Dagblaðið Vísir - DV - 23.11.1999, Blaðsíða 6

6
ÞRIÐJUDAGUR 23. NÓVEMBER 1999
Neytendur
Oryggi barna í bílum
- töluvert um ranga notkun öryggisbúnaðar
Ekki er nóg að hafa öryggisbúnað fyrir börnin í bílnum ef hann er ekki rétt notaður.
Ýmislegt athyglisvert kom fram í
könnun á notkun öryggisbúnaðar
fyrir böm í bílum sem Umferðar-
ráð, Árvekni og Slysavarnafélagið
Landsbjörg gerðu fyrir utan leik-
skóla í 31 sveitarfélagi nú fyrir
stuttu.
öryggisbúnaður er sem betur fer
mikið notaður því 88% þeirra rúm-
lega 1700 bama sem könnunin náði
til notuðu einhvern öryggisbúnað á
leið sinni í leikskóla. En könnunin
leiddi einnig í ljós að 19% þessara
bama notuðu eingöngu bílbelti.
Nokkuð var um aö of smávaxin
börn sætu á bílpúða með bilbelti þó
að þau hefðu frekar átt að vera í
barnabílstól. Bílbelti er hannað fyr-
ir fullorðna og ætti ekki að nota
nema í neyð fyrir böm á aldrinum
2ja-6 ára.
Of ung fyrir bílbeiti
Allt of algengt er að ung börn
noti eingöngu bílbelti. Ef það liggur
yfir maga barns og á hálsi er bam-
ið of lítið til þess að nota bílbelti.
Það á annað hvort að vera í bama-
bílstól/ beltisstól eða á bílpúða með
baki. Líffæri ungra bama liggja ut-
arlega í kviðarholi og eru þar af
leiðandi ekki eins vel varin og hjá
fullorðnum.
Ef bílbelti þrýstir harkalega á
maga barns getur það valdið skaða
á innri líffærum. Margir halda að
hættulegast sé að bílbeltið liggi á
hálsi bamsins, það er hins vegar
ekki það sem er hættulegasta held-
ur höggið sem kemur á magann við
árekstur - eins og að ofan er lýst.
Það er ekki fyrr en við 8-10 ára ald-
ur sem börn geta notað bílbelti án
aukabúnaðar.
Þyngdin skiptir máli
Allt of mörg böm eru látin hætta
of snemma að nota bamabílstól.
Barnabílstólar eru miðaðir við
ákveðna þyngd og best er að barn
noti stólinn þar til það hefur náð
þeirri hámarksþyngd sem bamabíl-
stóll er gerður fyrir.
Ekki er æskilegt að setja bam á
bílpúða fyrr en það er orðið a.m.k.
15 kg. Áður en bílpúði er keyptur er
áríðandi að prófa hann í bílinn til
að tryggja að hann hæfi bæði barni
og bíl. Bílbeltið verður að sitja rétt
á barninu. Oft eru bílpúðar með
baki (svokallaðir beltisstólar) heppi-
legri en venjulegur bUpúði þar sem
slíkur búnaður veitir barni meiri
stuðning.
Slys geta einnig orðið ef barnabU-
stöU er ekki festur samkvæmt leið-
beiningum. Þá getur stóUinn kastast
til í árekstri. Dæmi eru um að í
alvarlegum árekstri hafi bamabU-
stóU kastast út úr bU vegna þess að
bUbeltið sem átti að halda honum
var ólæst þegar óhappið varð.
Það er því ljóst að foreldrar og
aðrir forráðamenn barna verða að
vera vel vakandi þegar kemur að
öryggi barna í bUnum. -GLM
Þessi girnilegi lambakjötsréttur er góður og fljótlegur í amstri hversdagsins.
Lambakjötsboll-
ur í pítubrauði
Þessi gimUegi lambakjötsréttur
er góður og fljótiegur í amstri hvers-
dagsins.
Uppskrift
600 g lambahakk eða nautahakk
1 lítUl laukur
3 msk. niðursoðinn jalapeno-
pipar
1 msk. hunang
1 tsk. salt
1/2 tsk. svartur pipar
2 msk. olía
1 agúrka
1 tsk. salt
2 stór hvítiauksrif
1/2 tsk. chiliduft
1/2 tsk. cajunpipar
2 dl hrein jógúrt.
Aðferð
Setjið hakkið í skál. Afhýðið lauk-
inn, saxið hann smátt og blandið
saman við. Bætið við chUipipar,
hunangi, salti og svörtum pipar.
Blandið kjötdeigið vel og mótið úr
því tólf stórar kjötboUur. Steikið
þær þar tU þær verða gulbrúnar.
Skerið agúrkuna í litla teninga,
stráið salti á þá og leggið á disk með
fargi ofan á.
