Þjóðviljinn - 24.08.1986, Blaðsíða 15

íslensk fjölmiðlabylting
Olafsvík-
Hollywood-
Kaupmannahöfn
Danskur blaðamaður sem var f heimsókn hér á landi nýlega
furðaði sig mjög á íslenskum fjölmiðlamálum en sér nokkrar
hliðstœður með dönskum og íslenskum myndmiðlaœsingi
Hvernig getur staðiö á því að
myndbandaleiga úti á landi er
komin með bandarísku
stórmyndina E.T. til sýningar í
myndbandakerfi bæjarins áður
en eitt stærsta kvikmyndahús í
hötuðstaðnum, Reykjavík, hefur
tekið hana til sýningar? Slíkir
ranghalarííslenskri
myndmiðlamenningu okkareru
algjörlega ofar skiiningi
lögfræðings bandaríska
kvikmyndafyrirtækisins
Universal í Hollywwod. Þeir eru
einnig ofar skilningi blaðamanns
Information í Danmörku sem
kom hingaö til lands í sumar til að
kynna sér fjölmiðlabyltinguna hér
álandi.
„Það eina sem kaliforníski lög-
fræðingurinn tók með sér frá Ól-
afsvík var langt nef. Enginn gat
ímyndað sér hvernig þeir höfðu
náð í eintak af E.T.“, segir blaða-
maðurinn danski, Sören Vinter-
berg. Eftir mikil ólög og miklar
umræður segir hann síðan ný lög
um fjöhniðla hafa komið fram og
ísland sigli nú seglum þöndum
inn í fjölmiðlabyltingu nútímans.
Umræðurnar um vörn þjóðlegrar
menningar, gegn sprengjuhríð al-
þjóðlegrar skemmtimenningar
hér á landi. segir blaðamaðurinn
Sören Vinterberg að líkist nokk-
uö því sem Danir ræddu. Frjálst
framtak i loftinu eða stjórnun
menningarpólitíkur
Vinterberg ræðir við forstöðu-
menn þess fyrirbæris sem honum
sýnist að sé hið mikilvægasta sem
komið hefur fram fyrir tilstilli
nýju laganna, Jón Óttar Ragnars-
son og Hans Kristján Árnason.
,.Og yfir þessum herramönnum
er eitthvað af anda landnámstím-
ans“, segir Vinterberg og skýrir
þá hugmynd sína ekki frekar,
þeir hafi hins vegar umfangsmikl-
ar áætlanir. Vinterberg segir og
að draumar þeirra minni nokkuð
á þá vímu sem hljóp á Dani þegar
Kanal 2 og Weekend TV voru að
hefja göngu sína á Kaupmanna-
hafnarsvæðinu. Það framtak varð
víst ekki jafn glæst og til stóð.
Vinterberg ræðir við „herra-
mennina" tvo og endursegir
drauma þeirra um frjálst sjón-
varp, það hefur þegar komið
nokkuð rækilega fram í íslensk-
um fjölmiðlum. En hann ræðir
einnig við aðra sem ekki eru jafn
himinlifandi vfir væntanlegu
myndflóði. Héjmir Pálsson upp-
lýsir liann um að íslenskt sjón-
varp ntuni ætíö verða uppfullt af
erlendu efni og het'ur áhyggjur af
því aö þetta erlenda efni er fyrst
og fremst enskt-amerískt. Heimir
segir Vinterberg að það verði að
vera Islendingar sjálfir sem
stjórni þessu myndflæði, slíkt ætti
að vera mögulegt vegna fólksfæð-
ar og einangrunar sem ekki væri
mögulegt í t.d. Danmörku.
Vinterberg segir að finna megi
aðra skoðun á þessu máli hjá
nokkru yngra fólki en kynslóð
Heimis. Hann nefnir til Einar Má
Guðmundsson sem Danir þekkja
nokkuð þar sem skáldskapur
hans hefur verið gefinn út þar i
landi. Einar segir að fólk þurfi
ekki endilega að fælast aiþjóða-
menninguna svo mikið sem
margir geri. svo lengi sem þeim
takist að standa sjálfstæðir
gagnvart henni. Lokadómur
Vinterbergs virðist vera, fámenn
þjóð með sterka sjálfsvitund en
einnig sterka vitund um alþjóð-
lega strauma. Spurningin sé því:
hvort hefur betur? IH
„Sögueyjan og nútíminn". Þannig sér teiknari danskadagblaðsins Information,
Peter Lautrop, fyrir sér íslenska fjölmiðlabyltingu í nútíð og framtíð.
