Þjóðviljinn - 19.11.1987, Qupperneq 9

LANDSFUNDUR
fundar
Á meðan þeir láta mest af sósí-
alismanum í flokknum, sem
hvorki hafa heyrt hann né séð, og
þeir Iátnir um að móta stefnuna,
sem halda að nútíminn sé
mestmegnis flug í loftinu, þá
kemur fyrir lítið, hvort þessi eða
hinn gegnir trúnaðrstöðu hjá
flokknum.
Þær lágmarkskröfur verður
vinnandi alþýða að gera og gerir
til stjórnmálaflokks, sem kennir
sig við sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingu og þjóðfrelsi að forysta
hans öll, í það minnsta, þekki í
meginatriöum muninn á sósíal-
ísku og kapítalísku hagkerfi og þá
um leið orsakir og eðli stéttabar-
áttunnar.
Viti að í kapítalísku hagkerfi er
einkaeign á framleiðslutækjun-
um, en í sósíalísku hagkerfi er
sameign á stórum framleiðslu-
tækjum og samvinna á sviði
smáframleiðslunnar.
Viti að tilgangur fram-
leiðslunnar í kapítalísku hagkerfi
er gróði eigenda framleiðslutækj-
anna, en í sósíalísku hagkerfi er
tilgangur framleiðslunnar að
fullnægja sem best þörfum
þeirra, sem við búa.
Viti að einkennandi fyrir hag-
kerfi kapítalismans er stjórnleysi
framleiðslunnar, þótt ríkisvald
og auðhringar hafi orðið að koma
á vissri skipulagningu vegna
þarfa sinna. Einkennandi fyrir
hagkerfi sósíalismans er aftur á
móti framleiðsla samkvæmt áætl-
un í samræmi við þann tilgang
framleiðslunnar að fullnægja sem
best þörfum alls þjóðfélagsins og
hvers einstaklings.
Með áætlunarbúskap hins
sósíalíska hagkerfis er komið í
veg fyrir kreppur og atvinnuleysi,
sem eru fylgifiskar stjórnlausrar
einstaklingsframleiðslu. Þetta
eru þau meginatriði, sem skilja á
milli samfélagsgerðar kapítalism-
ans og samfélagsgerðar sósíalis-
mans.
Ef Alþýðubandalagið getur
ekki tileinkað sér þessar einföldu
staðreyndir, komið niður á jörð-
ina og orðið þar með baráttutæki
þess fólks í landinu, sem berst
fyrir því hér og nú að hafa í sig og
á, þá fæ ég ekki séð að nein sér-
stök rök hnígi að því að oftar
verði haldinn landsfundur á veg-
um þessa flokks. Það eru þá að
minnsta kosti ekki rök lífsins.
Hornbjargsvita
síðast í október 1987
Ólafur Þ. Jónsson
Ólafur Þ. Jónsson er vitavörður á
Hornbjargsvita.
þeirra sem kapítalinu halda, hins
vegar í höndum teknókrata og
annarra langskólagenginna sér-
fræðinga.
En við getum líka spurt: Halda
konur, alþýðufylking samtíðar
okkar, því pólitíska frumkvæði
sem þær virðast vera að skapa?
Og hvert ber þær þá? Hver getur
framtíðarsýn kvenna verið? Eiga
þær ekki að vinna út frá framtíð-
arsýn, eða á þær að reka fyrir
veðrum og vini? En hvað sem
kann að eiga eftir að gerast er
gaman að hugsa til þess nú í lok
þessa spjalls að kvennahreyfingin
íslenska á slíkan þrótt, að konur í
hinum langþróuðu nágranna-
löndum okkar líta hingað eftir
frumkvæði.
Guðrún Sigríður Friðbjörnsdótt-
ir er söngkona. Grein þessi er að
stofni til erindi sem hún hélt um
daginn og veginn í Ríkisútvarpinu
9. nóvembcr sl.
nóvember 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9
Á landsfundi Alþýðu-
bandalagsins 5.-8. nóv-
ember var meðal annars
samþykkt ítarleg ályktun
um umhverfismál, sem
birtist hér að neðan ásamt
nokkrum öðrum álykt-
unum fundarins ístyttra
máli. A ðrar ályktanir og
samþykktir fundarins
voru birtarí Pjóðviljan-
umlO. og!2. nóvember.
