Þjóðviljinn - 28.05.1991, Qupperneq 2

Krafist heilinda
Fyrir helgina birti Dagblaðiö Vísir skoðanakönnun.
Best er að taka fram að skoðanakannanir segja að
sjálfsögðu ekki alla söguna; venjan hefur til dæmis
verið sú að Alþýðubandalagið hefur alltaf verið mun
hærra í kosningum en í skoðanakönnunum. [ þessari
könnun DV kom fram að Alþýðubandalgið hafði aukið fylgi
sitt verulega frá kosningunum og hefur ekki sýnt hærri tölu
í skoðanakönnunum um langt árabil. Fyrir því eru vafa-
laust margar ástæður, en meginástæðan er ugglaust sú
sem DV hafði í fyrirsögn á fréttinni að Alþýðuflokkskjós-
endur hefðu yfirgefið Alþýðuflokkinn og flutt sig yfir til Al-
þýðubandalagsins vegna þeirrar ákvörðunar forystu Al-
þýðuflokksins að efna til stjórnarsamstarfs með Sjálfstæð-
isflokknum. Þar með rauf Alþýðuflokkurinn stjórnarsam-
starfið til vinstri sem þó hafði fengið meirihluta þingmanna
í kosningunum 20. apríl síðastliðinn.
í beinu framhaldi af þessari könnun var haldinn lands-
fundur Kvennalistans sem var mjög athyglisverður um
margt, þar sem kvennalistakonur veltu því eðlilega fyrir sér
hver væri orðin staða Kvennalistans. Kvennalistinn hefur
nú verið til í nærri 10 ár. Hann hefur haft nokkur áhrif í ís-
lenskum stjórnmálum, en þó miklu minni en hann hefði
getað haft. Allt þetta, fylgi Alþýðubandalagsins í síðustu
könnun og landsfundur Kvennalistans ásamt fylgishruni
Alþýðuflokksins sem tapar meira en þriðja hverju atkvæði
frá kosningum til könnunar- allt þetta hveturtil endurmats
og endurskoðunar á heildarstöðu íslenskra stjórnmála á
vinstri væng. Þær ábendingar eru sérstaklega mikilvægar
fýrir Alþýðubandalagsmenn og ekki sist forystu Alþýðu-
bandalagsins. Segja má að aðalfundur Alþýðubandalags-
ins í Reykjavík hafi í raun verið skynsamlegt svar við
þessum nýju hræringum í íslenskum stjórnmálum.
Hitt sem var athyglisvert við könnun DV var sú afstaða
sem kjósendur virðast hafa til hinnar nýju ríkistjórnar. Þar
kom skýrt fram að ríkisstjórn Davíðs Oddssonar hefur
minna fylgi en nokkur önnur ríkisstjórn hefur haft í upphafi
starfsferils síns frá því að skoðanakannanir hófust með
reglulegum hætti hér á landi. Talsmenn stjórnarflokkanna
hafa reynt að skýra það með því að ríkisstjórnin hafi orðið
að grípa til óvinsælla ráðstafana. Ríkisstjórnin hefur að-
eins eitt gert nú þegar: Hún hefur hækkað vexti. En í ríkis-
fjármálum eru aðgerðir hennar enn óljósar og óskýrar.
Greinilegt er að vísu að ríkisstjórnin ætlar gegn náms-
mönnum með óven]ulegum ruddaskap. En að öðru leyti
eru skýringarnar á litlu fylgi ríkisstjórnarinnar ekki þær, að
sársaukafullar ráðstafanir ráði úrslitum. Það sem ræður
úrslitum er sú staðreynd að ríkisstjórnin verður til við að-
stæður sem fólkiö í landinu viðurkennir ekki sem fullgildar.
Það er enginn, þar á meðal ekki hinn almenni kjósandi
Sjálfstæðisflokksins, sáttur við þær skýringar sem gefnar
eru á myndun stjórnarinnar af hálfu forystumanna Alþýðu-
flokksins. Það kann enginn að meta stjórn sem verður til í
skjóli óheilinda eins og þeirra sem forystumenn Alþýðu-
flokksins birtu kjósendum eftir kosningar. Það mikilvæga
og jákvæða við skoðanakönnun DV er því, að hún sýnir
að kjósendur hafna óheilindum en krefjast skýrra svara og
heiðarleika í íslenskum stórnmálum. Það er mikilvægur
vegvísir.
