Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.1999, Blaðsíða 2

Kvikmyndafélag íslands ehf.
kynnir í samvinnu viö DV:
Stuttmyndadagar
í tjarnarbíói 1 RoykjBvik
dagana 24., 25. & 26. maí 1999
Styrktara&llar: RÚV, MENNINGARMÁLANEFND
REVKJAVÍKURBORGAR, FÍNAN MIÐIL HF„
FJÁRFESTINGU & RÁÐGJÖF, LANDSTEINA INT. HF„
JAPIS, NESRADÍÓ, KVIKMYNDASJÓÐ ÍSLANDS,
KASTUÓS, SÍK, SAMBAND tSLENSKRA
KVIKMVNDAFRAMLEIÐENDA, SKL, SAMTÖK
KVIKMYNDALEIKSTJÓRA, AUSTURBAKKA,
PIZZA 67, AÐALVIDEOLEIGUNA, HANS PETERSEN
HF„ REX, MYNDBANDAVINNSLUNA HF.
Stjórn: Jóhann Sigmars-
son, Júltus Kemp
og Bryndts Jóhanssdóttir
Framkvæmdastjórl: Bryn-
dts Jóhannsdóttir
Kynnlr: Ragnheiður Axel
leikkona
Sýningarmaöur: Hákon Sverrisson
Aörlr starfsmenn: Sóley Kristjánsdóttir,
Anna Guörún Konráösdóttir
og Hildur Rósa Konráðsdóttir
Forsiöustúlka: Annar Guörún Konráðsdóttir
Ljósmyndir: Stefán Karlsson
Grelnaskrlf: Guörún Kristjánsdóttir, Hall-
grtmur Helgason, Egill Helgason
og Þorfinnur Ómarsson
Fyrlrlesarar: Vilhjálmur Knudsen, Siguröur
Valgeirsson og Einar Már Guömundsson
Dómnefnd: Markús Örn Antonsson, Guð-
mundur Bjartmarsson og Hilmar Karlsson
Húsið verður opnað
öll kvöldin kl. 19.30.
KVÖLDNR. 01. 171,3 mín.
Náttúruhamfarir (Sverrir Gunnarsson),
Daginn eftir (Karl Ingi Karlsson), Maöur
undir áhrifum (Mosfilm/Scram), Rover
(Eiöur & Einar Snorrar), False Teeth
(Bjargey Ólafsdóttir), Slurpinn (Katrín
Ólafsdóttir & Reynir Lyngdal), Dancing
about Architecture (Margrét Hugrún
Gústafsdóttir) http://www.millennial.
kynslodin.deathmatch.is (Linda Keitler),
Enginn heima (Siguröur Hallmar
Magnússon & Erpur Siguröarsson), Síðasta
kvöldmáltíðin (Björgvin ívar & Þórdís Aöal-
steinsdóttir), Verðlaunabikarinn (GHÖ/MHÍ),
Póstur í óskilum (Jón Ásgeir Gestsson &
Guömundur Pálsson), Sext þrt dí (Ragnar
Brynjólfsson & Bernt Robstad) Sne (Hrund
Atladóttir), Liebe (Ari Rafn Vilbergsson).
FYRIRLESTUR: EINAR MÁR GUÐMUNDSSON,
handritshöfundur.
Vágestir vtsitera Viðey (Almar Þór Ingason),
Gildran (Guöjón Jónsson & Þrándur
Jensson), Símtalið (Bjarni Gríms &
Guömundur Tjörvi), Gustur galvaski (Ragnar
Hansson) Stutt t krakkann (Grímur
Hákonarsson & Eyjólfur B Eyvindsson).
KVÖLD NR. 02. 368 mín.
Kowalski (Einar A. Einarsson, Elias F.