Nokkrir félagar úr Æskulýðsfylkingunni ráðgast við Svavar Gestsson á landsfundinum.
Auðlindimar em
þjóðareign
Alþýðubandalagið hefur ætíð
lagt ríka áherslu á náttúruvernd
og umhverfismál. Það hafði for-
göngu um útfærslu landhclginnar
og hefur eitt flokka staðið gegn
ásælni erlendra auðhringa. Þrátt
fyrir mikinn árangur af þessari
baráttu eru fjölmörg atriði í ó-
lestri í umhverfismálum. Heildar-
stjórn vantar á umhverfismálin
og því skortir mikið á að lög og
reglugerðir um náttúruvernd nái
tilgangi sínum. Viðurlögum er
sjaldan beitt og fjármagn til nátt-
úruverndar hefur dregist saman á
undanförnum árum.
Stöðugt eru að bætast við nýir
hættuboðar vegna tæknivæðing-
ar og mengunar, m.a. erlendis
frá. Island er ekki lengur eyland,
sem getur treyst á að fjarlægð og
einangrun veiti því skjól.
Brýnustu
urlausnarefni
Umhverfismálin snerta fjöl-
marga þætti. Því er nauðsynlegt
að stjórnvöld og Alþingi marki
stefnu um forgangsröðun og nýt-
ingu fjármuna.
Landsfundurinn telur brýnustu
úrlausnarefnin vera:
- Ný tök á stjórn umhverfismála.
- Verndun gegn kjarnorkuvá.
- Gróðurvernd og endurheimt
landgæða.
- Verndun fiskimiðanna gegn
mengun.
- Verndun viðkvæmra og eftir-
sóttra staða gegn átroðslu.
Audlindirnar
þjóðareign
Alþýðubandalagið berst fyrir
því að litið verði á náttúruauð-
lindir í landinu sem sameign
þjóðarinnar. Þetta á við um fiski-
stofna, orkulindir, nýtanleg jarð-
efni og gróðurlendi. Bændur geti
þó átt jarðir með hefðbundnum
hlunnindum, ef þeir svo kjósa, en
hindra ber brask með jarðnæði,
lendur og lóðir.
Tryggja þarf verndun lífrænna
auðlinda, þannig að ekki sé
gengið á höfuðstólinn og haga
nýtingu þeirra með það að mark-
miði.
Stjómun
umhverfismála
Landsfundurinn ítrekar þá
stefnu Alþýðubandalagsins, að
sameina eigi yfirstjórn helstu
þátta umhverfismála, m.a. al-
mennrar náttúruverndar, meng-
unarmála og skipulagsmála í einu
ráðuneyti og tryggja nauðsynlegt
samráð milli ráðuneyta og stofn-
ana á þessu sviði. Togstreita og
sundurvirkni innan stjórnkerfis-
ins er fyrir löngu orðin hindrun í
vegi fyrir úrbótum og jafnframt
nýtist takmarkað fjármagn verr
en skyldi.
Rannsóknir
í svelti
Rannsóknir í þágu umhverfis-
mála eru af mjög skornum
skammti. Þær eru þó undirstaða
þess að hægt sé að taka málin
réttum tökum og koma í veg fyrir
rányrkju og óhöpp. Því leggur
landsfundurinn áherslu á að auka
fjárveitingar til umhverfis-
rannsókna, m.a. til rannsókna á
vistfræði íslenskra hafsvæða, á
dýrastofnum. á gróðurlendi og
piöntustofnum og aðferðum til
landgræðslu. Einnig þarf að fylgj-
ast skipulega með hvers konar
mengun og leita leiða til að draga
úr henni. Á sviði ferðamála er
einnig þörf á rannsóknum og eft-
irliti, svo og í þágu skipulags-
mála.
Mývatnsrannsóknir
Vegna starfsemi Kísiliðjunnar
við Mývatn og í samræmi við
námaleyfi hennar ber að rann-
saka áhrif námavinnslunnar á
lífríki vatnsins. Brýnt er að afla
gagna um áhrif námavinnslunnar
á lífríki vatnsins, áður en ákvörð-
un verður tekin um framhald
vinnslu árið 1991.
