Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2003, Síða 16

16
MÁNUDAGUR 7. APRÍL 2003
MÁNUDAGUR 7. APRÍL 2003
41
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Örn Valdimarsson
Aöalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlið 24,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viömælendum fyrir viðtöi viö þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Saddam og þjóðin
Enda þótt fólskuverk Saddams
Husseins á hendur fólki sínu séu vel
þekkt i löndunum vestur i heimi og
grimmd hans fái takmarkalaust pláss á
síðum vestrænna blaða er ekki eins víst
að alþýða manna í írak hugsi jafn illa til
þessa manns og æði margir útlendingar
gera. Saddam er vitaskuld slyngari
stjórnmálamaður en svo að hann safni
aðeins óvinum í eigin heimalandi. í
huga æði margra íraka er hann lifandi
goðsögn, bjargvættur þjóðar sinnar á bágum tímum.
Saddam hefur ríkt í írak í hálfan fjórða áratug. Meiri-
hluti írösku þjóðarinnar þekkir vart eða ekki annan vald-
hafa i landinu. Hann stóð fyrir stjómarbyltingu Baath-
flokksins 1968 og varð upp frá þvi aðalvaldhafi landsins og
síðar forseti og einráður frá 1979. Þrátt fyrir að vera trú-
laus maður hefur honum tekist að halda saman ólíkum
trúflokkum i landinu og reyndar gott betur; með kænsku
sinni hefur honum smám saman tekist að verða tákn-
mynd trúfesti og þjóðrækni!
Saddam hefur verið lýst sem pragmatískum tækifæris-
sinna, sjúkum í völd og þverum með afbrigðum. Föður-
landsást hans verður einna helst líkt við þráhyggju en á
löngum valdaferli hefur hann ætlað þjóð sinni svo stóra
hluti í arabaheiminum að líkja verður við stórmennsku-
brjálæði. Fyrir utan hernað gegn eigin þjóð í suðri og
norðri hefur hann tvisvar farið með ófriði á hendur ná-
grönnum sinum og jafnoft þurft að hörfa en sagt að í bæði
skiptin hafi hann sigrað.
Saddam er af sovéska skólanum. Áhrifa gamla Moskvu-
valdsins gætir enn með einkar áberandi hætti í stjórn-
sýslu landsins. Sovétmenn léðu Saddam og þjóð hans
margvislega ráðgjöf og aðstoð á meðan gamla stórveldið
var og hét og margt í innra skipulagi íraks minnir á ráð-
stjóm síðustu aldar. Þar á meðal er öflugt menntakerfi i
landinu og ekki siður háþróað flutningskerfi sem hefur
komið flestum landsmönnum afskaplega vel á seinni tim-
um hafta og skömmtunar.
Það hefur verið pólitík Saddams að koma gæðum lands-
ins út til fólksins - i litlum skömmtum. Fyrir tima
Persaflóastriðsins 1991var hagsæld nokkuð almenn meðal
almennings í írak. Oliugróði landsins var meðal annars
notaður til að greiða rikisstarfsmönnum ágætislaun og
flytja inn mikið úrval af mat fyrir mörg hundruð millj-
arða króna á ári. Matvörunni var dreift fritt til kaup-
manna og þeir fengu að selja hana á niðurgreiddu verði.
Rikið borgaði mismuninn.
Á tímum mannskæðra átaka við írana á niunda áratug
síðustu aldar er sagt að Saddam hefði blásið þjóð sinni
kjarki í brjóst með því að dæla matvælum og munaðar-
vöru inn i hagkerfið á vægu verði, allt frá argentínsku úr-
valskjöti til indversks tes, frá frönskum ostum til hálanda-
viskís þó að áfengi hafi átt að heita bannvara í landinu.
„Maður gat fengið allan mat og drykki eins og maður gat
i sig látið,“ hefur The Washington Post eftir íröskum
kennara í nýlegri úttekt á sögu íraks.