Guömundsson), Hugarburður nr 1. (Haukur
Margeir), Ristað brauð (Einar Árnason),
90 0 (Ásta Briem), Jean (Bjargey
Ólafsdóttir), Dogma/N (Vilhjálmur Árnason),
Popp í Reykjavtk: Hin myndin (Gunnar
Theodðr Eggertsson & Hallur Örn Árnason),
Dream of Dallas (Valur Traustason), Djúp
(Kvikmyndafélagiö Frosta), Vitrun (Grímur
Hákonarsson), Paradísamissir (Arnar Ingi
Jónsson), Iðrun (Gísli Eysteinsson, Jón
Finnbogason & Eggert Stefáns), Regnorme
(Stefán Vilbergsson), Kókó (Gísli Darri
Halldórsson), Coca Cola Elvis (Rottukofinn).
FYRIRLESTUR: VILHJÁLMUR KNUDSEN,
kvikmyndagerðarmaöur.
The lceland Files (Neil McMahon & Konráð
Gylfason), Eurovision áætlunin (Bjarki
Guðjónsson) Geymur fyrir gamla (Ragnar
Brynjólfsson & Bernt Robstad) Ofur-
gjaldkerinn (Gtsli Eysteins & Bryndís
Sveinbjörnsdóttir), London Ferðin (Halldór
Jón Björgvinsson)
KVÖLDNR.03. 198 mín.
Johnny Mcspy, The Golden Virus
(Guömundur Rúnar Kristjánsson), Heimsins
þrautir (Hjalti Snær Erlingsson), The
Herman Show (Einar Már Hjartarsson),
Reimleikar (Halldór Jðn Björgvinsson),
Láttúöa ganga (Andri Ómarsson), Kúrekinn
NIZ (Bjarni Einarsson), Spegilmyndir
(Stefán Hallur Stefánsson), Svífur yfir
Esjuna/Tremmi (Lárus H. Jónsson &
Guömundur Atli Pétursson), Saga af strák
(Heiöar Sumarliöason), Flóttinn (Hjörtur Dór
Sigurjónsson), Sköna morgnari Jönkopping
(Bjargey Ólafsdóttir), Jón bóndi (Andri
Ómarsson), Svartsýn (Snorri B Jónsson),
Héðan ganga engar lestir (Bjarni Þór
Pétursson), Ein-búin(n) (Halla & Hanna
Viöarsdætur).
FYRIRLESTUR: SIGURÐUR VALGEIRSSON,
sjónvarpsleikrit.
Óskalög sjúklinga (íkon), Stutt mynd (ívar
Örn Sverrisson), Skortur (Hannes Óli
Ágústsson), Hólmar (Heiöar Sumarliöason),
Gærkvöld (Pétur Már Gunnarsson).
VERDLAUNAAFHENDING
Góð kona spurði mig að því í
fyrra hvað mér þætti vænst um:
kvikmyndir, bókmenntir, pólitík?
Ég hafði aldrei hugsað þetta
svona, en samt velktist svarið ekk-
ert sérstaklega mikið fyrir mér.
Svarið: Bókmenntir langfyrst, svo
líklega pólitík í víðum skiiningi
(plús sagnfræði), kvikmyndir síð-
ast. Eftir því sem árin líða hafa
mér orðið æ betur ljósar takmark-
anir kvikmyndanna. Ég ann þeim
ekki jafnheitt og einu sinni, þær
eru næstum eins og kona sem ég
elskaði einu sinni en ekki lengur.
Ástæðan er ekki bara sú að flestir
kvikmyndahöfundar nútímans
væru ekki einu sinni hæfir til að
sækja kaffi fyrir Welles, Berg-
man eða Truffaut. Kvikmyndir,
listformið sjáift, liggja eitthvað svo
skelfing mikið í augum uppi. Mað-
ur veit alltaf undir eins hvert
kvikmyndir eru að fara. Þær nota
svo mikið af klisjum. Þær þurfa að
fylgja ákveðnu ritúali. Gera svo
mörgum til hæfis, líka bjánum.
