Dagblaðið Vísir - DV - 12.07.2003, Page 8

8 DVBlLAR LAUGARDAGUR 12. JÚLl2003
Jeppi kominn á sjötugsaldur
Svissinn (kveikjulásinn) á herjeppunum var yfirleitt bara rofi þannig að menn þyrftu ekki
að vera undir það seldir að lykill fyndist (eða fyndist ekki). (slendingar voru fljótir að setja
lykil-sviss í sína jeppa til þess að bíllinn fyndist - en ekki gaeti hver sem væri gripið hann
hvenær sem væri. Startarinn var upprunalega í gólfinu, liklega þar sem gatið er fram af
gírstöngunum, en hér hefur hann verið fluttur í hnapp uppi í borðinu, niður af hand-
bremsunni. Myndir.SHH
Egilsstaðajeppinn er að mestu upprunalegur, þó eitthvað hafi verið átt við skúffuna og
suðufar sé eftir endilöngum stuðaranum sem varla kemurfrá Ford. En hann stendur hér
t.a.m. á dekkjum með uþprunalegu útliti. Munstrið var til þess hugsað að ekki væri hægt
að sjá á slóðinni í hvora áttina ökutækið hefði verið að fara.
- Blái MAN vörubíllinn, sem stendur aftan við jeppana, er nýuppgerður. Valdimar eyddi í
hann fjórum „frístundaárum" eins og hann orðað það sjálfur og bíllinn er nú eins og nýr.
Aðeins er eftir að setja á hann pallinn en hann til - og að verða tilbúinn.
Á safni Valdimars er röð af jepp-
um sem sýna þróunarferil jeppa
að verulegu leyti allt fram að til-
komu lúxusjeppanna, sem sum-
ir vildu kalla trölljeppa á þeim
tíma, og komu raunar ekki til
sögu fyrr en á 8. áratugnum.
Næst innkeyrslunni að Véltækni
hf., fyrirtæki Valdimars, stendur Eg-
ilsstaðajeppinn sem svo var nefnd-
ur. Þetta er Ford GPW herjeppi,
keyptur af Sölunefnd setuliðseigna í
lok heimsstyrjaldarinnar síðar og
einn fyrsti jeppinn í eigu íslendinga
á Austurlandi. Að sögn Valdimars er
þessi bíll að mestu upprunalegur,
meira að segja skúffan, en þó hefur
hún verið opnuð aftur úr en upp-
runalega voru herjeppar með heilan
og fastan afturgafl.
Valdimar eignaðist Egilsstaða-
jeppann árið 1965 en lét hann fljót-
lega frá sér aftur. Hann hafði keypt
frægan Cadillac ‘56 sem Haukur
Hvannberg átti fyrst en SÍS eignaðist
síðan og notaði fyrir gestabíl. Þegar
Valdimar keypti hann af SÍS níu ára
gamlan var hann keyrður tæplega
50 þúsund km. „En ég var þá að
byggja hús og þurfti að losa peninga
og maðurinn sem vildi kaupa hann
fékk að prófa hann, “ sagði Vaidimar.
„Hann skaust á honum til Akureyr-
ar. Á leiðinni gerðist það að bíllinn
skipti sér ekki upp úr öðrum gír svo
þessi maður, þá komungur og óvan-
ur, gaf honum bara nóg að drekka
og ætlaði að spýta þessu úr honum
en spýtti úr honum stimplunum í
staðinn svo þeir stóðu alls staðar út
úr blokkinni.