Ráðist að námsmönnum
Eins og sagt var hér á undan eru árásir ríkisstjórnarinn-
ar á námsmenn sérstakt íhugunarefni. Það er ekki rétt
sem menntamálaráðherra Ólafur G. Einarsson heldur fram
að námsmenn hafi sætt betri kjörum en aðrir. Staðreyndin
er sú, að í ríkisstjórnartíð Framsóknarflokksins og Sjálf-
stæðisflokksins drógust námsmenn aftur úr. Kjör þeirra
voru skert um 20% meira en kjör annarra. Síðasta ríkis-
stjórn leiðrétti þessi ótíðindi. Þess vegna var þá aðeins
unnið að því að tryggja að námsmenn yrðu öðrum jafn-
settir að þessu leyti. Onnur rök menntamálaráðherra er
slæmur fjárhagur lánasjóðsins. Fjárhagur lánasjóðsins
ræðst af pólitískum vilja. Fráfarandi ríkisstjórn rétti sjóðinn
við með sérstökum aðgerðum hvað eftir annað. Nú er
greinilega ekki vilji til þess. Það er það sem máli skiptir.
Lánasjóður íslenskra námsmanna er lífskjarajöfnun-
arsjóður. Hann hefur það hlutverk að tryggja jöfnun til
náms; líka láglaunafólks. Árás á lánasjóðinn er árás á
kjör láglaunafólks. - s.
Þtóðyiuinn
Málgagn sóslalisma þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Helgi Guðmundsson
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Rltstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Slöumúla 37, Rvik.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð f lausasöiu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1100 kr.
Pólitískt morð
á Indlandi
Morðið á Rajiv Gandhi er
hörmulegur atburður. Það má líka
segja með sanni eins og gert var í
leiðara Tímans á laugardaginn, að
þetta morð „er enginn venjulegur
sorgaratburður, heldur felast í því
ýmis tákn þeirra tíma sem heim-
urinn býr nú við“. En hvaða tákn
eru það og hvemig eigum við að
ráða í þau?
Leiðarinn leitast ekki við að
gefa beint svar við slíkum spum-
ingum, en segir sem svo, að þetta
pólitíska morð geft m.a. „tæki-
færi til að leiða hugann að heims-
hluta sem er okkur Vesturlanda-
mönnum enn stórlega framandi
og við vitum naumast hvort tekst
að stjóma með lýðræðislegum
aðferðum". Hér kemur fram viss
hneigð sem er enn skýrar fram
dregin í annarri grein sem birtist í
sama dagblaði, Tímanum, en þar
segir:
„Morðið á Gandhi minnir oss
hressilega á hve takmarkað skyn-
bragð Vesturlandamenn bera á
málefni annarra heimshluta."
Leiðtogar í lífsháska
Nú má það vel satt heita, að
Vesturlandamenn bera takmarkað
skynbragð á málefni Indlands og
svokallaðs þriðja heims yfirleitt.
En það er samt mikill miskilning-
ur að segja sem svo, að sú stað-
reynd að Indland hefur misst þrjá
leiðtoga fyrir morðingjahendi -
Mahatma Gandhi, Indiru og Raj-
iv, að hún sýni í sjálfu sér að mik-
ið djúp sé staðfest milli „okkar"
heims og „þeirra“. Nær væri að
segja að ofbeldi hefur skotið
djúpum rótum um heim allan og
getur borið niður hvar sem er.
Það eru að sönnu minni líkur á
því að pólitískur höfðingi verði
myrtur á íslandi en víða annars-
staðar. Líklega stafar það einna
helst af því að fáum dettur í hug
að nokkur geti breytt rás heimsins
eða örlögum þjóðar sinnar með
slikum verknaði. Aftur á móti
þurfum við ekki að fara lengra en
til Bandaríkjanna til að rifja það
upp, að þjóðhöfðingjar og for-
setaefhi eru þar í römmum lífs-
háska hvenær sem er. John F.
Kennedy var myrtur, sömuleiðis
bróðir hans Robert, það var skot-
ið á Ronald Reagan.
Það er ekki ýkja mikill munur
á fyrsta heimi og þriðja heimi að
þessu leyti: morðið liggur i loft-
inu. Munurinn á heimshlutum
gæti þá helst verið sá, að öryggis-
þjónustan er betur skipulögð í
hinum ríku löndum. Meiri likur á
að morðingjamir komist ekki að
fómarlambi sínu. En viljinn er
jafhan fyrir hendi - hvort sem til-
ræðismenn væntanlegir em
haldnir einhverri mjög persónu-
legri meinloku, eða hafa látið
telja sér trú um að heimsandinn
væri að sprikla í þeim, hvort
heldur Guð, Sagan eða Þjóðarsál-
in.
Fréttimar og sagan
Oflar en ekki flaska þeir sem
setja saman fréttir á sögunni og
tilvísunum til hennar.
Til dæmis fannst þessum
Klippara hér undarlegt að heyra
það þegar kosningar vom í Al-
baníu ekki alls fyrir löngu, að
þetta væm fyrstu frjálsu kosning-
amar þar í landi í ein 45 ár.