Kvikmyndir geta ekki, líkt og
bækur, beðið eftir því í mörg ár
eða mannsaldra að einhver upp-
götvi hvað þær eru frábærar. Tví-
ræðni og óviss merking eru eitur í
beinum flestra kvikmyndamanna;
Bunuel er búinn að vera dauður í
fimmtán ár. í rauninni er sáralítið
fyrir heilabúið að fást við í kvik-
myndum, svo það er kannski ekki
furða að núorðið kvelst ég yfirleitt
af leiðindum í bíósölum. Löngum
hefur mér leiðst í leikhúsi, nú leið-
ist mér meira í bíó.
Ég er heldur ekki sammála
Þresti Helgasyni á Mogganum
sem skrifaði um daginn að menn-
ingarvitar skildu ekki bofs í
Hollywood-myndum sem nú væru
enn á blómaskeiði, enda væri fólg-
in í þeim merking sem unglingar
væru læsir á en ekki þeir. Þar sem
ég sé ekki annað en sprengingar,
bílaeltingaleiki og eitthvert lið
sem hangir aftur úr farartækjum
eða fram af húsþökum sér Þröstur
athöfnina: unglingur að fara i bió
og sjá það sama og alltaf og það
sama og hann sér í sjónvarpinu og
í tölvunni heima hjá sér. Þessa at-
höfn les Þröstur sem texta og kall-
ar „eilífa endurtekningu" ... „frá-
sagna“ sem hafi „fært út textaleg
mörk“. Úbbs. Þetta er heimur þar
sem allt er á einum haug og Þor-
grímur Þráinsson kallast á við
HaHdór Laxness.
Þetta rusl sem þeir framleiða
vestra er auðvitað ekkert annað
en ... rusl. Framleitt af markaðs-
fræðingum ofan í einhverja fókus-
hópa. Ef fókushópunum ekki líkar
viðurgjörningurinn, þá er fram-
leiðslunni einfaldlega breytt. Höf-
undar eru varla til lengur; kvik-
myndir eru samdar í vinnunefnd-
um. Enginn einstaklingssvipur er
merkjanlegiu á afurðunum. Sum-
um þykir fínt að finnast þetta gott.
Þeir hafa tileinkað sér þá póst-
módernísku afstæðishyggju að allt
sé einhvem veginn jafn merkilegt,
allt eigi jafnan rétt. Ég er alveg á
móti þessu. Sumt er nefnilega
betra en annað. Sumt er miklu
betra en annað. Svo er til dæmis
farið um Krzysztof Kieslowski.
Hann er miklu betri en Stanley
Kubrick. Annar er einn af meist-
urum þess húmanisma sem mér
þykir hvað vænst um í kvikmynd-
um, og þótt hinn verði ekki flokk-
aður með markaðsliðinu í
Hollywood, þá gaf hann að vissu
leyti tóninn fyrir það sem síðar
kom. Hann er æðstiprestur þess
sem ég þoli síst í kvikmyndum:
sálarlausrar tæknidýrkunar.
Fólk kaupir frekar
miða á bíómyndir sem
fjalia um risaeðlur
en manneskjur, sagði
Krzysztof Kieslowski
stuttu fyrir andlát sitt.
Sjálfur var hann hættur
að gera bíómyndir,
hann nennti þessu ekki
lengur. Egili Helgason
segir hér áiit sitt á
Kieslowski og öðrum
kvikmyndaleikstjóra sem
hann segir að hafi sjálfur
verið risaeðla: Stanley
Kubrick.
Harðstjórinn
sem hataði fólk
Það hefur verið sagt um Cecil B.
de Mille að hann hafi verið Mússól-
íni kvikmyndanna; í þeirri fullyrð-
ingu felst líklega að hann hafi verið
lítill karl sem belgdi sig mikið út.