„Þar fýkur Kvennaathvarfið",
tautaði raunsæ kona, sem stóð á
bak við mig í Hverfisgötubrekk-
unni við Arnarhól á mánudags-
kvöldið og horfði angurvær á
flugeldana splundrast yfir
höfðum manngrúans. Augljóst
var að borgarstjórnarmeirih-
lutinn í Reykjavík hafði nú enda-
nlega látið leiðinlega ráðdeild
hinnar hagsýnu húsmóður lönd
og leið og tileinkað sér flottræfla-
háttalag: sleppt matar-
innkaupunum og farið út að
djamma með hýruna sína. Og víst
er gaman að gera sér dagamun af
góðu tilefni þótt seinna komi að
skuldadögum og timbur-
mönnum. Hætt er við, að við
fáum að súpa seyðið af því.
En engan hef ég hitt sem ekki
naut hátíðahaldanna í Reykjavík
á afmælisdaginn. Sjálfsagt og
eðlilegt var að sjónvarpið tæki
eins mikið upp af þeim og mögu-
legt var. Vonandi er alveg ó-
marktækt, þótt dagskráin í heild
sinni verkaði ósköp leiðinleg,
þegar horft var á hana morguninn
eftir, rétt eins og maður væri að
skoða lélegt póstkort af fallegu
listaverki. Tíminn gjörbreytir
sjónarhorni og mati okkar á slíku
efni. Enda þarf vart að óttast að
þetta verði sýnt aftur í heilu lagi.
Ekki varð betur séð en sjónvarps-
menn, bæði „upptakarar" og
fréttamenn, stæðu sig með prýði;
glefsur frá hátíðahöldunum
munu rifja upp góðar minningar
okkar sem nú lifum, öll upptakan
verða heimild um útlit, yfirbragð,
og siðmenningu reykvískra borg-
ara á ofanverðri tuttugustu öld.
Að vonum hefur afmælið
mikla tröllriðið fjölmiðlum und-
anfarna daga og gerir enn. En
stjórnendum hefði verið nær að
minnast þess að best er að hætta
hverjum leik þá hæst fram fer.
Einnig heyrast nú áhyggjuraddir,
sem nefna að óþarflega lítið muni
standa eftir þessa hátíð, geysi-
legan tilkostnað hefði mátt nýta
betur til þeirra hluta, sem hefðu
varanlegt gildi fyrir borgarbúa og
landsmenn alla. Er þar af nógu að
taka. En marktæka vísbendingu
um hugarfar valdamanna borgar-
innar mátti nema í máli borg-
arstjórans í Reykjavík er hann
ávarpaði þjóðina í útvarpi, stadd-
ur í guðs eigin húsi helgidaginn
fyrir afmælið.
Staðurinn og stundin, tilefnið
sjálft, hefði líklega orðið hverj-
um venjulegunt manni nokkur
innblástur, því að „góður maður
ber gott fram úr góðum sjóði",
eins og stendur í ritningar-
greininni sem predikun borgar-
stjóra hófst á. Margs er að minn-
ast á slíkum tímamótum, bæði
manna og atburða, með skír-
skotun til þeirra verðmæta sem
okkur öllum eru kær og sameina
okkur öll, þrátt fyrir allt. „Höfurn
við gengið til góðs“, er sígild
spurning slíkra stunda og er þá
sannarlega ekki eingöngu átt við
efnisleg gæði. Kjörið var líka
þetta tækifæri til að þakka og
hefja til vegs störf þeirra
Reykvíkinga - ekki síst reyk-
vískra kvenna - sem illa eru
launuð, lítils metin og sjaldan eða
aldrei í sviðsljósinu, en allir njóta
þó góðs af. Kjörið var og tækifær-
ið til að þakka þvf fólki úti á
landsbyggðinni, sem dregur í
þjóðarbúið mest af þeim fjár-
munum, sem standa undir öllu
daglegu brambolti höfuðborgar-
búa. Og enn var þetta kjörið
tækifæri fyrir valdamann að lýsa
góðum vilja sínum til að afmá þá
smánarbletti sem svo augljósir
eru á borgarlífinu: hróplegt
launamisrétti, rangláta niður-
jöfnun opinberra gjalda, bág kjör
BRÍET
HÉÐINSDÓTTIR
aldraðra, minnkandi félagslega
þjónustu fyrir þá sem minnst bera
úr býtum. Þá hefði mörgum þótt
ekki óeðlilegt, að valdamikill
ungur maður hefði, á þeim stað
sem helgaður er hugieiðingum
manna um æðri máttarvöld, fyllst
auðmýkt á slíkri stundu og beðið
þau fulltingis til að axla ábyrgð
sína þunga. Margar leiðir voru
færar, en lágmarkskrafa til þess
rnanns sem á þó að heita borgar-
stjóri allra Reykvíkinga var að
hann talaði í þeim sáttúfsa anda
sem forseti lýðveldisins nefndi á
nafn og allur almenningur sýndi
með hátterni sínu og viðmóti á
þessum gleðidegi: anda samstöðu
og vináttu. í bilbíunni er mörg
matarholan.
