Þjóðviljinn - 23.08.1991, Qupperneq 7

Gorbatsjov - Vestur-Evrópumenn þeir sem nú vilja hjálpa upp á hann örlátlegar en fyrr segja aö ófarir valda-
ránsmanna tryggi að efnahagsaðstoö við Sovétrikin komi að gagni, þar eð þeir hafi verið helstu þröskuldar í
vegi umbóta á efnahagskerfi.
A hvorn skal veðja,
Gorbatsjov eða Jeltsín?
Agreiningur meðal sjö mestu iðnríkja heims
um stuðning við sovésku stjórnina,
líklegt talið að völd dragist frá henni til stjórna lýðvelda
Leiðtogar helstu vesturlanda-
ríkja og Japans fagna manna
mest falli sovésku valdaræningj-
anna og þarf varla að efast um að
þeim sé aivara. Hinsvegar líta
þeir sem margir fleiri svo á, að
valdaránstilraunin hafi markað
straumhvörf sem þeir eru ekki á
einu máli um hversu við skuli
bregðast.
Margra mál á Vesturlöndum er
að þau hafi lagt sovéskum íhalds-
mönnum vopn í hendur með tregðu
á að veita stjóm Gorbatsjovs efna-
hagslega aðstoð. í Sovétríkjunum
hafi margir litið svo á, að hann hafi
farið bónleiður til búðar til Lund-
úna í júlí, er hann hitti þar leiðtoga
sjö mestu iðnríkja heims. Þar fékk
hann loforð um tæknilega aðstoð og
aukaaðild fyrir Sovétríkin að Al-
þjóðlega gjaldeyrissjóðnum (IMF),
en ekki fyrirheit um teljandi efha-
hagslega aðstoð.
Efnahagshjálp
tafarlaust
Ágreiningur var um þetta með-
al þeirra sjö stóru. Evrópsku megin-
landsveldin, Þýskaland, Frakkland
og Ítalía, mæltu með verulegri
efnahagsaðstoð við sovésku stjóm-
ina en hin fjögur aðildarriki sjö-
ríkjaklúbbsins vom þar á móti, sér-
staklega Bandaríkin og Japan.
Breitt var yfir ágreininginn á fund-
inum en Bandaríkin og Japan höfðu
sitt fram í stómm dráttum.
Nú er svo að sjá að evrópsku
meginlandsveldin séu staðráðin í
því að niðurstöður Lundúnafundar
sjöveldanna verði teknar til gagn-
gerrar endurskoðunar og að þau
ákveði að veita Sovétríkjunum þeg-
ar í stað vemlega efhahagsaðstoð til
að greiða fyrir umbótum í efna-
hagskerfi þeirra. Gianni de Michel-
is, utanríkisráðherra Italíu (sem er
mesta viðskiptaland Sovétrikjanna,
næst Þýskalandi), tilkynnti í gær að
stjóm hans hefði ákveðið að leggja
til að Sovétríkin fengju fúlla aðild
að IMF hið allra fýrsta. Það yrði til
að greiða fyrir efnahagsaðstoð til
þeirra að vestan.
Japanir krefjast
Suöur-Kúrileyja
Viðbrögð stjóma Bandaríkj-
anna og Japans í gær bentu til þess
að þau hefðu í þeim efnum nokkuð
sömu afstöðu og fýrr. Bandarikja-
stjóm segir að efhahagsmálin séu í
slíku óstandi hjá Sovétmönnum að
hætt sé við að efnahagsaðstoð til
þeirra eins og sakir standa færi í
súginn, og Japansstjóm virðist
hugsa eitthvað svipað. Þar að auki
setja Japanir það sem skilyrði fýrir
meiri efnahagsaðstoð við Sovétrík-
in að þau láti af hendi við þá Suður-
Kúrileyjar.
Á Lundúnafúndi var Bretland
Bandaríkjanna og Japans megin í
máli þessu, en ummæli Johns Maj-
or, forsætisráðherra Breta, í gær
bentu til þess að Bretar væm í því
að færast nær afstöðu meginlands-
veldanna.
Jafnframt þessu em vestur-
landaleiðtogar óvissir um, hvetjir
muni skipta mestu máli í Sovétríkj-
unum eftir valdaránið misheppn-
aða, Gorbatsjov og miðstjóm hans
eða stjómir lýðveldanna. Þegar fýr-
ir valdaránið vom stjómir vestur-
landarikja famar að taka upp bein
sambönd við stjómir lýðveldanna,
sérstaklega Rússlands undir fomstu
Borísar Jeltsíns.
Nú er Jeltsín dáður meira en
nokkm sinni fýrr sem kappi sá er
bauð valdaræningjunum byrginn og
kom þeim á kné, og ætla má að völd
hans og þar með stjómar rússneska
sambandslýðveldisins aukist við
það í raun. Þar sem Rússland er
kjami Sovétrikjanna hlyti því að
fylgja að vald miðstjómarinnar
minnkaði.