Ólíkt de Mille var Stanley Kubrick
ekkert hlægilegur. Það fer líka miklu
betur á því að líkja honum viö aðra
harðstjóra. í kvikmyndum sínum
kepptist Kubrick eftir algjörum fuli-
komleika þar sem öllu er nákvæm-
lega raðað og allt lýtur algerri stjórn
næstum eins og á hátíðun nasistanna
í Númberg. Kubrick hafði sjúklega
þörf fyrir tæknilega fullkomnun. Líf-
ið var í rauninni of óhreint og
óreiðusamt fyrir hann. Þess vegna
hafði hann heldur engan áhuga á
fólki - fólk var í rauninni alltof ófull-
komið til aö fá að vera með í kvik-
myndunum hans. Kubrick hafði
meiri áhuga á lensum en fólki.
Það er útbreidd skoðun að Kubrick
hafi verið mikill listamaður. Þegar
ég var að byrja að horfa á bíómyndir
af alvöru á áttunda áratugnum var
honum hampað eins og stórkostleg-
um snillingi. Gott ef hann átti ekki
að vera mesti leikstjóri í heimi, já
kannski allra tíma. Það fór óskapleg-
um sögum af því hversu vandlega
hann undirbyggi myndirnar sínar,
hvað hann legði mikla vinnu í hverja
töku, hvað þetta ailt kostaði mikið.
Kvikmyndaverið Warner Brothers
mat hann svo mikið að það gaf hon-
um blankó tékka: hann mátti gera
hvað sem er.
Hann fór að hanna af lífs- og sálar-
kröftum. Framan af haföi Kubrick
gert skikkanlegar myndir. Nú tapaði
hann sér í nokkurs konar ofurhönn-
un sem sökkti myndunum hans á
bólakaf; fáránlegu nostri sem var
markmið í sjálfu sér og telst fremur
vera ofvöxtur en eiginlegur stíll.
Þetta var eins og kappleikur þar sem
markmiðið er að setja heimsmet í að
vera lengi að taka upp hvert atriði,
hafa eins mikið vesen og hægt er.
Truffaut sagði einhvern tíma að eng-
in sýnileg fylgni sé milli fyrirhafnar-
innar við gerð kvikmyndar og loka-
útkomunnar. Við fáa á þessi staðhæf-
ing Frakkans betur en Kubrick.
En Kubrick hélt áfram, líkt og ein-
hvers konar óvættur. Hann bægði út
öllu mannlegu úr myndum sínum.
Honum var illa við fólk. Hann nídd-
ist á leikurum, sem létu sér vel líka.
Hann valtaði með ofurþunga yfir öll
blæbrigði. Líkt og allt fólk sem trúir
á eigin mikilleik hafði hann alls enga
kímnigáfu, þótt honum tækist að
villa fyrir sumum. í lúðri Kubricks
var bara einn tónn: hann blés af fuil-
um krafti.
Hugmyndin var sú að fyrir þessu
skyldi fólk beygja sig og bukka og
það gerði fólk sannarlega. Af því
þetta væri svo stórkostleg list, af því
boðskapurinn væri svo stórkostleg-
ur, af því þetta er allt svo stórt og yf-
irþyrmandi. Þetta er aðferð harð-
stjóra sem telja vænlegra að lemja
mann i hausinn en skýra út fyrir
manni.
Kubrick er eitthvað listrænt fyrir
þá sem vita ekkert um list, heim-
spekilegt fyrir þá sem er alveg sama
um heimspeki. Hann notar klassíska
músík af óbrigðulu smekkleysi, en
bara þá sem hægt er að frnna á „best
of' plötum í hverri sjoppu: Dónár-
valsinn, Also Sprach Zarathustra,
Fimmtu sinfóniuna, Katsjatúrian.
(Einhvem veginn koma upp í hug-
ann hljómsveitir eins og Emerson,
Lake & Palmer og Yes sem voru vin-
sælar á svipuðum tíma; eru þær ekki
menningarlegar hliðstæður við
Kubrick?) Þetta er estetík fyrir þá
sem hafa enga, en hin merku sann-
indi sem fólk taldi sig finna í kald-
rana Kubricks ekki annað en korn-
fleikspakkafílósófía fyrir unglinga.