En óekkí! Ekki hann Davíð
Oddsson! Predikun hans í Ne-
skirkju, þó skreytt væri biblíu-
orði í bak og fyrir, var í stystu
máli stríðsyfirlýsing á hendur
þeim „nöðru-afkvæmum“ sem
leyfa sér að gagnrýna núverandi
stjórn þessarar borgar og dirfast
að halda því fram að hér sé til
fátækt. Kröfur láglaunafólks um
betri kjör afgreiddi hann hæðnis-
lega sem heimtufrekju um lúxus,
tíðari bílaskipti og sólarlanda-
ferðir. Því væri skammar nær að
þakka fyrir að ekki væru enn
móðuharðindi og mannfellir.
Með sömu röksemdafærslu mega
auðvitað menn í húsnæðisvanda
þakka fyrir að þeir búi ekki í
köldum, rafmagnslausum tor-
fbæjunt á höfuðborgarsvæðinu.
Ekki eitt andartak í þessari her-
skáu ræðu gat borgarstjóri hafið
sig upp yfir sjónarmið þess pólit-
íska flokks, sem alltaf hefur verið
og er enn öflugasti andstæðingur
verkalýðs- og launþegahreyfinga
í landinu. í hverju orði vorum við
rækilega minnt á að engin kjara-
eða réttarbót sem um hefur mun-
að til handa íslenskum almenn-
ingi hefur fengist nema í baráttu
gegn þeim flokki.
En kannski var þetta gott.
Hvers var svo sem að vænta frá
þessum bækistöðvum? Var ég að
biðja um eða jafnvel vonast eftir
vanalegri hátíðahræsni? Eða
blundar kannski innst inni,
jafnvel með lífsreyndum kerling-
um sem gjarnan guma af raunsæi
sínu, einhver barnaleg von um að
íslenskir stjórnmálamenn séu
kannski ekki alveg eins afleitir og
þeir oftast virðast vera? Að til séu
í öllum flokkum - jafnvel hjá
íhaldinu - velviljaðir menn sem
auðvitað valdi erfiðu starfi sínu
misvel en ágreiningur snúist oft
fremur um aðferðir en endanleg
markmið? Verður okkur ekki
stundum á að hugsa að jafnan
megi deila um aðferðir til að
fullnægja réttlæti og leiðrétting
mála kunni oft að vera flóknari í
framkvæmd en okkur sýnist? Að
okkur hætti stundum til að vera
bæði of dómhvöt og dómhörð?
Predikun Davíðs Oddssonar
gerði allar slíkar vangaveltur í
einu vetfangi að bjánalegri ósk-
hyggju. Og „...af orðum þínum
muntu verða réttlættur, og af
orðum þínum muntu verða sak-
felldur“ stendur í ritningar-
greininni sem hann lagði út af.
Andstyggilegur valdhroki og
mannfyrirlitning var hátíðarboð-
skapur borgarstjóra til Reykvík-
inga. Þetta má reyndar líka nefna
hreinskilni. Og hreinskilni telst
dyggð. Kannski hérna séu loksins
komnir í leitirnar þeir „verð-
leikar“, sem knúðu menn til að
kjósa Sjálfstæðisflokkinn með
frægri hollustuyfirlýsingu við Da-
víð, - menn sem svo mjög voru
áberandi við hátíðahöldin góðu.
Megi þeir vel njóta síns kjörna
leiðtoga.
Sunnudagur 24. ágúst 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15