Þjóðviljinn - 13.07.1991, Blaðsíða 5

ElRlTjENDAIR jgjl FKÉTTIR_ A Umsjón: Dagur Þorleifsson
Vesturlandaher frá Irak - hraðlið til
vemdar Kúrdum staðsett í Tyrklandi
Bandaríska vamarmálaráðuneytið tilkynnti í gær að allt það her-
lið Bandaríkjanna og annarra vesturlandaríkja, sem dvalist hef-
ur í íraska Kúrdistan til vemdar Kúrdum gegn íraksstjóm,
hefði verið kvatt þaðan og myndu síðustu hermennimir í því liði fara
úr landi á mánudag. I herliði þessu em nú um 3300 manns en vom
um 12.000 er flest var, í maí.
Jafhframt hafa vesturlandaríki
ákveðið í samráði við Tyrkland að
staðsetja í tyrkneska Kúrdistan um
3000 manna herlið, þannig búið og
skipulagt að það verði viðbragðs-
snöggt og fljótt í forum, til þess að
hræða Iraksstjóm frá því að ráðast
á Kúrda enn á ný. Lið þetta mun
njóta, ef með þaif, stuðnings flug-
liðs ffá flugvélamóðurskipum á
Persaflóa. Gert er ráð fyrir að í
liðsafla þessum, sem verður undir
bandariskri stjóm, verði bandarísk-
ir, breskir, franskir, tyrkneskir,
spasnskir, belgískir, ítalskir og hol-
lenskir hermenn.
Samkomulag um þetta milli
vesturlandaríkja og Tyrklands er
þó ekki enn fullffágengið, en tyrk-
neskir embættismenn segja að svo
verði innan sk^mms.
Talsmaður bandaríska vamar-
málaráðuneytisins sagði í gær að
Bandaríkin og bandamenn þeirra
úr Persaflóastríði hefðu látið Iraks-
stjóm vita að þessi ríki „hefðu
áffam eindreginn áhuga á að friður
héldist í Irak“ og að þau væru
„reiðubúin til að bregðast með
hemaðaraðgerðum við athöfnum
Iraks er yllu ófriði."
Hann sagði einnig að banda-
menn ætluðust til að her, sérþjálfúð
lögregla og vopnaðar landamæra-
varðsveitir Iraks héldu sig utan nú-
verandi vemdarsvæðis banda-
manna í íraska Kúrdistan. Enn-
ffemur skyldu engar íraskar flug-
vélar vera á lofti norðan 36.
breiddarbaugs. Norðan hans er
meirihluti kúrdnesku byggðanna í
Irak, en ekki suðurhluti þeirra.
Talið er að tyrkneska stjómin
hafi ákveðið að verða með i þess-
um ráðstöfúnum til að fyrirbyggja
að Qöldaflótti Íraks-Kúrda til tyrk-
nesku Iandamæranna í vor endur-
taki sig. Munu Tyrkir í því sam-
bandi hafa í huga ástandið í tyrk-
neska Kúrdistan, þar sem mikil
andstaða er við tyrknesk yfirráð og
virðist fara vaxandi um þessar
mundir.
Um hálf miljón Kúrda flýði ffá
írak til tyrknesku landamæranna í
vor, en þeir hafa nú flestir snúið til
baka. Margir þeirra Kúrda, sem
flýðu til írösku landamæranna og
komu flestir ffá suðurhluta íraska
Kúrdistans, hafa einnig haldið
heim á leið, en í þeim hluta lands-
ins er ástandið ótryggara en í norð-
urhlutanum, þar sem hersveitir
bandamanna hafa verið. Engin slík
vemdarsvæði em í suðurhluta
íraska Kúrdistans og þar eru sum
svæði á valdi Irakshers en önnur
undir stjóm kúrdneskra skæmliða.
Merani Fadel, einn af fomstu-
mönnum Kúrdneska lýðræðis-
flokksins, lét i gær í Ijós ósk um að
bandamannahersveitir yrðu í íraska
Kúrdistan enn um skeið, meðan
ekki hefði náðst fullnaðarsam-
komulag með Kúrdum og íraks-
stjóm um sjálfstjóm fyrir Kúrda.
Svo er að heyra á fréttum að í
norðurhluta íraska Kúrdistans sé
lífið að færast í eðlilegt horf,
landsmenn hafi flestir snúið til
heimila sinna og hveitiuppskera
þar var í ár með besta móti. Þó era
enn um 50.000 manns þar í flótta-
mannabúðum. I suðurhluta kúrd-
nesku byggðanna, þar sem engar
vesturlandahersveitir hafa verið, er
ástandið verra. Uppskemstörf hafa
gengið þar treglega, ekki síst
vegna þess að íraksher hefúr lagt
jarðsprengjur á akra, og þar áræða
margir ekki að snúa aftur til heim-
kynna sinna.