Eystrasaltslýó-
veldin, Úkraína
Ennfremur gerðist það þá fáu
daga sem valdaræningjamir réðu að
nafninu til að Eistland og Lettland
lýstu yfir fúllu sjálfstæði þegar i
stað að fordæmi Litháens frá því í
fýrra.
Eftir það sem nú hefúr gerst
verður erfiðara fýrir sovésk stjóm-
völd að standa gegn sjálfstæðis-
kröfúm þessara ríkja en fýrr og
scnnilegt er að á Vesturlöndum fær-
ist í aukana kröfúr um að vestur-
landaríkin viðurkenni sjálfstæði
Eystrasaltsríkjanna þriggja undan-
bragðalaust. Það er vandamál fýrir
vesturlandastjómir, sem eins og
sakir standa vilja síst af öllu auka
vandræði sovésku miðstjómarinn-
ar.
Það sem heyrist nú frá Úkraínu
bendir einnig til þess að ráðamenn
þessa auðuga og annars fjölmenn-
asta lýðveldis Sovétríkjanna hygg-
ist nú gera alvöru úr því að taka sér
aukna sjálfstjóm.
Þótt svokölluð neyðamefnd
valdaræningjanna sæti ekki að
völdum nema í tvo daga, dugði það
til þess að koma af stað votti af
kaldastríðshviðu á Vesturlöndum.
Það kom helst fram í allharðorðri
„viðvörun" til Sovétríkjanna frá ut-
anríkisráðhemim Nató, sem kom
frekar hallærislega út af því að hún
var samþykkt á miðvikudag, þegar
„kúppið" var þegar farið út um þúf-
ur.
Ekki er ólíklegt að ýmsir þeir á
Vesturlöndum, sem hafa hagsmuna
að gæta í herjum og vígbúnaði,
muni á næstunni halda því fram að
„fýrst þetta gerðist, geti það gerst
aftur“.
Ekki virðist sá kvíði mjög vel
grundvallaður, þegar haft er i huga
að við valdaránið kom á daginn að
sovéski herinn, og varla einu sinni
KGB, létu ekki að stjóm þeirra
Jazovs, Krjútsjkovs og Pugos,
æðstu manna stofnana þessara sem
voru helstu forkólfar valdaræningj-
anna. Það hefði einhvemtíma verið
talið til tíðinda
Föstudagur 23. ágúst 1991 NÝTT HELGARBLAÐ — SÍÐA 7
Með bestu
fáanlegri
tækni
Fyrir mánuði fékk Náttúru-
verndarráð til umsagnar starfs-
leyfi fyrirhugaðrar álbræðslu á
Keilisnesi. Var það texti mikill,
bæði í islenskri og enskri útgáfu.
Við nánari athugun reyndist gæta
allnokkurrar ónákvæmni í ís-
lenska textanum í samanburði við
hinn enska, léleg þýðing, ef svo má
segja. Var texti þessi því endur-
sendur. Fyrir viku fékk svo ráðið
aðra útgáfu textans, og var nú bet-
ur vandað til verksins. Þennan
texta fékk svo umhverfisnefnd AI-
þingis loks að sjá.
Ég hef áður haldið því fram á
síðum Þjóðviljans, að „sérfræðingar"
umhverfisráðuneytisins, sem með
starfsleyfið fæm, hefðu sennilega
fátt annað með málið að sýsla en að
snara tilboðum Atlantal-hópsins yfir
á íslensku. Þessi tilgáta hefúr nú ver-
ið staðfest og það sem meira er,
kunnátta „sérfræðinganna" í ástkæra
ylhýra málinu reyndist óviðunandi
fýrir venjulega fúlltrúa Náttúru-
vemdarráðs.
Síðasta útgáfa starfsleyfisins
hefúr samt að geyma ýmis blómstur,
sem ættu ekki að finnast í rósagarði
hins orðvanda umhverfisráðherra,
Eiðs Guðnasonar, sem eitt sinn hlaut
málfarsverðlaun ríkissjónvarpsins.
Hér er eitt þeirra:
„Hlutaðeigandi aðilar munu
fýlgjast grannt með ffamtíðarþróun í
tækninýjungum sem miða að því að
draga úr útblæstri brennisteinstvíild-
is, t.d. með minnkun brennisteins í
forskautsefninu, til þess að íhuga
endurskoðun á framleiðsluaðferð, ef
hún reynist fjárhagslega hagkvæm.“
Leikur aö
lykiloröum
Ráðherrar án fagþekkingar reyna
oft að temja sér vald á lykilorðum,
sem þeir varpa ffarn við ýmis tæki-
færi, t.d. ef slá þarf ryki i augu ffétta-
manna, sem enn minni þekkingu
hafa. Frasar eins og PPP-reglan, var-
úðarreglan og besta fáanleg tækni
eru dæmi um þetta. Þama er um al-
þjóðlegar vinnureglur að ræða, sem
þjóðir viða um heim eru að reyna að
temja sér í umhverfismálum.
Ráðamenn hér segja hins vegar
eitt og ffamkvæma svo allt annað.