Saddam hefur sumsé alltaf verið upptekinn af þvi að
brauðfæða þjóð sína. Hann hefur alltaf vitað að vísasta
leiðin til að friða fólk er að færa því mat. Fæstir biðja um
meira. Á tímum viðskiptabannsins, sem sett var á landið
eftir Persaflóastriðið, hefur hann haldið sinu striki og
brauðfætt þjóðina með miðstýrðu skömmtunarkerfi sem
vakið hefur aðdáun víða í arabaheiminum. Það er af þess-
um sökum sem Saddam er ekki alveg sami skrattinn
heima fyrir og erlendis.
Sigmundur Emir
Skoðun
„Maaaamma! Ég vil ekki
sona ógislegan fisk, ég vil
piiiitsu!" öskrar ungur
strákur úr barnasæti í inn-
kaupavagni í Bónus. Ég
stend í stórinnkaupum og
hef gert þau afdrifaríku
mistök aö halda í leiðang-
ur á föstudagseftirmið-
degi. Heimili mitt var vita-
matariaust og ég gat ekki
annað, morgunmaturinn
var Weetabix með vatni.
Barnið er farið að háorga og ég
hrökklast frá frystiborðinu. Þar
sem ég sigli að morgunkorninu
heyri ég að mamman lofar stráksa
bæði sleikjó og frostpinna, haldi
hann sér saman.
Öngþveiti í mjólkurkælinum
Ég vafra um búðina og reyni að
muna allt sem mig vantaði. Inn-
kaupavagninn fyllist jafnt og þétt
en mig grunar að ég sé að gleyma
helmingnum af því sem ég raun-
verulega þurfti. Þegar allt kemur
til alls er hins vegar ágætt að hafa
ekki of fyrir fram mótaðar hug-
myndir um hvaö átti að kaupa.
„Endar bara í svekkelsi yfir því
varan fáist ekki,“ tauta ég. Soja-
mjólkin er búin og bara til
bómullarhnoðrar en ekki
bómullarskífur. í sárabætur
gríp ég kartöfluflögur og
kók. „Af þvi ég spara svo á
að versla hér.“
í mjólkurkælinum er um-
ferðaröngþveiti innkaupa-
vagna og hjá grænmetinu og
ávöxtunum rétt næ ég að af-
stýra hörðum árekstri við
aðra kerru. Maðurinn sem
varð þess næstum valdandi
að ég endaði inni í miðjum
mandarínukassa, sýnir eng-
in svipbrigði. Hann horfir
daufum augum út í fjarsk-
ann og ruslar tveimur kart-
öflupokum ofan i innkaupa-
kerruna. Síðan heldur hann
áfram út ganginn í þessari
einkennnilegu leiðslu sem
fólk dettur gjaman í við
matarinnkaup. Þetta er
svona haltu-þig-í-burtu-frá-
mér-leiðsla, sem stundum
birtist hreinlega sem aðrir-í-
kringum-mig-eru-ekki-til-
leiðsla.
Hún kristallast í röðinni
að búðarkassanum. Þá er
eins og fólk hætti skyndi-
lega aö kunna að tjá sig og
tala, það er eins og hálf-
slokkni á því. Hver húkir
hjá sínum vagni, mænir
þögull út í fjarskann og tek-
ur skrefin í átt að af-
greiðslumanninum vélrænt.
Samskipti undir þessum
kringumstæðum eru ekki
inni í myndinni og allar til-
raunir til slíks eru litnar
hornauga.
í súkkulaðileit
Röðin þennan fóstudag er
sérlega löng. Loksins er
komið aö mér. „Gó’dag’“
IjlHlHj
■ ”i/j

mrnM .7- .. ÆÉ- ■' ;l§§7^j
f .>0, jclDf':/* . Swjglji
,%\ v. '
iii f,
„Innkaupavagninn fyllist jafnt og þétt, en mig grunar að ég sé að
gleyma helmingnum af því sem ég raunverulega þurfti. Þegar allt
kemur til alls er hins vegar ágætt að hafa ekki of fyrir fram mótaðar
hugmyndir um hvað átti að kaupa. “
segir afgreiðslu-
maðurinn án þess
að líta upp. Áður en
ég get svo mikið
sem tekið undir
kveðjuna er hann
búinn að renna
bæði seríóspakkan-
um mínum og mat-
arkexinu í gegnum
skannerinn. Banan-
amir fara næst á
vigtina og ég styn
upp kveðju á móti.
