Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.1999, Blaðsíða 5

ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 1999
21
Ofbeldisfullir tölvuleikir:
Ekki skaðlegir fyrir meiri
hluta barna og unglinga
- segir Hilmar Thor Bjarnason fjölmiðlafræöingur

L bjj1
Til að fá fram
sjónarmið fræði-
manna á mögu-
legum áhrifum
tölvuleikja á þá
sem stunda leik-
ina hafði DV-
Heimur sam-
band við Hilmar
Thor Bjarnason,
fjölmiðlafræðing við Háskóla
íslands. Eins og Hilmar bendir á
þekkja fjölmiðlafræðingar mjög til
þessarar umræðu, hvort ofbeldis-
efni hafl slæm áhrif á ungviðið.
„Það má segja að fyrsta rann-
sóknin á áhrifum fjölmiöla á böm
og unglinga hafi verið gerð á tíma-
bilinu 1929-1932,“ segir Hilmar.
„Það var fræðimaður sem hét Blu-
mer sem framkvæmdi hana og gekk
hún út á að innihaldsgreina hátt í
1500 kvikmyndir. Á þessum ámm
voru uppi miklar vangaveltur um
áhrif kvikmynda á böm og þá hvort
þau áhrif væru skaðleg fyrir sið-
gæðisþroska og hegðun ungmenna.
Hættulegar
teiknimyndasögur
Þegar sjónvarpið kom svo til sög-
unnar upp úr 1950 í Bandaríkjunum
hófust rannsóknir af þessu tagi af
fullri alvöru. Málið var sett í þing-
nefnd og var henni falið að skoða
áhrif ofbeldis í sjónvarpi á ung-
menni. Svörin sem fengust frá vís-
indamönnum vöktu hins vegar
nokkur vonbrigði vegna þess hve
óljós þau voru.“
En að sögn Hilmars var heitasta
umræðuefnið og mesta deilumálið á
þessum tíma, um miðjan sjötta ára-
tuginn, hins vegar um hasarblöð.
Þar var fremstur í flokki sálfræð-
ingur nokkur sem hét Frederic
Wertham sem skrifaði bók sem kom
út 1954 og hét The Seduction of the
Innocent - Tæling hinna saklausu.
Þar reyndi hann að sýna fram á að
þær myndasögur sem böm og ung-
menni lásu á þessum tíma væru
uppfullar af ofbeldi og klámi og
hefðu þar af leiðandi mjög skaðleg
áhrif á börn.
Hilmar Thor Bjarnason fjölmiðlafræðingur telur að spurningin sé ekki hvort ofbeldi í tölvuleikjum geti haft áhrif á
börn og unglinga heldur hvort foreldrar ali börn sín upp þannig að þau verði óvarin fyrir áreiti af þessu tagi.
DV-mynd Pjetur
hve margir hafa
áhuga á þessu
málefni og auð-
velt er að fá
styrki til rann-
sókna. Því má bú-
ast við að niður-
stöður fjölda
rannsókna á
þessu málefni líti
dagsins ljós á
næstunni.
Öfgakenndur áróður
„Stjórnvöld og almenningur
höfðu mjög miklar áhyggjur af
þessu máli og sem dæmi voru gerð-
ar stuttar fræðslumyndir þar sem
almenningur var varaður við
myndasögum. Ein þeirra var t.d.
þannig að hópur stráka var úti í
skógi að lesa hasarblöð. Einn þess-
ara pilta verður fyrir svo miklum
áhrifum af lestrinum að hann tekur
upp stóran hnullung og hyggst rota
félaga sinn með honum. Þama var
áróðurinn sem sagt kominn á tals-
vert öfgakennt stig,“ segir Hilmar.
