Þjóðviljinn - 12.10.1991, Qupperneq 3

AÐ ctkfmit ttt.f.pmt
T^Á^gur^októbe^
lausasölíT
tölublað
*ttE***
VnS=tos,MU,’"“ '","’an
BP^;—i aTooí
Endn skolag)
Á þessari forslöu Þjóðviljans og baksíðu Morgunblaðsins frá 2. október sl. má greinilega sjá mismunandi áherslur. Þjóðviljanum þótti mótmæli þúsunda skólanema gefa tilefni til aðal fréttar
dagsins. Á sömu stundu og Ijósmyndari Þjóðviljans tók mynd af mannfjöldanum á Austurvelli snéri Ijósmyndari Morgunblaðsins myndavélinni að hefðbundinni göngu þingmanna milli kirkju og
þinghúss. Morgunblaðið sagði síðan frá mótmælum námsmanna með lítilli klausu og mynd inni f blaðinu. Hvor áherslan er „rétt“ eða „röng“ skiptir ekki máli, en af þessu dæmi má augljóslega
Blöð, skoðanaskipti og skoðanafrelsi
Fréttin af greiðslustöðvun Þjóðviljans fyrir tæpum tveimur mánuðum vakti að von-
um talsverða athygli. Margir efuðust um að blaðinu tækist að ná sér svo á strik að
það ætti trúverðuga von um lengra líf. Af þessu tilefni hafa ýmsir lagt orð í belg í tjöl-
miðlum og sýnist sitt hverjum um réttmæti þess að halda áfram útgáfu blaðsins. Þeir
eru meira að segja til sem beinlínis hafa látið það fara í taugarnar á sér að blaðið skuli
ekki vera dautt. Sem betur fer eru hinar raddirnar þó miklu fleiri og kröftugri sem
segja að koma verði í veg fyrir að Morgunblaðið og DV verði ein á dagblaðamarkaðin-
um á landsmælikvarða, en eins og flestir vita er útbreiðsla Dags á Akureyri að lang-
mestu leyti bundin við Norðurland. Um síðustu mánaðamót bárust svo nýjar fréttir úr
blaðaheiminum, með því að öllum starfsmönnum Tímans var sagt upp og Steingrímur
Hermannsson, formaður blaðstjórnar, skýrði frá því að blaðið myndi ekki koma út eft-
ir áramót, a.m.k. ekki í óbreyttri mynd. Stjórnendum Þjóðviljans var að vísu kunnugt
um rekstrarerfiðleika Tímans, en því er ekki að neita að svo afdráttarlaus ákvörðun
kom þeim á óvart.
Askrifendasöfnun Þjóðviljans hefur skil-
að blaðinu um 1300 nýjum áskrifendum
það sem af er, en markið var sett á 2000 eins
og kunnugt er. Fái blaðið nokkrar vikur í
viðbót til að vinna að söfnun áskrifenda eru
miklar líkur á að átakið takist og kostur sé á
að gefa út Þjóðviljann áfram. Þetta er ger-
breyting frá þeirri vonlausu aðstöðu sem
blaðið var komið i við greiðslustöðvunina
og felur í sér að hægt er að skoða af raunsæi
alla möguleika sem nú kunna að vera fyrir
hendi.
Þjóðviljinn, Tíminn og Alþýðublaðið áttu
lengi saman prentsmiðjuna Blaðaprent
og má fullyrða að þau hafi um árabil sparað
sér veruleg útgjöld með þessum hætti.
Rekstri prentsmiðjunnar hefur nú verið hætt,
vegna rekstrarerfiðleika, og vélar hennar
seldar prentsmiðjunni Odda, sem prentar
blöðin þrjú samkvæmt sameiginlegum
prentsamningi. Auk þess hafa blöðin með
sér samstarf um dreifmgu og gerir þetta
hvort tveggja að verkum að þau eru fjár-
hagslega háð hvert öðru. Ef eitt þeirra hættir
að koma út veldur það erftðleikum fyrir hin.
Sú ákvörðun útgefenda Tímans að hætta að
gefa hann út í óbreyttri mynd leiðir því sjálf-
krafa til þess að ekki verður hjá því komist
að ræða við forráðamenn blaðsins, þó ekki
væri til annars en að átta sig á stöðu Þjóð-
viljans við hin nýju skilyrði. Á meðan
áskrifendasöfnunin hefur staðið yfir hefur
mikið verið spurt um það hvort ekki séu
komin skilyrði til að sameina blöðin, a.m.k.