Kúrdnesk böm og breskur hermaöur - hversu mikil trygging verður fyrirhugaöur fælingarherstyrkur vesturlanda-
rlkja öryggi Iraks- Kúrda?
Bosnía - eldfimasta
þjóðemapúðurtimnan
r
Ifféttunum af þeim ósköpum sem nú ganga á í Júgóslavíu hefúr
mest kveðið að þremur lýðveldum þar, Serbíu, Króatíu og Slóven-
íu. Minna hefúr heyrst fíá hinum lýðveldunum þar þremur, þ.á m.
Bosníu- Herzegóvínu, sem að margra áliti er þó eldfimasta þjóðema-
púðurtunnan í því sundurlynda sambandslýðveldi.
Sviss leyfir fjár-
magnsútflutning
til Suður-Afríku
Sviss bættist í fyrradag í röð
þeirra landa sem em að láta af
refsiaðgerðum gegn Suður-Afr-
íku með því að afnema höft á
fjármagnsútflutningi þangað.
Undirtektimar við þá
ákvörðun Bandaríkjastjómar að
hætta efnahagslegum refsiað-
gerðum gegn Suður-Afríku,
sem er mikill sigur fyrir Suður-
Affíkustjóm, em misjafnar og
óvíst hvort fleiri en Svisslend-
ingar feta á næstunni í fótspor
Bandaríkjanna í því efni. Evr-
ópubandalagið vildi þegar i apr-
íl aflétta hömlum á viðskiptum
við Suður-Affíku að nokkm, en
af því varð ekki vegna andstöðu
dönsku stjómarinnar, sem
vinstriflokkar þar þvinguðu til
þeirrar afstöðu.
Affíska þjóðarráðið (ANC)
lét í ljós óánægju með áminnsta
ákvörðun Bandaríkjastjómar og
á þá leið hafa viðbrögðin verið
vfðast í þriðja heiminum. Ibra-
him Babangida, forseti Nígeríu
og formaður Einingarsamtaka
Affíku (OAU), kallaði þetta
„stórfellt áfall“.
Fimmveldi setja
Irak úrslitakosti
Fulltrúar ríkja þeirra, sem
fastaaðild eiga að Óryggisráði
Sameinuðu þjóðanna (Banda-
ríkjanna, Bretlands, Frakklands,
Kina og Sovétríkjanna), kvöddu
í gasr á fund sinn ambassador
íraks hjá S.þ. og tilkynntu hon-
um að stjóm hans yrði að leggja
ffam tæmandi lista um tækni og
efnabirgðir sínar, er nota mætti
til kjamorkuvinnslu. Færi Iraks-
stjóm ekki að þeim tilmælum
yrði hún að taka afleiðingunum.
Bandarískir embættismenn
segja að Bandarikjaher hafi til
taks lista yfir staði í írak, sem
ráðist kunni að verða á ef Iraks-
stjóm fari ekki í einu og öllu að
fyrirmælum S.þ. í þessu máli.
Lýðveldi þetta er svo til alger-
lega umkringt af Króatíu, Serbíu
og Svartfjallalandi, sem í stómm
dráttum er Serbíu megin i deilun-
um.
Hin lýðveldin fimm eiga það
sameiginlegt að i þeim öllum er
ein þjóð langfjölmennust og ríkj-
andi. Þau geta því kallast þjóðlönd.
En i Bosníu em þjóðimar þijár og
engin í meirihluta.
Um 40 af hundraði íbúa lýð-
veldisins, sem em um 4,2 miljónir,
em múslímar, um þriðjungurinn
Serbar og um fimmtungur Króatar.
Allir tala þeir sömu tungu, serb-
ókróatísku, en ekki dugir það til að
sameina þá ffemur en Króáta og
Serba annarsstaðar.
Bosnísku múslímamir em af-
komendur slavneskra og kristinna
landsmanna, sem snemst til íslams
meðan Ósmans-Tyrkir réðu þar
löndum, en héldu tungu sinni. I
Júgóslavíu em þeir skilgreindir
sem sérstök þjóð.