Auðvitað er það ekki besta fáanleg
tækni að láta allt brennisteinstvíildi
ffá Keilisnesi tjúka óhreinsað út í
loftið. Það er bara gert af þjónkun við
hina erlendu viðsemjendur eins og
svo margt annað.
Mótbárur „sérffæðinganna“ eru
hins vegar þær að brennisteinstvíildi
myndist m.a. á hverasvæðum, og
eldci séu uppi nein áform um að setja
hreinsitæki á borholur! Þessu má
svara á þá leið að sú tíð kann að
koma að í alþjóðasáttmálum vetði
þess krafist að brennisteinsríkt loft,
sem hleypt er upp á yfirborð jarðar af
mannavöldum, t.d. í gufúaflsvirkjun-
um, verði hreinsað. Loflhjúpurinn er
öllu mannkyni sameiginlegur og
okkar mengun er ekkert hreinni eða
betri en annarra.
Þegar nefndur er vothreinsibún-
aður hefjast aðrir kveinstafir: „Hvað
á að gera við hið mengaða ffárennsli,
sem ffá hreinsibúnaðinum kemur?“
Það eru aldeilis ótrúlegar spumingar
sem heyrast úr umhverfisráðuneyt-
inu. Kalksúlfat og önnur efni sem
felld em út á fýrsta stigi vothreinsun-
ar með sjávarúða em tekin á annað
stig hreinsunarinnar í fellingartanka.
Við vothreinsun verða sem sé til
ýmsar aukaafúrðir stóriðjunnar, sem
em miður æskilegar, en fara að öðr-
um kosti beint út í umhverfið. Þær
verður að færa á gjaldahlið umhverf-
iskostnaðar- reikningsins.Þetta er
beinn kostnaður, sem
verksmiðjan verður að
taka á sig, eins og margt
annað sem ekki er nefrít
hér. Vothreinsibúnaður er besta fáan-
lega tækni í dag og án hans á verk-
smiðjan auðvitað ekki að fá starfs-
leyfi.
Óþolandi sukk
með sjóöi
framtíöarinnar
Það gengur ekki að hið íslenska
umhverfisráðuneyti sé sífellt að veita
útlendingum yfirdráttarheimild á
innistæður afkomenda okkar. Móðir
náttúra verður ekki í betra standi til
að ala komandi kynslóðir af sér, ef
svona er á málum haldið. Svo notast
sé við orðfæri núverandi forsætisráð-
herra: „Þetta er óþolandi sukk með
sjóði ffamtíðarinnar!"
Margir horfa reyndar til Daviðs
Oddssonar með spumaraugum:
„Skyldi hinn kolómögulegi raforku-
sölusamningur ffá þvi fýrir ári vera
orðinn betri fýrir það eitt að Davíð er
nú sjálfúr sestur við stýrið?"
Samningurinn hefúr nefnilega,
ef eitthvað er, versnað síðan þá. Allir
hafa nú séð hvemig álverðið getur
steypst niður á við. Það vita kannski
ekki eins margir að inn á markaðinn
streyma ýmis ný efhi, sem munu
leysa álið frá ýmsum núverandi hlut-
verkum sínum innan skamms. En
það er efni í aðra grein.
Stórkostlegar
falsanir álmenna
Aðalatriðið er þetta: Það er verið
að fálsa þetta dæmi með stórkostleg-
um hætti.
Heilu virkjanimar eru styttar út
úr jöfnum Landsvirkjunar. Dýrustu
náttúmperlur landsins em girtar yfir-
þyrmandi raflínum til að þvera land-
ið á sem ódýrasta vísu. Fátæk sveit-
arfélög em látin gera hafnir fýrir mil-
jarð með bakábyrgð rikissjóðs, og
eins og áður segir ætlar umhverfis-
ráðuneytið að opna yfirdiáttarreikn-
ing hjá móður náttúm og senda
þangað allan skítinn um fyrirsjáan-
lega ffamtíð.
Allt þetta fýrir eitt skitið álver,
sem skaffar 600 störf, en setur senni-
lega Landsvirkjun á hausinn. Þvi til
að dæmið gangi upp þarf álverð að
hækka um 100% og haldast þannig
næstu 25 ár.
Talsmönnum loðdýraræktar og
fiskeldis er mjög hallmælt þessa dag-
ana, jafhvel kallaðir fjárglæframenn.
Allt og sumt sem þeir sögðu var:
„Við gerum ráð fýrir óbreyttu verði á
næstu áram.“
Þeir gerðu enga líkindaáhættu-
dreifingu eins .>g Jón Sigurðsson.
Þeir vom bara að reyna að fitja upp á
nýjum atvinnugreinum til að gagnast
byggðum sínum. Þeir hafa ekki feng-
ið nein 25 ár til að sýna ffam á hagn-
að eins og álverið fær. Þeir em bara
dæmdir fúskarar af núverandi ríkis-
stjóm og slegnir
af.
Já, ál dregur
margan á tál.
Einar Valur
Ingimundarson