Skyndilega man ég
eftir því að mig
vantaði
suðusúkkulaði, er
með saumaklúbb
um kvöldið og ætl-
aði að baka köku.
„Andskotinn," segi
ég og tvístíg. Ég sé
röðina lengjast en
fyrir hugskotssjón-
um mér birtist
mynd af vonsvikn-
um vinkonum. Nei,
súkkulaðið verð ég
að fá.
Leiftursnöggt tek
ég ákvörðun. Ég
ætla að freista þess
aö skjótast eftir
súkkulaðinu meðan
strákurinn rennir
afgangnum af vör-
unum í gegn. Nú
ríður á að vera
snöggur. Ég stekk
af stað og treðst
fram hjá mállausu fólki sem starir
út í tómið. Hægri eða vinstri? Hvar
er suðusúkkulaðið geymt? Hjá bök-
unarvörunum? Sælgætinu?! Ég sé
glitta í súkkulaðikex og tek á sek-
úndubroti ákvörðun um að halda
til vinstri. Kannski súkkulaðið sé í
nágrenninu. Ágiskun mín reynist
röng og hvergi er starfsmaður sjá-
anlegur fyrir utan þá þrjá sem eru
á kössunum.
Einmana sál
Á harðahlaupum um ganga og
ranghala, fram hjá fólki og inn-
kaupavögnum, finn ég hvað ég er í
slæmu formi. Ég er líka í hæla-
skóm og með hliðartösku og
hlaupastíllinn er því ekki sérlega
glæsilegur. Lafmóð kem ég loks
hlaupandi að búðarkassanum og
skelli súkkulaðipakkanum á færi-
bandið.
„Afsakið, ég bara fann þetta
hvergi en gat ekki farið án þess -
saumókvöld, sjáiði til!“ segi ég hátt
og snjallt. „Þið vitið hvernig þetta
er,“ bæti ég við. Síðan svelgist mér
á. Það hálfhryglir í mér, hlaupin
hafa tekið á. Afgreiðslumaðurinn
horfir furðulega á mig og ég sé að
unglingsstúlkan, sem er fyrir aftan
mig í röðinni, dettur úr leiðslunni.
Hún lítur á mig og ranghvolfir í sér
augunum. Samstundis man ég að
samskipti í íslenskum matvörubúð-
um og strætisvögnum eru bara fyr-
ir skrýtið fólk, einmana sálir sem
vantar félagsskap. Það kemur á
mig og þvert ofan í það sem ég ætti
að gera tek ég að útskýra mál mitt
aftur og í enn lengri tölu. Við það
verð ég enn furðulegri. Ég er
skrýtna konan.
Poka?!
Afgreiðslustrákurinn þrusar
súkkulaðinu í gegnum skannerinn
og spyr eldsnöggt: „Poka?“ Er af-
greiðslufólki kennt að segja ná-
kvæmlega þetta orð og á þennan
hátt? flýgur í gegnum huga mér um
leið og ég jánka spurningunni. Það
er náttúrlega miklu fljótlegra en að
spyrja hvort bjóða megi manni
plastpoka eða hvort maður vilji
kaupa hann. Og tími er peningar.
Ég skýt fram visakortinu,
þurrka svitann af enninu, gríp tvo
poka og hendist að haugnum með
vörunum mínum. Nú er komð að
versta hluta búðarferðarinnar: Að
vera nógu snöggur að troða dótinu
í poka og koma sér í burtu áður en
búið er að afgreiða næsta við-
skiptavin. Þessi partur gerir mig
alltaf stressaða.