í fijálsum kosningum sem ný-
lega fóm ffam i Bosníu skiptust
menn nokkumveginn eftir þjóð-
emi/trú og síðan ríkir yfir lýðveld-
inu samsteypustjórn þriggja
flokka, múslímaflokks, serba-
flokks, króataflokks. Samlyndið í
þeirri stjóm er ekki gott og hefúr
upp á síðkastið farið versnandi.
Það stafar m.a. af því að „það
liggur í loftinu“, sérstaklega eftir
heldur hallærislega ffammistöðu
júgóslavneska hersins gegn Sló-
venum, að serbneska stjómin undir
fomstu Slobodans Milosevic sé
farin að hallast að því að sam-
bandslýðveldinu sé ekki við bjarg-
andi. Menn þykjast sjá merki þess
að Milosevic og fýlgismenn hans
séu tilleiðanlegir til þess að fallast
á svokallaða stórserbneska lausn í
staðinn, þ.e.a.s. að sambandslýð-
veldið leysist upp en sjálfstæð
Serbía innlimi þau svæði í Króatíu
og Bosníu er að miklu eða tals-
verðu leyti era byggð Serbum. Ef
Slóvenía losnaði frá Júgóslavíu
yrði erfiðara en fyrr fýrir Króatíu
að standa gegn slíkri lausn. í stríði
við Serbíu stæði hún illa að vígi,
með sambandsherinn undir serb-
neskri stjóm á móti sér og lausan
allra mála í Slóveníu og þar að
auki fjölmenna serbneska þjóðem-
isminnihluta ekki einungis í Bo-
sníu, heldur og Króatiu sjálfri.
KJögumálin ganga á víxl í Bo-
sniu þessa dagana og saka allir alla
um að reyna að splundra lýðveld-
inu eða leggja það niður með það
fýrir augum að sameina það Króa-
tíu eða Serbíu. Ef að líkum lætur
vilja Króatar/Serbar lýðveldisins
helst sameinast Króatíu/Serbíu, en
þó heldur hafa lýðveldið áfram en
það falli undir Serbíu/Króatíu.
Um Bosníumúslíma segir
þekktur bandarísk-júgóslavneskur
sagnffæðingur að þeir hafi alla sína
tíð verið hlýðnir valdhöfúm lands
síns, hvort heldur þeir hafi verið
Tyrkjasoldánar, Habsborgarar,
Serbakonungar, nasistar eða
kommúnistar Titos og gert sitt
besta til að verða sér úti um hlunn-
indi f staðinn. Nú er ekki óhugs-
andi að þeir þykist eygja mögu-
leika á að verða ríkjandi þjóð í
sjálfstæðri Bosníu. í bráðina hefúr
tekist einskonar bandalag með
múslímaflokki lýðveldisins, sem er
í stjómarforustu, og króataflokkn-
um, vegna sameiginlegs ótta við
Seibíu, fjölmennasta lýðveldið, og
serbnesku hcrshöfðingjana sem
stjóma sambandshcmum.
Hætt er við að það bandalag,
eins og fleira í yfirstandandi ill-
deilum í Júgóslavíu, veki upp
óhugnanlegar endurminningar.
Þegar Þjóðveijar höfðu hertekið
Júgóslavíu 1941 lögðu þeir Bosníu
undir sitt króatíska leppríki er laut
grimmri fasistastjóm. Bosníuserbar
okkar daga muna enn fjöldamorð
og önnur hryðjuverk sem þáver-
andi valdhafar Króatíu ffömdu á
þeirra fólki og þeim sjálfúm. Þeir
muna einnig að múslimar vora
margir hollir króatísku ústasja-
stjóminni og tóku þátt í hryðju-
verkum hennar.
I Slóveníu er allur þorri íbúa
Slóvenar og stjóm þess lýðveldis
sækist ekki eftir landsvæðum í öðr-
um lýðveldum. Með hliðsjón af
því virðist illdeila Slóveniu og
sambandsstjómar því tiltölulega
auðveld úrlausnar, a.m.k. saman-
borið við deilur Serba og Króata.
Jafnvel með besta vilja væri stór-
felldum erfiðleikum bundið fýrir
fomstumenn þessara þjóða að
draga upp ný landamæri sín á
milli. Mikill hluti serbabyggðanna
í Bosníu og Króatíu liggur sem sé
langt ffá landamærum þessara lýð-
velda að Serbíu og Svartfjallalandi.
Þær em mikið til vestanvert í Bo-
sniu og í Dalmatíu.
Skástrikuðu svæðin eru héruð þau í Bosníu og Króatíu, sem að
mestu eða miklu leyti eru byggð serbnesku fólki.
Síða 5
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 13. júlí 1991