Dagblaðið Vísir - DV - 08.09.1997, Síða 20

20
MÁNUDAGUR 8. SEPTEMBER 1997
Langar ferðir í og úr
vinnu óhollar
Langar ferðir milli heimilis og
vinnustaðar, svo og mikil yfir-
vinna era óhollar og gætu um
síðir leitt til hjartakvilla.
Þannig hljóða niðurstöður jap-
anskra vísindamanna sem rann-
sökuðu 223 japanska karlmenn,
skrifstofumenn í fyrirtæki einu í
Tokyo. Vísindamennimir skoð-
uðu breytingar á hjartslætti
mannanna.
Þegar tekið hafði verið tiUit til
ýmissa þátta, svo sem reykinga,
áfengisdrykkju og aldurs þátttak-
endanna, kom í ljós að hjartslátt-
arbreytingar vora meiri hjá
þeim sem þurftu að ferðast í 90
mínútur eða lengur til að kom-
ast í eða úr vinnu en hjá hinum
sem ferðuðust skemur. Einnig
reyndist samband milli mikillar
yflrvinnu og meiri hjartsláttar-
breytinga.
Tíðahvarfahormún
gegn kúlesterúli
Hormónapillur geta reynst
góður valkostur fyrir þær konur
sem hafa mikið kólesteról í blóð-
inu í kjölfar tíðahvarfa, í stað
þess að taka hefðbundin kól-
esteróllækkandi lyf, að sögn vís-
indamanna í Ástralíu.
Við samanburð á hormóna-
blöndunni estrógen og prógestíni
annars vegar og kólesteróllækk-
andi lyfinu simavastin hins veg-
ar reyndist lyfið minnka kól-
esterólmagnið um 26 prósent.
Hormónablandan minnkaði það
um fjórtán prósent. En þar sem
hormónin koma í veg fyrir að
beinin verði stökk og halda elli-
glöpunum jafnvel í skefjum
þykja þau góður kostur.
Böm reykingamanna
reykja frekar
Ef foreldrar
vilja að bömin
þeirra reyki
ekki ættu þeir
að líta í eigin
barm og hætta
sjálfir snarlega,
reyki þeir á annað borð. Það er
jú miklu meiri hætta á að böm
taki upp þennan ósið ef foreldrar
þeirra eða vinir ástunda hann.
Það vora vísindamenn við
Tulane háskóla í Bandaríkjunum
sem staðfestu þetta með rann-
sóknum sínum á rúmlega 900
bömum á aldrinum níu til tólf
ára í suðausturhluta Louisiana-
ríkis. Fimmtán prósent bam-
anna reyktu.
Vísindmennimir segja að
hægt sé að koma í veg fyrir
þetta sé forvamarstarfinu beint
að ungviðinu áður en það kemst
á unglingsárin. Fjölskyldan og
vinimir leika þar stórt hlutverk.
Foreldrar áttatiu prósenta
bamanna sem reyktu vora líka
reykingamenn. Fjöratíu prósent
bamanna sögðust reykja með
einhverjum úr fjölskyldunni og
46 prósent fengu fyrstu sígarett-
ima frá fjölskyldumeðlimi eða
heima hjá sér.
m
* Jj JJSj ÁiijJíjJJ
Áhrifa eldgossins í Soufriere kann að gæta víðar en í Karíbahafi:
Edinborgarbúar mega
búast við vetrarhörkum
Eldgosið í Soufriere á Karíbahafseyjunni Montserrat mun væntanlega hafa áhrif hjá nágrönnum
okkar Skotum.
Eldsumbrotin í fjallinu Soufriere
á Karíbahafseyjunni Montserrat
gera ekki aðeins heimamönnum
erfltt fyrir. Svo kann nefhilega að
fara að íbúar Edinborgar á Skot-
landi, sem er í mörg þúsund kíló-
metra fiarlægð, muni súpa af þeim
seyðið í miklum veðraham á vetri
komandi.
Tveir vísindamenn, þeir Alistair
Dawson við Coventry háskóla á
Englandi og Kieran Hickey við há-
skóla heilags Patreks í Maynooth á
írlandi, hafa rannsakað veðurfræði-
lýsingar frá Edinborg yfir nærri tvö
hundruð ára tímabil. Þeir eru sann-
færðir um að ef eldgosið í Soufriere
verður eins kröftugt og gos í öörum
eldstöðvum fyrr á öldum muni vet-
urinn verða harður í Edinborg.
„Þetta kann að leiða til þess að
meira verður um hvassviðri næstu
vetur á eftir,“ sagði Dawson í við-
tali við tímaritið New Scientist.
í greininni í tímaritinu segir að
Dawson og Hickey hafi fyrir tilvilj-
un uppgötvað samhengi milli elds-
umbrota og hvassviðris þegar þeir
voru að rannsaka flóð við strendur
Skotlands. Þeir notuðust við vind-
hraðamælingar frá Edinborg af því
að þær voru elstar allra slíkra mæl-
inga í borgum Evrópu.
Eldfiallið Soufriere vaknaði af
aldalöngum dvala í júlí 1995, eins og
kunnugt má vera af fréttum undan-
farinna vikna. í júni og ágúst í ár
létust nítján manns af völdum um-
Frændur eru frændum verstir.
Það hafa nánustu skyldmenni okk-
ar mannanna í dýraríkinu svo
sannarlega fengið að reyna. Nú er
jú svo komið að helmingur 234 teg-
unda prímata á á hættu að þurrkast
út í nánustu framtíð þar sem heim-
kynni dýranna í regnskógum
heimsins fara minnkandi með
hverju árinu. Þar við bætast veiðar
og ólögleg sala þeirra sem gælu-
dýra.