Tímann og Þjóðviljann, og stofha til blaðs á
mið-vinstri væng sem væri mótvægi við
hægri pressuna, Morgunblaðið og DV. Það
er eðlilegt og skiljanlegt að þessi spuming
komi upp, og það er beinlínis skylt að ræða
hana af alvöm og án allra fordóma.
Rökin fyrir áframhaldandi útgáfu Þjóð-
viljans ætti ekki að þurfa að tíunda. Með
brotthvarfi hans af blaðamarkaði myndi fjöl-
miðlaflóran breytast svo um munar. Ot-
breiðsla blaðsins stenst að sönnu engan sam-
jöfnuð við útbreiðslu „stóru“ blaðanna, eink-
um Morgunblaðsins. En í blaðinu birtist
rödd, sem skiptir máli fyrir vinstrisinna og
félagshyggjufólk og þá um leið fyrir raun-
vemlegt skoðanafrelsi í landinu. Þetta höf-
Fyrir daga sjónvarpsins
voru blöðin og útvarpið ein
um athygli fólks og á síðum
blaðanna fór nánast öll op-
inber þjóðfélagsumræða
fram
um við verið að segja með ýmsum hætti í
háa herrans tíð, enda er það í krafti sérstöðu
sinnar sem Þjóðviljinn hefur komið svo
lengi út, þrátt fyrir það að hann hafi nánast
aldrei verið rekinn með fjárhagslegum hagn-
aði. Þó það kunni að sýnast endurtekning á
því sem nýlega hefur verið sagt á þessum
vettvangi þá er rétt að fara nokkmm orðum
um aðstöðu dagblaða við breyttar aðstæður.
Afstaðan til blaða hefur breyst gífurlega á
síðustu ámm. Fyrir daga sjónvarpsins
vom blöðin og útvarpið ein um athygli fólks
og á síðum blaðanna fór nánast öll opinber
þjóðfélagsumræða fram. Með tilkomu sjón-
varps, og síðar fjölgun ljósvakamiðla að
ekki sé nú minnst á allan þann sæg af tíma-
ritum sem út em gefin, hcfur afstaða fólks til
fjölmiðlanna gerbreyst. Nú verður hver fjöl-
miðill að veita notendum sem fullkomnasta
þjónustu á því sviði sem hann er. Til að
mynda verða dagblöð í nútíma samfélagi að
veita lesendum víðtæka þjónustu, efni þeirra
verður að ná til flestra áhugasviða fjöl-
skyldnanna í landinu. Þau verða að veita
þjónustu sem varðar atvinnuvegi, menntun,
menningu og hvað eina. Það er kannski dá-
lítið erfitt að tala um þjónustu í þessu sam-
bandi, en vinstri sinnað blað eins og Þjóð-
viljinn á að veita lesendum sínum þá „þjón-
ustu“ að halda fram vinstri sjónarmiðum í
ritstjómarskrifum sínum og mati á umfjöll-
unarefnum. Þetta er nákvæmlega það sama
og Morgunblaðið gerir á hinn vænginn og
vísast til mynda og myndatexta sem ætti að
skýra þetta vel.
En þessi þjónusta ein saman dugar ekki.
Blað á vinstri vængnum verður að vera
engu síður alhliða en önnur blöð til að ná at-
hygli og útbreiðslu sem dugar þeim til fram-
búðarlífs. Litlu blöðunum er skorinn svo
þröngur fjárhagslegur stakkur að þetta geta
þau ekki. Vægi stjómmálaskrifa verður til-
tölulega mikið, fréttimar verða í of ríkum
mæli þær sömu og fólk er búið að sjá og
heyra í öðrum fjölmiðlum. Af sömu ástæð-
um er ekki hægt að kafa dýpra í mál og
vinna fjöibreyttari og ýtarlegri fréttir og
fréttaskýringar, sem bæta verulega við fram-
lag annarra fjölmiðla. Umfjöllunarefnin
verða einfaldlega allt of fá. Svo dæmi sé
tekið af Þjóðviljanum þá hefur blaðið lengi
reynt að sinna skák, bridds og menningu
sæmilega. 1 þeim efnum höfum við notið
starfskrafta fólks sem kann vel til verka og
höfum með því aukið styrk blaðsins að
miklum mun. Á þessu sviði sem öðrum er-
um við þó langt á eftir þegar mikið er um að
vera eins og sjá má á umfjölluninni um
heimsmeistaramótið í bridds sem þjóðin hef-
ur hafl mikinn áhuga á. Morgunblaðið er
með blaðamann á staðnum og birtir daglega
..ef blöðin hafa ekki starfs-
skilyrði á markaði eiga þá
eigendur þeirra að hætta
með öllu að skipta sér af
blaðaútgáfu?