í því skyni var ákveðið að verja
sem svarar 2.5 milljónum króna á
árinu 1985, en það svarar til um
3.8 milljóna króna á yfirstand-
andi ári. Vegna lækkandi gengis á
bandaríkjadal og minni fram-
leiðslu á kísilgúr hefur fjármagn
samkvæmt námaleyfinu rýrnað.
Ekkert framlag hefur fengist í
staðinn frá ríkinu, þrátt fyrir
ítrekaðar óskir þeirrar nefndar
sem menntamálaráðuneytið
skipaði til að sjá um
rannsóknirnar.
Þetta hefur nú leitt til þess að
sérfræðinganefndin hefur sagt af
sér og framhaldi rannsóknanna
er stefnt í fullkomna tvísýnu.
Landsfundur AB lýsir ábyrgð á
hendur stjórnvalda vegna þessa
máls og krefst þess að framhald
rannsóknanna verði tryggt sam-
kvæmt upphaflegri áætlun.
Fundurinn minnir á að sérstök
lög eru um verndun Mývatns og
Laxársvæðisins. Ófullnægjandi
rannsóknir mega ekki verða til að
stefna náttúru þessa einstæða
svæðis í hættu.
Gróðurvernd
og endurheimt
landgæða
Gróðurvernd og endurheimt
landgæða er eitt allra brýnasta
verkefnið í umhverfismálum á ís-
landi. Til að ná árangri á því sviði
þarf að skipuleggja og takmarka
beit sauðfjár og hrossa. Ríkis-
valdið gæti jafnan hófs þegar það
tekur gróðurlendi til annarrar
notkunar en hefðbundinna
grasnytja. Jafnframt þarf að friða
mörg landsvæði og stöðva upp-
blástur með landgræðslu. Þetta
er verkefni sem þjóðin öll verður
að taka þátt í.
Að búháttabreytingum þarf að
vinna á grundvelli svæðaskipu-
lags um landnýtingu, þar sem
ríkulegt tillit verði tekið til á-
stands gróðurs og jarðvegs. Stilla
verður saman krafta opinberra
stofnana, bænda og áhugafólks
um þetta stóra verkefni og gefa
æskufólki kost á þátttöku.
Gloppur í meng-
unarlöggjöf
Margháttaðar 'gloppur eru í
lögum og fyrirmælum stjórnvalda
gegn mengun og mikið vantar á
samræmd tök á stjórnun meng-
unarmála. Stefnumörkun vantar
m.a. um einnota umbúðir,
endurvinnslu á úrgangi og endur-
nýtingu. Sorphirða og frárennsl-
ismál eru víða í ólestri og þarf að
gera átak til úrbóta á vegum
sveitarfélaga með ráðgjöf og nýj-
um tekjustofnum.
Hávaðamengun
Hávaðamengun er að verða
eitt helsta vandamál í þéttbýli og
á vinnustöðum. Því þarf að setja
löggjöf og hertar reglur gegn há-
vaðamengun og skipuleggja
íbúðabyggð og samgöngur þann-
ig að úr henni sé dregið.
Mengun handan
um höf
Hættulegasta mengunin í ís-
lenskri efnahagslögsögu gæti orð-
ið af völdum geislavirkra efna frá
kjarnavopnum, kjarnorkuknún-
um skipum svo og frá stöðvum
sem endurvinna brennsluefni frá
kjarnorkuverum, eins og verinu í
Dounreay í Skotlandi. Alþýðu-
bandalagið hefur haft frumkvæði
að því að kynna slíkar hættur og
krefst þess að stjórnvöld bregðist
við þeim.
Fylgjast þarf með loftborinni
mengun og gæta þess að íslend-
ingar auki ekki við þann vanda
sem stafar af samsöfnun meng-
andi efna í andrúmsloftinu, svo
og efna sem valdið geta eyðingu
ósonlagsins.