Þessar upplýsingar koma fram í
skýrslu sem vísindamaðurinn John
Tuxill skrifar í tímarit umhverfis-
samtakanna Worldwatch Institute.
„Við vitum þegar að fuglum,
ferskvatnsfiskum, skriðdýrum,
froskdýrum og spendýrum almennt
fer fækkandi og fiölbreytnin þverr-
andi. Það er viðvörun til okkar um
að líffræðilegri fiölbreytni jarðar-
innar, sem stendur undir efnhags-
legri auðlegð okkar, er hætta búin,“
segir Tuxill. „Við grípum kannski
til aðgerða sem duga þegar við átt-
um okkur á því að lífverur sem eru
líkar okkur, svo sem simpansar og
górillur, eru í hættu af manna völd-
um.“
í flokki prímata eru menn, górill-
ur, apar, svo og smádýr eins og
lemúrar. Flest þessara dýra lifa í
skógum sem fara minnkandi vegna
útþenslu mannlegs samfélags.
Verst er ástandið á Atlantshafs-
strönd Brasilíu, í Vestur-Afríku, á
Madagaskar og í stórum hluta Suð-
austur-Asíu. Tuxill segir að á þess-
um stöðum séu prímatar í mestri
útrýmingarhættu. Hann nefnir sem
dæmi að órangútanapar í Indónesiu
hafa glatað 80 prósentum heim-
brotanna og hraunflóðsins sem
þeim fylgdu.
Dawson og Hickey komust að því
að mestu hvassviðrin að vetrarlagi
i Edinborg á undnförnum 200 árum
fylgdu í kjölfar öflugustu eldsum-
brota í heiminum á þessum tíma.
Kalla Edinborgarbúar þó ekki allt
kynna sinna á tuttugu árum og að
aðeins séu eftir um þrjátíu þúsund
dýr.
Mennirnir geta þó stöðvað þessa
öfugþróun og staðið vörð um þessa
frændur sína. Því til sönnunar má
nefna það sem gerðist í átökunum í
Rúanda fyrir nokkru. Þarlendir
meta fiallagórillurnar sínar svo
mikils að andstæðar fylkingar í
ömmu sína þegar hraustlegir vetr-
arvindar eru annars vegar.
Eftir tvenn eldsumbrot í
Indónesíu á nítjándu öld og önnur í
Mexíkó 1982 var nánast fárviðri í
Edinborg í 70 daga. Það er tvisvar
sinnum lengur en venjulega.
„Ef niðurstöður þessar fást stað-
borgarastríðinu komu sér saman
um að láta þær í friði. Árangurinn
varð sá að aðeins tvær górillur
drápust af völdum stríðsátakanna,
báðar fyrir slysni.
Og með því að forða prímötum
frá útrýmingu er einnig verið að
bjarga öðrum lífverum sem þrífast í
sama kjörlendi, segir Tuxill.
festar gætu þær
orðið til þess að
menn þyrftu að
hugsa upp á
nýtt núverandi
kenningar um
loftslagsbreyt-
ingar," segir í
greininni í New
Scientist.
Dawson hefur
hvatt til þess að
frekari rann-
sóknir verði
stundaðar á því
hvernig og
hvers vegna
eldsumbrot
auka tíðni fár-
viðris. Hann
sagði að askan
sem eldgígurinn
sendir frá sér
gæti kælt neðri
lög gufuhvolfs-
ins og aukið
flutning lofts
milli miðbaugs
og norður- og
suðurpólanna.
Hann bætti við að eldsumbrot
ættu einnig að vera inni í myndinni
þegar verið væri að rannsaka
hækkandi hitastig á jörðinni.
Endalok komm-
únismans
hjartastyrkjandi
Endalok kommúnismans í
löndum Austur-Evrópu hafa ver-
ið lofuð og prísuð af margvisleg-
um ástæðum á undanfornum
árum. Nú hefur enn ein ástæðan
bæst í hópinn: Dauði kommún-
ismans reyndist góður fyrir
hjartað.
Þegnar kommúnistaríkjanna
voru vist ákaflega stressaðir af
þvi að þeim fannst þeir ekki
ráða örlögum sínum. Og öllu
stressi fylgir aukin hætta á
hjartakviilum.
Þetta kom fram í máli breska
vísindamannsins Michaels Mar-
mots á þingi evrópskra hjarta-
lækna í Stokkhólmi nýlega.
Marmot sagði að frá endalok-
um kommúnismans hefði
ástandið hvað hjartasjúkdóma
áhrærir skánað mikið í löndum
eins og Póllandi og Tékklandi.
Tíðni hjartasjúkdóma hélt þó
áfram að aukast í Ungverjalandi
og fyrrum Sovétríkjunum en
hugsanlega hefur hámarkinu
verið náð þar nú.
Marmot sagði að hættan á
hjartasjúkdómum ykist við kyrr-
setur, lélegt mataræði og streitu
sem orsakast af þvi að menn
réðu ekki yfir eigin lifi. Komm-
únisminn olli streitu af því að
hann útilokaði almenning frá
aflri ákvarðanatöku, að sögn vís-
indamannsins.
Váleg tíðindi úr dýraríkinu:
Nánir frændur mannanna
Gorillum var hlíft í borgarastríðinu í Rúanda um árið.