eina til tvær síður um mótið. Þjóðviljinn get-
ur sinnt heimsbikarmótinu í skák af því að
það er innan seilingar og kostar blaðið lítið
sem ekki neitt. Öðrum áhugamálum fólks er
sáralítið sinnt, en það Iitla sem gert er fellur
yfirleitt í afar góðan jarðveg.
annig mætti halda áfram að telja upp
fjölmörg dæmi þess hvemig lítil blöð
þrengjast smátt og smátt af fjárhagsástæð-
um, sem leiðir svo til þess að þau tapa bæði
áskrifendum og auglýsendum, með afleið-
ingum sem ekki þarf að ræða frekar. Þessi
þróun er ekki séríslensk eins og sjá má á þvi,
að einmitt þessa dagana hafa borist fréttir frá
Finnlandi þess efnis að eitt elsta og virtasta
dagblað iandsins sé hætt að koma út dag-
lega, en hafi verið breytt í vikublað. Ef Þjóð-
viljinn yrði einn á markaði vinstra megin, að
Tímanum og Alþýðublaðinu gengnum, þá
mætti vafalaust draga þá ályktun að meira
rými skapaðist handa honum, í því kynni að
vera sóknarfæri fólgið. Um þetta má auðvit-
að deila, en hætt er þó við að iítið verði úr
þessu sóknarfæri ef blaðið hefiir ekki fjár-
hagslegt bolmagn og aðra aðstöðu til að
fylla upp í það tómarúm sem þannig myndi
skapast. Því er ekki ólíklegt að Þjóðviljinn
lenti enn í erfiðleikum á allra næstu misser-
um, sem ekki er hægt að spá um nú hvort
hann kæmist i gegn um.
Við þessi skilyrði væri fúllkomið ábyrgð-
arleysi að ræða ekki í alvöru stöðuna á
blaðamarkaði á næstunni. Er til að mynda
hugsanlegt að Tíminn, Þjóðviljinn og Al-
þýðublaðið hætti öll að koma út og skilji eft-
ir sig autt svæði á blaðamarkaði, þvi ekki fer
á milli mála að þörf er fyrir dagblað til mót-
vægis við Morgunblaðið og DV? Aðstand-
endur Þjóðviljans og Timans væru ekki
starfi sínu vaxnir ef þeir íæddu ekki saman,
þegar svona stendur á, þó ekki væri til ann-
ars en að kanna hvort þeir geti haft áhrif á
það sem kann að taka við ef þeir neyðast til
að hætta útgáfunni. Mörgum velunnurum
Þjóðviljans og Tímans kann að finnast það
nokkuð einkennilegt að þessi blöð, sem svo
sannarlega hafa ekki alltaf verið á einu máli,
renni með einhverjum hætti í eina sæng og
það jafnvel í félagi við Alþýðublaðið. Á
móti þessu verður að spyrja þeirrar alvarlegu
spumingar: Ef blöðin hafa ekki starfsskil-
yrði á markaði, eiga þá eigendur þeirra að
hætta með öllu að skipta sér af blaðaútgáfu?
Þeirri spumingu hljótum við sem stöndum
að Þjóðviljanum að svara neitandi. Við höf-
um róið lífróður fyrir blaðið að undanfömu
og náð miklum árangri. Þcim róðri verður að
halda áfram, enda þótt aðstæður séu nú stór-
breyttar frá því i ágúst og framtíðarstarfs-
skilyrði blaðsins miklu óvissari en þá var
gert ráð fyrir. Við verðum að gera það til að
geta valið um áframhaldandi útgáfú blaðsins
eða að taka þátt í stofnun nýs blaðs af þeim
myndugleik sem dugar til raunvemlegra
áhrifa. Komi til þess verður slíkt blað afar
ólíkt Þjóðviljanum, en forsendan fyrir útgáfu
þess á að vera sú að tryggja raunverulegt
skoðanafrelsi og áframhaldandi möguleika á
fjölbreyttum skoðanaskiptum í íslenskum
blöðum..
géhá
Síða 3
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 12. október 1991