Þjóðviljinn - 25.08.1987, Side 10

Evrópa
Græningjar hvarvetna í sókn
Þriðja alþjóðaráðstefna Grœningjaflokka hefst í Stokkhólmi nú í vikunni. Græningjar hafa víða sett
strik íreikninginn íþingkosningum og hefur beinskeitt ádeilaþeirra á umhverfisspjöll og hœttuspil með
kjarnorku haft áhrifá stefnumótun annarraflokka
Fulltrúar Græningjaflokka
héðan og þaðan en einkum úr
Vestur-Evrópu munu koma sam-
an í höfuðborg Svíaveidis í þessari
viku til skrafs og ráðagerða. Þetta
er í þriðja sinn sem slík alþjóða-
ráðstefna er haldin en nú er and-
rúmsloftið annað en fyrrum þar
eð engum blandast hugur um það
Iengur, hvorki andstæðingum né
samherjum, að Græningjar hafa
haslað sér völl í vesturevrópskum
stjórnmálum en eru ekki sú dæg-
urfluga sem menn ýmist vonuðu
eða óttuðust að myndi hverfa af
vettvangi jafnskjótt og hún birt-
ist.
Kosningasigrar
Græningjar eiga víða fulltrúa á
löggjafarsamkundum í Vestur-
Evrópu og hafa sumstaðar unnið
glæsta sigra í þingkosningum. í
janúar síðastliðnum juku þeir
fylgi sitt verulega í sambands-
þingskjörinu í Vestur-Þýska-
landi. Þá hrepptu þeir 8,3 af
hundraði atkvæða en fengu 5,6 í
kosningunum áður. Á Ítalíu fékk
samband umhverfisverndarsam-
taka 13 fulltrúa kjörna í neðri
deild þingsins í júní. í báðum
þessum löndum hefur fylgis-
aukningin verið á kostnað gam-
alla og hefðbundinna vinstri-
flokka, Jafnaðarmannaflokksins
í Vestur-Þýskalandi og Komm-
únistaflokksins á Ítalíu, að mati
forystumanna þeirra flokka.
Græningjar hafa ennfremur feng-
ið þingmenn kjörna í Belgíu,
Lúxemborg, Finnlandi, Austur-
ríki og í Sviss.
Á næsta ári munu Svíar ganga
til þingkosninga og er það mál
manna að þá muni flokkur
sænskra Græningja ná fótfestu á
þingi. Skoðanakannanir í Sví-
þjóð gefa til kynna að þeir geti
vænst þess að fá allt að 10 af
hundraði atkvæða.
Maður er nefndur Pehr Gar-
hton. Hann var einn af frum-
kvöðlum hreyfingarinnar í Sví-
þjóð og er nú annar af tveim rit-
urum samstarfsnefndar evr-
ópskra Græningja.
„Ég tel miklar líkur á að Græn-
ingjar muni gegna lykilhlutverki í
evrópskum stjórnmálum á næstu
öld. Evrópskir flokkar Græn-
ingja eru ekki í ósvipaðri aðstöðu
nú og Jafnaðarmannaflokkar
voru í við lok nítjándu aldar og á
öndverðri þeirri tuttugustu.
Hvað veldur?
Það er kunnara en frá þurfi að
segja hvflíku róti kjarnorkuslysið
í Tsjernóbýl kom á hugi manna
hvarvetna í Evrópu og ennfremur
hafði mengun árinnar Rínar af
völdum bruna efnaverksmiðju
Sandozfyrirtækisins þau áhrif að
almenningur sannfærðist um að
Græningjar höfðu mikið til síns
máls. Enda jókst fylgi þeirra
verulega í kosningum einsog að
ofan er getið.
Garhton: „Fólk fékk staðfest-
ingu á því að málflutningur okkar
var tímabær. Hættan á stórslys-
um sem þessum er mikil. Skyndi-
lega var hætt að líta á okkar sem
svartagallsrausara og vitstola
dómsdagsprédikara. “
Vaxandi uggur manna vegna
mengunar skóga, elfa og hafs-
svæða og meðvitund um að
kjarnorkan er beggja handa járn
veldur því að almenningur setur
traust sitt á hreyfingu sem setur
umhverfismál á oddinn.
Mislit hjörð
En hreyfing Græningja er ekki

mmm
Á landsfundi vesturþýskra Græningja í vor skarst í odda með staðfestu-
mönnum og raunsæismönnum um það hvort leita bæri samstarfs við jafnaðar-
menn og taka þátt í stjórn. Hinir fyrrnefndu voru andvígir því og báru sigur úr
býium þegar kjörnir voru þrír forystumenn hreyfingarinnar. Þeir eru hér á mynd.
Frá vinstri: Ditfurth, Schmidt og Michalik.
„Kjarnorkulandslag." Eftir Tsjernóbýlslysið vöknuðu margir uþp við vondan
draum og áttuðu sig á því að Græningjar höfðu haft rétt fyrir sér. Myndin er tekin
í Hyde Park í Lundúnum þegar menn minntust þess þann 26. apríl síðastliðinn
að ár var liðið frá slysinu.
samstíga hjörð. Par koma saman
umhverfisverndarsinnar, trú-
menn sem ekki geta fellt sig við
neysluhyggju og gullkálfsdýrkun
svonefndra kristilegra flokka,
andstæðingar kjarnvopna, rót-
tæklingar, dýravinir og kvenrétt-
indakonur. Menn eru býsna sam-
stíga þegar talið berst að því
hvernig þjóðfélagið eigi ekki að
vera en ef spurt er hver skuli vera
skipan mála fást margvísleg svör.