Hann segist vita af því að verið sé
að gera rannsóknir á áhrifum tölvu-
leikja á böm og unglinga um þessar
mundir en segist ekki vita tíl þess
að komið hafl út neinar afgerandi
niðurstöður úr þeim enn þá. Hilmar
ségir þetta svið fjölmiðlafræðinnar,
umræðuna um íjölmiðla og ofbeldi,
standa í miklum blóma vegna þess
Að drepa eða
verða drepinn
En er að hans
mati mikill munur á tölvuleikjum
og sjónvarpi hvað varðar áhrif á
notenduma? „Fljótt á litið er mun-
urinn aðallega sá að þegar fólk horf-
ir á sjónvarp þá er það fyrst og
fremst passívir neytendur, menn
bara taka við efninu sem þeim er
veitt. I tölvuleik era menn hins veg-
ar þátttakendur og gerendur. Hlut-
verk þess sem
spilar tölvuleik
er að vinna
ákveðið verk-
efni, maður á
að afhausa
skrímslið áður
en það kemur
höggi á mann.
Til að vinna
tölvuleikinn
þarf maður að
drepa áður en
maður verður
drepinn," segir
Hilmar.
„Um það er
deilt hvort þessi munur geri það að
verkum að tölvuleikir hafi meiri
áhrif á fólk en sjónvarpsnotkun. En
ég held að fyrir meginþorra barna
sem horfa á sjónvarp eða spila
tölvuleiki hafi notkunin ekki þau
skaðlegu áhrif sem fólk óttast."
Hilmar bendir á rannsókn sem
gerð var 1961 á áhrifum sjónvarps á
böm eftir þá Schramm, Lyle og
Parker. Þau komust að eftirfarandi
niðurstöðum: „Sumt sjónvarpsefni
getur verið skaðlegt sumum börn-
um undir sumum kringumstæðum.
Fyrir önnur börn 'við sömu kring-
umstæður, eða fyrir sömu bömin
undir öðmm kringumstæðum getur
sjónvarpsefnið verið gott og gagn-
legt. Fyrir flest böm, viö flestar
kringumstæður, er flest sjónvarps-
efni sennilega hvorki skaðvænlegt
né sérstaklega gott og gagnlegt."
Ég held að þetta sé í rauninni
kjami málsins," segir Hilmar.
„Bam sem kemur frá góðu heimili
þar sem ríkir ástúð og öryggi og er
því í tilfinningalegu jafnvægi og
hefur góðan siðferðisþroska þekkir
muninn á réttu og röngu. Þar af
leiðandi er afar lítil hætta á að sjón-
varpsefni eða tölvuleikir geri það að
verkum að það verði ofbeldis-
hneigt."
Ábyrgðin er foreldranna
„Mér finnst svolítið gaman í þess-
ari umræðu að taka skák sem
dæmi. I raun og veru gengur hún
ekki út á neitt annað en dráp en
þrátt fyrir það veltir enginn fyrir
sér skaðlegum áhrifum skáklistar-
innar á fólk. Málið er einfaldlega að
þetta er leikur og fólk veit af því al-
veg eins og það veit af því að tölvu-
leikur er ekki það sama og raun-
veruleikinn."
Hilmar bendir svo á að auðvitað
búi alltaf lítið brot af hópnum við
Eirtn þmsam pilta
verður fyrir svo miktum
áhrifum af lastri tmkni-
myndasögunnar að
hann tekur upp stómn
hnullung og hyggst
rota félaga slnn með
honum. Þama var
áróðurinn sem sagt
kominn á talsvert
öfgakennt stig.
slæmar aðstæður og þá er alltaf
möguleiki á að ofbeldisefni í sjón-
varpi og/eða tölvuleikjum sé drop-
inn sem fylli mælinn eða jafnvel
kveikjan sem kemur barni af stað á
slæma braut. Það em náttúrulega
hlutir sem ekki mega gleymast í
þessu sambandi að hans sögn.
