslusambands
alþýðu um félagsmálaskóla þess í
Ölfusborgum en hann hefur nú
starfað í 11 ár. Jafnframt er
spjallað við nokkra nemendur,
sem numið hafa við skólann.
Baldur Ágústsson skrifar um
þann hvimleiða löst, búðahnupl-
ið. Sagt er frá húsmæðravikunni í
Bifröst, tískusýningu skinnaiðn-
aðarins á Akureyri og rúmlega
þrítugum kjörbúðarbíl Kaupfé-
s Héraðsbúa á Egilsstöðum,
hann mun nú vera hinn eini
slíkur hérlendis. Ragnar Pálsson
ritar um tölvur. Geir Magnússon
ræðir lífeyrismál og sagt er frá
sumarbúðum barna að Bifröst.
Eysteinn Sigurðsson skrifar þátt-
inn „Orð um orð“ og Arnheiður
Eyþórsdóttir „Nöldur að
norðan.“ Svo eru í blaðinu ýmsar
smærri fréttir og hinir föstu þættir
um bridge, skák, „rím og flím“
o.fl..
Eins og af þessari lauslegu
upptalningu má marka er Hlynur
greinamargur og teygir lim sitt
víða ekki síður en nafnar hans í
heimilisgörðunum hér og þar um
landið. -mhg.
Mótsagnir
Orð og athafnir
Hið góða, sem ég vil, geri ég ekki. Hið
vonda, sem ég ekki vifþað geri ég
„Það liggur í hlutarins eðli að
samkeppni er góð. Hún hvetur
keppinauta til dáða. Þar með
heldur hún niðri verði og lækkar
það jafnvel. Þannig eykur hún
kaupmátt viðskiptavina - bætir
lífskjör fólks. Aukin samkeppni
er eitt besta hagstjórnartæki, sem
til er“.
Hvar skyldi nú þessi vísdóms-
orð vera að finna? f DV. Og hver
skyldi skrifa þau? Jónas DV-
ritstjóri.
Já samkeppnin er góð, hvetur
til dáða, bætir lífskjörin, dásam-
legt hagstjórnartæki.
Einu sinni - og ekki fyrir svo
ýkja löngu - komu út tvö síðdeg-
isblöð á íslandi: Dagblaðið og
Vísir. Þau kepptu um rnarkað-
inn. Áttu í harðri og væntanlegri
góðri samkeppni, sem hvatti til
dáða o.s.frv. Skyndilega voru
blöðin sameinuð. Hinni „góðu“
samkeppni var vísað á dyr. Kann-
ski hafa dáðirnar verið orðnar of
miklar, lífskjörin of góð? Hóf er
nú best á hverjum hlut, dáðunum
og lífskjörunum líka - eða hvað?
Engum dettur auðvitað í huga
að hinn tandurhreini og sanntrú-
aði samkeppnismaður, Jónas
DV-ritstjóri, hafi átt nokkurn
þátt í þessari samsteypu. Það væri
í mesta máta óskammfeilið og ó-
sanngjarnt að ætla honum það.
Þvert á móti má þykja líklegt að
ekki líði á löngu þar til Jónas
stofnar annað síðdegisblað því
enginn efast um einlæga löngum
hans til að hvetja til dáða og bæta
lífskjörin, - ekki veitir nú af á
þessum síðustu og verstu tímum.
-inhg
kki
S z‘rast
ÞJ0ÐVIUINN
681333
Fimmtudagur 24. júlí 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5