Öflug alþjóðleg
tengsl
Landsfundurinn telur að ís-
lendingar þurfi að tryggja sem
best tengsl í umhverfisvernd við
aðrar þjóðir á norðlægum slóð-
um. í því skyni eigum við að ger-
ast aðilar að alþjóðasamningum
og samþykktum til að draga úr
mengun og samingum til verndar
lífrænum auðlindum hafsins. Þá
samninga sem þegar er búið að
samþykkja þarf að staðfesta hið
fyrsta og tryggja framkvæmd
þeirra af fslands hálfu.
Samstarf þarf að takast milli
allra þjóða á norðurslóðum um
að vernda vistkerfi og draga úr
hættunni af kjarnorkuslysum og
hernaðarumsvifum. Alþýðu-
bandalagið mun beita sér fyrir að
skriður komist á slíka samvinnu
þjóða sem búa við norðanvert
Atlantshaf og Norður-íshaf.
Ferðamál og
umhverfisvernd
Bæta þarf skilyrði til útivistar
og gefa ferðamönnum kost á sem
nánustu samneyti við náttúru
landsins.
Brýnt er að mótuð verði opin-
ber ferðamálastefna, þar sem
m.a. verði tekið ríkulegt tillit til
umhverfisverndar. Liður í því er
að dreifa álagi af ferðamennsku,
skipuleggja sem best umferð um
eftirsótt svæði og tryggja eftirlit
og leiðsögn innlendra leiðsögu-
manna og landvarða.
Sérstaklega þarf að liuga að
umferð um hálendi og óbyggðir.
'v'iídar vegslóðir þarf að merkja,
en loka öörum þar sem umferð
ökutækja er talin óæskileg. Taka
verður fyrir allan akstur torfæru-
tækja svo sem fjórhjóla utan
slóða og girða fyrir innflutning
slíkra tækja eftir því sem
nauðsynlegt er talið vegna hættu
á umhvefisspjöllum.
Víðtækt skipulag
Landsfundurinn telur nauð-
synlegt að efla mjög vinnu að
skipulagsmálum og rannsóknir í
þeirra þágu. Taka verður tillit til
að landið allt er skipulagsskylt.
Móta þarf svæðaskipulag fyrir
allt landið, þar sem litið er í senn
til landfræðilegra, vistfræðilegra
og hagrænna þátta við ákvörðun
um landnýtingu. Slíkt skipulag
ber að vinna í náinni samvinnu
við heimamenn, enda er hér um
að ræða eina af undirstöðum
byggðastefnu í landinu.
Skipulag byggðar
og jafnrétti
Við skipulag ber að taka mun
meira tillit til barna og aldraðra
en hingað til. Sérstaka áherslu
þarf að leggja á umhverfi skóla og
barnaheimila með tilliti til upp-
eldis og aðstöðu til umhverfis-
fræðslu. Bæta verður almenn-
ingssamgöngur og ætla hjólreiða-
mönnum og gangandi fólki
aukinn rétt samkvæmt skipulagi,
í stað einhliða áherslu á einkabíl-
inn. Vernda á gömul byggða-
hverfi og menningarsögulegar
minjar og tryggja börnum og öðr-
um íbúun. aðgang að útivist og
náttúrulegu umhverfi innan
byggðarinnar.
Leggja ber áherslu á hönnun
mannvirkja með tilliti til um-
hverfisins.
Umhverfi
vinnustaða
Landsfundurinn leggur áherslu
á að fyllsta öryggis og hollustu sé
gætt á vinnustöðum og efldar
mengunar- og slysavarnir. Sér-
staklega þarf að huga að vinnuað-
stæðum kvenna. Hávaðamengun
þarf að útiloka sem verða má og
gera hertar kröfur um umhverfi
vinnustaða, snyrtilegar lóðir og
útlit.
Umhverfisfræðsla
Öflug umhverfisfræðsla er lík-
legasta leiðin til skilnings og ár-
vekni í umhverfismálum. Tryggja
verður markvissa umhverfis-
fræðslu á öllum skólastigum og í
fjölmiðlum. Umhverfisfræðsla
þarf strax að fá fastan sess í náms-
skrá grunnskóla. Nýta þarf söfn,
friðlýst svæði og náttúrulegt um-
hverfi í og við þéttbýli í þágu um-
hverfisfræðslu.