Garthon viðurkennir þetta en
nefnir þó nokkur mál sem eru
rauði þráðurinn í stefnu flestra
Græningjaflokkanna. Þorri
þeirra er andsnúinn kjarnorku
hvort sem hún er notuð til víg-
búnaðar ellegar í „friðsam-
legum“ tilgangi. Flestir eru á
móti hernaðarbandalögum, jafnt
Varsjárbandalagi sem Atlants-
hafsbandalagi. Evrópubanda-
lagið er litið óhýru auga, einnig
hverskyns fjölþjóða fyrirtæki og
auðhringar. Flokkarnir vilja
vekja menn til vitundar um
mengun umhverfisins og nauðsyn
þess að snúa við blaðinu í þeim
efnum. Ennfremur eru þeir á
móti „kerfispólitík."
Græningjum þykir „smátt vera
fagurt", segir Garthon, og þeir
vilja að umhverfisverndarsjón-
armið gangi fyrir hagvaxtarsjón-
armiðum, sem sé öfugt við hefð-
bundin viðhorf jafnaðarmanna
og frjálshyggjumanna.
„Við erum einnig flokkur gegn
flokkum," segir hann og leggur
áherslu á að Græningjar viðhafi
önnur vinnubrögð í sínum hópi
en tíðkast í gömlu flokkunum,
þeir skipti ört um talsmenn og
fulltrúa á þingi til að forðast
„spillingaráhrif valdsins.“
Ágreiningur fyrr og nú
Hugurinn hvarflar nú að gömlu
jafnaðarrnannaflokkunum sem
klofnuðu einmitt margir hverjir
fyrr á öldinni vegna afstöðunnar
til þátttöku í stjórn hins borgara-
lega samfélags. Umbótamenn,
þeir sem síðan hafa verið nefndir
jafnaðarmenn, voru hlynntir
þátttöku í því augnamiði að ná
fram breytingum til bóta á samfé-
laginu án þess að umbylta því.
Kommúnistar voru á öndverðum
meiði, sögðu auðvaldsskipulagið
komið að fótum fram og því bæri
að steypa því og reisa nýtt á rúst-
um þess.
Vesturþýskir Græningjar
héldu landsráðstefnu í maí síð-
astliðnum og þar sló í brýnu milli
fulltrúa tveggja sjónarmiða.
Annarsvegar voru svonefndir
„raunsæismenn“, einstaklingar
sem telja flokkinn ekki geta haft
áhrif til góðs í samfélaginu nema
menn brjóti odd af oflæti sínu og'
leiti samvinnu við jafnaðarmenn.
Hinsvegar voru hinir fastheldnu
sem ekkert vilja hafa saman við
„kerfið“ að sælda.
Að endingu báru hinir síðar-
nefndu sigur úr býtum og fengu
sína menn kjörna til forystu.
Þetta þótti samvinnumönnum að
vonum súrt í broti og létu það
óspart í ljós í fjölmiðlum. Til að
mynda lét einn þingmanna úr
þeim hópi, Hubert Kleinert,
þessi orð falla eftir landsráðstefn-
una: „Ef við látum við það eitt
sitja að mótmæla og kvarta þá
verður brátt farið að líta á okkur
sem hirðfíflin á sambandsþing-
inu.“
Einingin er ekki heldur sem
skyldi meðal austurrískra Græn-
ingja. Átta þeirra voru kjörnir á
þing í nóvember í fyrra en allar
samningaviðræður um stofnun
þingflokks hafa farið út um þúfur
fram að þessu.
Hinsvegar er annað uppi í
Belgíu. Þar eiga níu Græningjar
sæti á þingi og hafa frönskumæ-
landi og hollenskumælandi full-
trúar náið samstarf.
Blikur á lofti
En vera má að velgengni evr-
ópskra Græningja sé hreyfing-
unni skeinuhættari en innbyrðis
deilur þótt það kunni að hljóma
sem þversögn.
Gömlu flokkarnir eru að átta
sig á því að öll umræðan um um-
hverfismál og kjarnorkumál hef-
ur fallið í frjóa jörð hjá ungum
kjósendum og því smám saman
farið að gefa þeim gaum og
jafnvel potað köflum um þau í
kosningastefnuskrár.
Sænskir jafnaðarmenn voru
áfram um byggingu kjarnvera og
börðust fyrir því máli fyrir þjóð-
aratkvæðagreiðslu árið 1980.
Þeir hafa nú söðlað um. Vestur-
þýskir jafnaðarmenn hafa misst
mikið fylgi yfir til Græningja og
hafa í auknum mæli sett umhverf-
ismál á oddinn. Ekki er loku fyrir
það skotið að Oskar Lafontaine
verði kanslaraefni þeirra í næsta
þingkjöri en hann hefur getið sér
gott orð fyrir frammistöðu sína í
umhverfisverndarmálum í Saar
þar sem hann er forsætisráð-
herra. Jafnvel hin íhaldssama
stjórn Helmuts Kohls veit hvar
skórinn kreppir og hefur reynt að
höfða til ungra kjósenda með því
að setja á laggirnar sérstakt um-
hverfismálaráðuneyti. Sýknt og
heilagt tönnlast nú hinir frjáls-
lyndari ráðherra hennar á „nauð-
syn þess að setja efnahagsmál í
samhengi við umhverfismál."
En fyrrnefndur Gahrton er
hvergi banginn og telur flokka 1
Græningja þá einu sem raunveru-
lega láti sér annt um umhverfið í
víðtækri merkingu þess orðs.
Gömlu flokkana skorti allan trú-
verðugleika, þeir hugsi fyrst og
fremst um niðurstöður kosninga
en kæri sig kollótta um hinn raun-
verulega vanda. _ks.
14 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 25. ágúst 1987