Mér gengur illa að koma vörun-
um í pokann og missi appelsínu í
gólfið. „Obbobobb," segi ég með
rassinn út í loftið meðan ég beygi
mig eftir henni. Unglingsstúlkan
horfir á mig og finnst ég greinilega
hálfgert frík. Úff, best að halda
kjafti og hundska sér út.
Móð og másandi rogast ég með
pokana að bílnum og skelli mér út
í fostudagsumferðina. Á ljósum á
Miklubrautinni geri ég uppgötvun
og bitur sannleikurinn hríslast um
mig. Ég gleymdi súkkulaðinu á
búðarkassanum.
Ummæli
Heldup bagalegt
„Mun-
urinn á
okkur og
þjóð eins
og Skot-
um er sá
að við
eigum í
vandræð-
um með
að full-
manna
allar stöð-
ur.“
Ásgeir Sigurvinsson I viötali viö
Morgunblaöiö um stööu íslenska
landsliösins I knattspyrnu.
Kalt mat
„Framsóknarmenn hafa nú
kynnt kosningastefnuskrá sína og
ekki verður annað sagt en að þar
ráði skynsemin fór.“
Björgmundur Órn Guömundsson
á Maddömunni.is.
Mistök Úskars-akademíunnar
„í lokaatriði myndarinnar er
sýnt frá heimsókn [Michaels]
Moores til [Charltons] Hestons,
sem þá var farinn að sýna merki
Alzheimersjúkdómsins sem hann
er þjakaður af. í því atriði er
Heston látinn lita út fyrir að vera
hinn versti kynþáttahatari og
mannhundur. Þetta er sami Heston
og gekk við hlið Sr. Martins
Luthers Kings árið 1963 til Wash-
ington, sami Heston og vann ötul-
lega að þvi að brjóta niður kyn-
þáttamúrana í Hollywood á sjötta
og sjöunda áratugnum, sami
Heston og árið 2001 hlaut heið-
ursverðlaun samtakanna Congress
of Racial Equality, sem kennd eru
við Sr. King, fyrir þátt hans í rétt-
indabaráttu svartra í Bandaríkjun-
um. [...] Þetta eru ekki vinnubrögð
heimildarmyndagerðarmanna,
heldur vinnubrögð siðlausra áróð-
ursmeistara. Þau á ekki að verð-
launa.“
Bjarni Ólafsson á Deiglunni.is um
það, að heimildarmynd Michaels
Moores, Bowling for Columbine,
skyldi fá óskarsverölaun sem besta
heimildarmyndin.
Framkvæmdum frestaö?
„Þessa
heima-
síðu er
verið að
uppfæra.
Prófaðu
aftur eftir
nokkrar
mínútur."
Skilaboö
sem í
nokkra
daga hafa
verið eina
Sverrisdóttur.
Skattalækkanir
„Ég held að það sé aðeins ein
leið fær. Það er sama leið og for-
eldrar fara þegar þeir þurfa að
hemja eyðslu barna sinna. Þeir
minnka við þau vasapeninginn.
Þegar ríkið er annars vegar þýðir
þetta einfaldlega að lækka þarf
skatta.“
Milton Friedman, nóbelsverölaunahafi
I hagfræöi, í The Wall Street Journal
15. janúar 2003. Tilvitnun fengin I
Vefþjóöviljanum.
No a la guerra
„Því fleiri fréttir sem ég heyrði og varð vör við skuggalegri hliðar mótmælanna,
s.s. eyðileggingu og þjófnað hörðustu „friðarsinnanna“, þá blöskraði mér nú eigin-
lega og sjarminn fór af samstöðu þjóðarinnar. “
Margrét ^"
Leósdóttir >
læknir
Kjallari
Þaö mátti hvergi iíta án
þess að sjá boröa, plaköt,
skilti eða barmmerki með
þessu slagorði - Nei við
stríði! - í búðargluggum,
hangandi utan á svölum
íbúðarhúsa eða úðað með
úðabrúsa á veggi eða
gangstéttir.