Verst er þó hvað myndimar eru leið-
inlegar.
Krzysztof Kieslowski
Eins og í lífinu
Ég hef stundum velt því fyrir mér
hversu vænt Kieslowski hafi fundist
um persónurnar sem hann bjó til.
Stundum var eins og hann horfði á
þær köldiun augum, líkt og gullfiska
í glerbúri, hvað fólkið ber sig klaufa-
lega að, hvernig það glatar tækifær-
um, hvernig það missir af lífinu eða
flanar í gegnum það i tómum mis-
skilningi. Það er eins og hann hafi
verið á báðum áttum; kannski er það
einn galdurinn við höfundarverk
hans hvernig ögn kaldhæðinn mann-
hatari sem stendur álengdar kallast á
við annan höfund sem innst inni
þykir vænt um fólk og veikleika
þess.
Vænst þótti honum sjálfsagt um
ungar konur, fíngerðar og tærar, það
þykist ég sjá á flestum myndum
hans, en er ekki líkt og að í hvert
skipti sem hann skoðar persónu
vandlega dragi hann smátt og smátt
fram eitthvað í fari hennar sem hon-
um sjálfum getur þótt vænt um?
Þannig er eins og hann eigi í sifelld-
um samningaviðræðum við lífið og á
endanum sé það hann sem slái af
kröfunum, geri málamiölanir.
Myndir Kieslowskis, Tilviljunin,
Boðorðin tíu, Tvöfait líf Veróníku,
Blár, Hvítur og Rauður, eru að vissu
leyti eins og tilraunir, tilraunir um
fólk. Hann setur fram persónur, byrj-
ar á að teikna þær veikum dráttum
sem stundum verða greinilegri þegar
á liður, stundum daufari svo þeir
sjást varla. Hann hreyfir persónurn-
ar ögn tii, lætur líf þeirra snertast,
oft ekki nema rétt svo; prsónur sem
eru staddar í sömu borg eða i ein-
hverri allt annarri borg gætu hist og
breytt lífi hvor annarrar. Við sjáum
það greinilega sitjandi í bíósalnum,
en svo líkt og hugsar Kieslowski sig
um og fær þá niðurstöðu að þær eigi
aldrei að fá að hittast. Eða réttar
sagt: Sumir hittast, aðrir farast á
mis. Eins og í lífinu. Fólk er svo
ófullkomið.
Kieslowski var djúpvitur meistari,
en þó víðs fjarri að hann vildi setja
sjálfan sig á einhvern stall. Hann ;
kunni að segja sögur sem enginn
annar kunni að segja, fullar af
skringilega hversdagslegri dulúð.
Hann fann myndir sem maður hefur
aldrei séð áður og sem mann hafði
ekki órað að væri til. Hann fann þær
ekki með því að horfa út 1 geiminn,
heldur á nánasta umhverfi sitt,
hversu grámyglulegt sem það var.
Hann fullyrti ekki, heldur gaf í skyn;
alis staðar í verkum hans eru ein-
hver smáatriði, litlar hreyfingar,
augnagotur, smámyndir sem maður
kannski skilur ekki fyrr en þræðim-
ir renna saman í lokin og þá máski
ekki nema til háifs.
Úti í myrkri salarins fylgist maður
með, hálfpartinn undrandi yfir því
hvað það er erfitt að vera maður - að
maður segi nú ekki mennskur - hvað
það er dapurlegt og fallegt; yfir því
að vera leiddur inn í heim sem mað-
ur vissi ekki að væri til en er samt
svo kunnuglegur.
Kieslowski:
Djúpvitur meistari sem
gat varla tekið sjálfan
sig hátíðlega
Var hann Emerson, Lake & Palmer kvikmyndanna?
14
f Ó k U S 21. maí 1999