Dagblaðið Vísir - DV - 08.02.2000, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGUR 8. FEBRÚAR 2000
19
„Tölvureiði“ er vaxandi vandamál:
Þriðjungur notenda hefur
gengið í skrokk á tölvu
- gæti orðið alvarlegt heilbrigðisvandamál
Tölvur eru orðnar verulega mikilvægur hluti daglegs lífs fólks og því getur
það tekið á taugarnar þegar þær láta ekki að stjórn.
Nú, þegar mikil-
vægi tölvunnar
sem atvinnutæk-
is eykst hröðum
skrefum, fjölgar
í sífellu einkenn-
um „tölvureiöi"
þar sem fólk grípur til ofbeldis í ým-
iss konar mynd þegar tölvurnar láta
ekki að stjórn. Þegar slikt kemur
upp á leiðir það oft til þess að fólk
öskrar á vinnufélaga sína, lemur
tölvuna eða grýtir jafnvel jaðarhlut-
um tölvunnar frá sér í bræði.
Þetta kemur fram I nýrri breskri
rannsókn sem leiddi einnig í ljós að
það sem fór langmest í taugaumar á
fólki var þegar það glataði gögnum í
kjölfar þess að tölva hrundi eða
fraus. Tölvuvandamál af þessu tagi
eru svo algeng meðal rúmlega fjórð-
ungs þeirra sem vinna við tölvur að
þau eiga sér stað vikulega.
Annað sem fram kom í könnun-
inni var að næstum þriðjungur
Breta hafði gengið í skrokk á tölvu
eftir að hún lét ekki að stjóm, 67%
sögðust hafa orðið pirruð eða reið
við tölvur og yfir 70% sögðust hafa
bölvað tölvum sínum meðan á bar-
áttunni við þær stóð.
Vaxandivandi
Rúmlega helmingur veikindadaga
í Bretlandi tengist stressi á vinnu-
stöðum samkvæmt rannsóknum.
Því getur það leitt til alvarlegs heil-
brigðisvandamáls ef tölvur, sem eru
orðnar nauðsynlegar á flestum
vinnustöðiun, eru sífellt að bila. Það
Annað sem fram kom
í könnuninni var að
næstum þriðjungur
Breta hafði gengið í
skrokk á töivu eftir að
hún lét ekki að stjöm,
67% sögðust hafa
orðið pirruð eða reið
við töivur og yfir 70%
sögðust hafa toölvað
tölvum sinum meðan
á baráttunni við þær
stöð.
ýtir mjög undir streitu á vinnustöð-
um sem svo aftur leiðir til fleiri
veikindadaga.
Bretar hafa nokkrar áhyggjur af
þessari tölvureiði því hún virðist
verða sífellt algengari, eins og fleiri
tegundir reiði sem Tjallinn hefur
skipað í flokka á síðustu árum. Þar
fer fremst í flokki „umferðarreiði",
þar sem fólk sleppir sér þegar illa
gengur í umferðinni, og „flugreiði"
þar sem flugfarþegar rjúka upp í
trylltri reiði í flugvélum. Á síðasta
ári voru 174 handteknir við lend-
ingu á Heathrow- og Gatwick-flug-
völlunum einum vegna slíkra uppá-
koma en árið á undan voru þeir ein-
ungis 98 í Bretlandi öllu.
Ofurtölva reiknar út upphaf eyðni:
Fyrsti maðurinn smitaðist um 1930
- tæpar 40 milljónir hafa smitast
Vfsindamenn
sem nýttu sér
reiknigetu einn-
ar kraftmestu
tölvu í veröld-
inni tilkynntu í
síðustu viku að
þeim hefði tekist að rekja uppruna
eyðniveirunnar. Samkvæmt út-
reikningunum kom veiran fyrst
fram á sjónarsviðið árið 1930 eða
þar um þil.
Það voru Bette Korber og sam-
starfsmenn hennar við Los Alamos-
rannsóknarstöðina í Nýju-Mexíkó
sem notuðu reiknilíkan til að
reikna út stökkbreytingar á HIV-
HlV-veiran varð til þegar SlV-veira
fluttist frá simpansa til manns.
Reiknað hefur verið út að þetta hafi
gerst árið 1930 eða þar um bil.
veirunni og finna þannig út hvenær
veiran hefur fyrst flust milli
simpansa og manna. Útreikningar
tölvunnar eru í samræmi við það
sem áður hefur verið talið um upp-
tök eyðni.