Fréttanotandinn hlaut að halda,
að fyrir þann tíma hafi kosninga-
mál í því góða landi verið í takk
bærilegu ástandi, sem er reyndar
fjarri öllum sanni.
Annað dæmi heldur mein-
laust: Þegar afnumin var sú
skylda að Pólverjar þyrfhi vega-
bréfsáritanir til að fara til Þýska-
lands. Sagt var að nú gætu menn í
fyrsta sinn síðan fyrir stríð ferðast
án slíkra áritana milli landartna.
Klippari hefúr að vísu ekki flett
upp á þessu, en telur fráleitt að
nokkur Pólvetji haft áritunarlaus
komist til Þýskalands „fýrir stríð“
- eða hafa menn gleymt því að
Þýskaland var þá undir stjóm
Hitlers sem var síst af öllu að
greiða götu Pólverja, fyrir nú ut-
an það, að millistríðsárin vom
mikið blómaskeið strangra
ákvæða um vegabréf og áritanir
um mestalla Evrópu.
„I anda marxismans“
Höldum áfram með þetta
smér. Eitt er mjög villandi og það
er þegar talað er um það í frétt-
um, að hér og þar sé stjómað „í
anda marxisma". Til dæmis hafi
Megistu í Eþíópíu, sem nú hefur
flúið land, stjómað í anda Karls
gamla.
Fréttamenn em sjálfsagt í
góðri trú þegar þeir setja saman
slíkar klausur og þeir hafa fyrir
sér alþjóðlegt orðalag fréttaskeyta
„the marxist govemment of Ethi-
opia“. Og þeir hafa það líka fyrir
sér, að ráðamenn til dæmis í Eþí-
ópíu, þeir hafa óspart svarið við
nafh Marx og Leníns og reist af
þeim köllum myndir stórar.
En það kemur í sjálfu sér ekki
„anda marxismans“ við hvað
valdhafar hér eða þar kjósa að
kalla sig. Ekki frekar en það hefði
sanngjamt verið að segja að spillt
óstjóm Haile Selaissie keisara í
Eþíópíu hafi verið „kristileg í
anda“, vegna þess að keisarinn
tilheyrði fomri grein kirkjunnar
og studdist við hana með ýmsum
hætti. Það er til dæmis enginn
„andi marxisma“ í erfðaveldi sem
Kim II Sung og sonur hans hafa
komið sér upp í Norður-Kóreu.
Sönnu nær að tala um „anda léns-
veldis“ eða eitthvað þessháttar.
Tækifærisstefna
Svokallaður þriðjaheims-
marxismi er reyndar mjög sér-
stætt fyrirbæri. Sumpart er hann
til orðinn með þeim hætti, að þeir
flokkar sem höfðu forystu í sjálf-
stæðisbaráttu nýlendna, þeir vom
að leita sér að evrópskri réttlæt-
ingu á því einsflokkskerfí sem
þeir komu sér upp. Og þá var
upplagt að grípa, ekki til „marx-
isma“ heldur til hins sovéska for-
dæmis. Það var nógu „virðulegt",
auk þess sem foringjar þriðja
heimsins trúðu því í raun og vem,
að sovéskur áætlanabúskapur
væri lykillinn að því að taka
„stórt stökk fram á við“. Yfirbuga
vanþróun með samstillingu allra
krafta og þar fram eftir götum.
Eins ofl var þó þessi „marx-
ismi“ eins og hver önnur tækifær-
ismennska. Gott dæmi um það er
stjóm Siads Barre í Sómalíu.
Þegar höfúðóvinir Sómala, Eþí-
ópar, lutu keisarastjóm sem var
höll undir Vesturveldin, þá kvaðst
Siad Barre vera marxisti hinn
mesti, og fékk mikla aðstoð frá
Sovétmönnum og þeirra banda-
mönnum. Þegar veður skipuðust í
Eþíópíu og við tóku liðsforingjar
sem leituðu stuðnings hjá Sovét-
mönnum, þá sveiaði Sómalíufor-
seti „marxismanum", hallaði sér
að Vesturveldunum, fékk hjá
þeim vopn og aðstoð og veitti
herskipum afnot af höfninni í
Beira sem Sovétmenn höfðu áður
notað. En hvað sem stjómskipan í
Sómalíu hét opinberlega, þá
breytti það engu um það að að-
stoð úr austri eða vestri var fyrst
og síðast notuð til að halda lífi í
spilltri alræðisstjóm og bæla nið-
ur með mikilli grimmd alla and-
stöðu gegn henni.
ÞJÓfÐVILJINNÞriðjUda§ur 1281 n
Síðá>2