HeUið vökvanum sem myndast
burt eftir 15 mínútur. Pressið hvit-
laukinn og blandið saman við
agúrkuna ásamt jógúrtinu og krydd-
inu. Berið kjötboUumar fram í pítu-
brauði og hafið jógúrtsósuna og
salat með þeim.
-GLM
Hressing í
skammdeginu
Hér á eftir fara nokkur ráð um
hvaöa bætiefni er gott að taka þegar
ýmsir kviUar taka að hrjá
mann í skammdeginu.
1) Liðabólgur: Andoxun-
arefni (beta-karótín, C- og
E-vítamin, selen, sink, kopar
og magnesíum).
2) Blóðleysi, þreyta,
fólvi: Járn, B12-vítamín og
fólínsýra.
3) Kransæðasjúkdómar:
Fitusýrur (fiskalýsi),
andoxunarefni (sjá liðabólg-
ur).
4) Minni háttar augn-
kviUar, s.s. augnsæri,
blóðhlaupin augu,
augnangur, augn-
pokar, náttblinda
og augnþurrkur:
Fitusýrur, A- og C-
vítamin, ýmis B-vítamín
sink.
5) Melt-
ingartrufl-
anir, upp-
þemba, vind-
gangur,
ristUerting: C-
vítamín og ýmis
B-vítamín.
6) MunnkviUar,
s.s. sár i munnvik-
um, sár í munni,
varaþurrkur,
tungusærindi: Járn,
B2-, B3-, B6-vítamín,
fólínsýra, B12-
vítamín.
7) Húðkvillar,
s.s. þurr húð,
gróf eða sprimg-
in húð, flasa,
exem og húðbólga: Sink, fltusýrur,
jám,
8) C-vítamín, B6-
vítamín.
9) Neglur: hvítir
blettir eða brotnar
neglur: Sink.
10) Beingisnun
og beina- og liða-
kviUar: Kalk, hugs-
anlega D-vítamín.
11) Lágur blóð-
sykur, þróttieysi: C-
vítamín, B-vítamín,
e.t.v. trýpófan, sink,
mangan, kalíum.
12) Fyr-
irtíða-
spenna:
Fjölvítamin,
steinefnapiUur, fitu-
sýrur, E-vítamín, e.t.v.
B6-vítamín.
13) Ófrjósemi:
Fjölvítamín,
steinefnapiUur,
fitusýrur.
14) Hósti,
kvef og sýking-
ar almennt:
Fjölvítamín
og steinefni
(með rífleg-
um skömmt-
um af C-
vítamíni og
B-vítamín-
um.
(Heimlld:
Heilsubók ijöl-
skyldunnar).
-GLM
Bætt ónæmi
Fylgið eftirfarandi leiðbeining-
um tU að auka viðnám gegn
algengum sýkingum.
Forðist aUt ruslfæði og mikið
unnin matvæli, s.s. smjörlíki,
hvítt hveiti og sykur, Minnkið
kaffi- og tedrykkju, dragið úr
neyslu á salti, rauðu kjöti og
kjúklingum.
Takið ekki lyf, sérstaklega
sýklalyf og stera, nema nauðsyn
krefji. Sýnt hefur verið fram á að
ofnotkun sýklalyfja skemmir
ónæmiskerfið og margar lífverur
eru orðnar ónæmar fyrir þessum
lyflum.
Reykið ekki og drekkið í hófi.
AUar reykingar eru taldar veikja
ónæmiskerfið, svo og óhófleg
drykkja.
Hreyfið ykkur oft og reglulega,
helst í sólskini og dagsbirtu; göng-
ur, hjólreiðar, sund og önnur létt
hreyfing örva blóðstreymi og
auka framleiðslu á T-eitilfrumum.
Borðið mikið af ferskum ávöxt-
um og grænmeti (helst lífrænt
ræktuðu), heilhveitibrauði og
baunum. Drekkið grasa- og
ávaxtate og ferskan ávaxtasafa.
Forðist streitu eftir mætti, gæt-
ið þess að sofa vel og gefa ykkur
tíma tU hvUdar og tU þess að láta
fara vel um ykkur. Farið í nudd
eða einhverja aðra meðferð sem
ykkur þykir notaleg.
Hugsið aUtaf jákvætt. Margt
bendir tU þess, einkum hjá
krabbameins- og alnæmissjúk-
lingum, að jákvæð afstaða tU tU-
verunnar og heUsunnar geti hald-
ið einkennum í skefjum og jafnvel
i stöku tilfeUi stuðlað að bata.
Takið bætiefnatöflur reglulega;
andoxunarefni á borð við A-
vítamín eða beta-karótin, C-
vltamín og E-vítamín og steinefn-
in selen, sink, jám, kalk,
magnesíum og mangan hjálpa tU
við að vemda líkamann gegn
skaðlegum áhrifum sindurefna.
Notið grös sem styrkja ónæmis-
kerfið, s.s. sólhatt (veiru-, bakter-
íu- og.sveppaeyðandi) gingseng og
hengiblóm. -GLM