Smit viö simpansaslátrun
„Það er mikilvægt að átta sig á
upphafi eyðnifaraldursins, bæði til
að skilja betur hvemig það hefur átt
sér stað að veiran fluttist milli
simpansa og manna og einrilg til að
auðveldara verði að átta sig á því
hve hratt veiran dreifist meðal
manna,“ sagði meðal annars í
skýrslu Korber og félaga.
Næstum 40 milljónir manna hafa
smitast af HlV-veirunni um allan
heim. Vísindamenn telja að veiran
hafi orðið til þegar forfaðir hennar,
veiran SIV sem finnst í öpum, kom
sér fyrir I manneskju í vesturhluta
Mið-Afríku. Viða i Afrlku veiðir
fólk og slátrar simpönsum, en veir-
an getur auðveldlega smitast með
blóðblöndun á meðan á slátrun
stendur. Elsta dæmi um HlV-veiru í
blóði manns er frá árinu 1959, en
það fannst í sýni sem tekið var úr
manni af Bantu-ættbálknum f land-
inu sem nú er kallað Kongó.
Víða fAfrfku veíðir fólk
og slátrar simpönsum
en veímn getur auð-
veldlega smitast með
blóðblöndun á meðan
á slétrun stendun
Veður
Veðrakerfi geta
komið af stað
mígrenköstum
samkvæmt
nýrri rannsókn
taugasérfræð-
inga við Cal-
gary-háskóla í Kanada. Þeir hafa
fundið vísindalegar sannanir fyr-
ir því að mígrensjúklingar hafi
haft rétt fyrir sér þegar þeir hafa
kvartað yfir því að veðrið hafl
áhrif á ástand þeirra.
Rannsóknin sem Kanadamenn-
irnir gerðu beindi sjónum að
tengslum mígrenkasta og sérstaks
veðurfyrirbæris í Kanada, Chin-
ook-vindinum. Það eru heitir
vestlægir vindar sem blása í Al-
berta. Að sögn vísindamannanna
er vindurinn heppilegur til þess-
ara rannsókna vegna þess að upp-
haf hans er hægt að skilgreina ná-
kvæmlega og hann hefur miklar
breytingar á veðri í for með sér.
Einstaklingsbundnar orsakir
Með því að bera saman dagbæk-
ur 75 mígrensjúklinga við breyt-
ingar á veðri vegna Chinook-
vindsins komust þeir að því að 32
þeirra voru líklegri til að fá
mígrenköst þá daga sem Chinook
stóð yfir heldur en þá daga sem
vindurinn lét ekki á sér kræla.
Jafnframt sýndu sjúklingarnir
ýmis persónubundnari einkenni,
Ný rannsókn á mígreni:
mikilvægur áhrifaþáttur
- getur valdið migrenköstum
sumir voru t.d. líklegri tO að fá
mígrenkast ef vindurinn var í
hvassara lagi, aðrir fengu
mígrenköst dagana fyrir Chinook-
vindinn og svo framvegis.
Vitað er af því að margir mis-
munandi hlutir í umhverfi fólks
geta ýtt undir eða valdið
mígrenköstum og er það mjög ein-
staklingsbundið. Því hvetja vís-
indamenn fólk sem fær migren til
að halda dagbækur og reyna
þannig að finna út hvaða hlutir
ýta undir mígren þess. Þannig er
mögulegt að gera ráðstafanir til
Með því að bera sam-
an dagbækur 75
mígrensjúkllnga vlð
breytingar á veðrí
vegna Chlnook-vinds-
ins komust þeir að því
að 32 þeirra voru Ifk-
logrl til að fé
mígrenköstþá daga
s&m Öhinook stóð yfir
h&ldur en þá daga
sem vlndurinn lót ekki
á sér krmla.
að draga úr mígreninu áður en Kanadabúarnir 32 gert nú eftir fylgjast með því hvort von sé á
einkennin koma fram. Þetta geta rannsóknirnar með þvi einu að Chinook-vindi næstu daga.
Veður og vindar geta orsakað mígrenköst hjá mörgum en það er einstaklingsbundið hvaöa þættir veðursins eru
áhrifavaldar.