„Annars er mín skoðun á þessu
sú að ekki eigi að gera börnum og
unglingum auðvelt að nálgast of-
beldisefni, hvorki í sjónvarpi né
tölvuleikjum. En fyrst og síðast
finnst mér að þessi umræða eigi að
snúast um ábyrgð foreldra, þeir eiga
að stjórna því á hvaða sjónvarpsefni
sé horft á heimilinu og hvaða leiki
barnið spilar í tölvunni. Það á ekki
að vera stjórnvalda að ákveða það,“
segir Hilmar að lokum. -KJA
Orvinglaðir nemendur við Columbine-skóla hlaupa í skjól eftir að þeir Harris
og Clebold hófu skothríð í skólanum í vor. Sumir vilja meina að töivuleikir hafi
að einhverju leyti ýtt undir brenglun þeirra pilta.
Blóðugustu
leikirnir
Á síðustu árum
hefur fjöldi of-
beldisfúllra
tölvuleikja af
ýmsu tagi kom-
ið fram á sjónarsviðið. Þeir
sem hafa kannski veriö mest í
sviðsljósinu eru fyrstu per-
sónu skotleikimir. Þar hafa
leikir frá fyrirtækinu id
Software verið framarlega i
flokki, en id hefur á afreka-
skrá sinni leiki eins og Doom
og Quake. En það eru ekki
bara þessir leikir sem eru
blóðugir. Leikurinn Postal
varð frægur af endemum, en
þar stjórnar spilarinn manni
sem hefur gengið af göfhmum
og ákveðið að drepa sem flesta
saklausa vegfarendur. Einnig
eru til fremur ósmekklegir
akstursleikir eins og Carma-
geddon og Grand Theft Auto,
þar sem bílstjórarnir fá m.a.
stig fyrir að keyra yfir sem
flesta gangandi vegfarendur.
Meirihluti
ásakar ekki
tölvuleiki
Nokkrum vikum eftir at-
burðina í Littleton gerði
markaðsrannsóknarfyrirtæk-
ið PC-Data skoðanakönnun
um álit fólks á ýmsu sem við
kom tölvuleikjum og ofbeldi. í
ljós kom að rúmlega helming-
ur aðspurðra, um 57%, töldu
að ofbeldisfullir tölvuleikir or-
sökuðu ekki ofbeldi hjá þeim
sem þá spiluðu. Jafnframt
kom í ljós að sala á slíkum
tölvuleikjum minnkaði ekki
næstu vikur eftir hina hörmu-
legu atburði. Ofbeldisfullir
tölvuleikir héldu áfram sínu
hlutfalli hvað sölu varðar, þeir
voru um 6% af öllum tölvu-
leikjum sem seldust á þessum
tíma. Þegar svarendur voru
greindir nánar kom í ljós að
eldri borgarar eru hvað harð-
astir í andstöðu sinni við
tölvuleiki, en þeir era jafn-
framt ólíklegastir til að hafa
tölvu á heimilinu eða spila
tölvuleiki.
Orsök
fjöldamorða?
Atburðirnir
sem áttu sér
stað í Col-
umbine-skóla
í Littleton í
Bandaríkjun-
um í lok apríl,
þegar tveir
nemendur við
skólann, Eric Harris og Dyl-
an Cleboid (á mynd), gerðu
innrás í
hann og
myrtu á
annan tug
skólafélaga
sinna, urðu
til að beina
kastljósinu
að ofbeldis-
fullum tölvuleikjum. Við
rannsókn málsins kom
nefnilega upp að þeir félag-
ar höfðu mikla unun af að
spila skotleikinn Doom,
bæði sin á milli og við aðra.
í kjölfarið fylgdu harðar
ásakanir á tölvuleikjaiðnað-
inn fyrir að framleiða of-
beldisfulla leiki og gengu
sumir svo langt að vilja
banna þá alfarið. Þung orð
féllu og sagði einn þingmað-
ur t.d. að leikir af þessu tagi
væm ekkert annað en „morð-
hermar".