Ég var stödd í Barcelona um
næstsíðustu helgi og þrátt fyrir
plön um skoðunarferðir, búöaráp
og að njóta vorveðurblíðunnar þá
verð ég að segja að mótmæli Kata-
lóníubúa gegn stríðinu í írak voru
það sem fangaði athygli mína
einna mest í þessari heimsókn.
Andstaða í verki
Spánn er meðal þeirra landa
sem stutt hafa ákvörðun Banda-
ríkjamanna um að ráðast inn í
írak. Réttara er þó að segja að
meirihluti spænsku ríkisstjómar-
innar styðji ákvörðun Bandaríkja-
manna, með Joze Maria Aznar for-
sætisráðherra í broddi fylkingar.
Sköðanakannanir sýna hins vegar
að u.þ.b. 90% spænsku þjóðarinn-
ar eru mótfallin stríði. Hinir blóð-
heitu Spánverjar eru augsýnilega
duglegir að sýna andstöðu sína í
verki. Á hverju götuhomi voru
stríðsandstæðingar að safna und-
irskriftum, auk þess mátti sjá
plaköt og merki í gluggum versl-
ana í bænum og fjöldasamkomur
voru haldnar gegn stríði á götum
úti.
Fyrsta tilfinning mín þegar ég
varð vör við þessi mótmæli var á
þá leið að ég bar mikla virðingu
fyrir fólki aö sýna skoðanir sínar
og andstöðu gegn ríkisstjóminni
með svo afdráttarlausum hætti.
Því fleiri fréttir sem ég heyrði og
varð vör við skuggalegri hliðar
mótmælanna, s.s. eyðileggingu og
þjófnað hörðustu „friðarsinn-
anna“, þá blöskraði mér nú eigin-
lega og sjarminn fór af samstöðu
þjóðarinnar.
Ófriöur
Mótmælin hafa nefnilega síður
en svo alltaf veriö friðsamleg. Upp
úr sauð í næstsíðustu viku en þá
réðust flokkar reiðra stríðsand-
stæðinga inn í verslanir í miðbæn-
um, brutu allt og brömluðu og
stálu úr verslunum. Bandarísk
fyrirtæki urðu verst fyrir barðinu
á mótmælendunum, s.s. MacDon-
ald’s, Burger King og KFC. Það
var dapurlegt um að litast á þess-
um stöðum um helgina: kossvið-
arplötur fyrir gluggum, rauöar
málningarslettur upp um veggi og
slagorð höfðu verið skrifuð með
svörtum eða rauðum úðabrúsum
yfir hurðir og veggi. Meira að
segja var ráðist inn í E1 Corte
Inglés, sem er nokkurs konar
spænsk Hagkaupskeðja, bara fyrir
það eitt að vera „alþjóðahyggj-
andi“, hvaö sem það nú þýðir. Á
nokkrum torgum í borginni höfðu
höröustu stríösandstæðingarnir
komið sér fyrir í tjöldum eða und-
ir berum himni á skítugum
svampdýnum eða teppalörfum.
Þar voru víðast hvar haugar af
drasli og óþrifnaður, svo ekki sé
talað um megna hasslykt sem lá
yfir tjaldborgunum. Víða var búið
að mála slagorð og kasta rauðri
málningu á gamlar byggingar og
minnismerki og valda þannig víð-
tækum eigna- og menningarspjöll-
um.
Hvaða skilaboð eru andstæðing-
ar stríðs að senda með því að
valda eignatjóni, stela og skemma?
Fólk sem gefur sig út fyrir að vera
friðarsinnar er ekki sérstaklega
sannfærandi þegar það fer sjálft
um með valdi og yfirgangi. Sjálf-
sagt er það þó í þessu eins og svo
mörgu öðru að það eru nokkrir
svartir sauðir sem skemma fyrir
heildinni.
Það verður forvitnilegt að sjá
hvort flokkur Aznars mimi gjalda
fyrir afstöðu sína í næstu kosning-
um sem verða á Spáni í lok maí.