Þá var bíllinn dreginn heim á
sveitabæ einhvers staðar ekki langt
frá Akureyri og þar var byrjað að
mölva í honum rúður og þar frétti ég
næst af honum þegar farið var að
snjóa inn í hann.“
Fann kerruna í malargryfju
„Ég tók hann með skipi á Reyðar-
fjörð, þá voru nú ekki vetrarsam-
göngurnar á landi. Ég gat fundið í
hann vél og rúður og bíllinn var
færður í form og seldur, en þá lét ég
jeppann fylgja sem kaupbæti. Ég
hafði aldrei mikinn áhuga á honum
heldur var hann hálfþartinn neydd-
ur upp á mig. Ég seldi Egilsstaðabú-
inu pikkupp og varð að taka þennan
upp í, en honum hafði verið lagt
þegar búið fékk nýjan jeppa 1963.“
„En þó að ég seldi hann frá mér
gerðist það 12-15 ámm seinna að
eigandinn hringdi í mig og sagðist
ætla að selja jeppann, það væm
menn úr Reykjavík tilbúnir að taka
hann á ansi háu verði. En ég kunni
ekki við annað en ganga inn í kaup-
in. Svoleiðis er hann hér. Kermna
fann ég úti í malargryfjum nema
ekki á hjólum, svo hún er ekki á
réttu felgunum þar sem hún stend-
ur. Þessar herjeppafelgur vom
öðmvísi, skrúfaðar saman, og ég
held að jeppinn sé á réttu felgunum
en kerran ekki. Þær gætu sjálfsagt
leynst einhvers staðar, ég hef bara
ekki leitað eftir þeim.“
Egilsstaðajeppinn mun alla tíð
hafa verið opinn og að hann skuli
vera svo óskemmdur sem hann er
enn í dag, kominn yfir sextugt, ber
því glöggt vitni að veðurfar á Héraði
mun vera bílum heldur hagstætt.
auto@simnet.is
Kominn ein-
hver vottur
af virðingu
fyrir þessu
„Ég er bara að reyna að bjarga
þeim frá jarðarförinni," sagði
Valdimar Benediktsson, vél-
virki á Egiisstöðum, þegar DV-
bílar ræddu við hann um forn-
bílasafnið sem hann hefur sett
upp við Véltækni hf., smiðju
sína þar í bænum.
„Sjálfur er ég orðinn gamall og
heilsulaus og hef tekið það skýrt
fram við alla sem láta bfla hingað
að því fylgir ekkert loforð um að
þeir verði gerðir upp. En ég ætla
að reyna að halda um þá meðan
ég ræð einhverju, því vonandi
tekur einhver við að varðveita þá
einhvers staðar, hvort sem það
verður í Ameríku eða ísrael, en
margir koma hér yfir sumarið til
að skoða, þó þetta sé ekki betur
umgengið en raun ber vitni."
Þú ert búinn að raða nokkrum
hluta af safninu nokkuð vel upp.
„Nokkrum hluta, já. En það er
farið að hrjá mig plássleysið og
svo kostar þetta peninga. Ég er
aðeins að reyna að vinna fyrir mér
líka en eyði því sem ég get af tíma
og peningum í þetta.“
Hefúr þú fengið að hafa þetta
nokkurn veginn í friði þarna hjá
þér?
„Nei, ekki alveg, en það fer sí-
fellt batnandi. Síðustu skemmd-
arvargar sem hér komu voru hol-
lenskir unglingar, ferðafólk sem
var að mölva hérna rúður. En ég
held að það sé kominn einhver
vottur af virðingu fyrir þessu
meðal almennings."
Trúlega er það vegna þess að
Valdimar hefur stillt megninu af
þessu skipulega upp og merkt
suma gripina með ágripi af sögu
þeirra.
„Það er örugglega jákvætt en ég
hef ekki sinnt því sem skyldi. Sól
og vindar hafa sitt að segja og ég
hef ekki tíma né getu til að endur-
nýja þetta og fullgera svo sem
„Það er farið að hrjá mig
plássleysið og svo kostar
þetta peninga. Ég er að-
eins að reyna að vinna
fyrir mér líka en eyði því
sem ég get aftíma og
peningum í þetta."
þörfværi."
Þeir sem leið eiga um Egilsstaði
í sumar og áhuga hafa á menn-
ingarminjum af því tagi sem
þarna er að sjá ættu að leggja
smá-lykkju á leið sína. Fyrir okkur
utanaðkomandi er gagnslaust að
nefna götuheiti, en safn Valdi-
mars stendur við næstu götu
(Lyngás) austan við aðalgötuna
(Fagradalsbraut) upp í gegnum
þorpið, nokkurn veginn beint á
móti bensín- og greiðasölu Skelj-
ungs. auto@simnet.is
Við innkeyrsluna að vélsmiðjunni hefurValdimar raðað upp jeppasögunni í hnotskurn frá upphafi jeppa á (slandi fram undir 1970.
Fremst stendur herjeppi líklega árgerð 1942, Ford GPW. Þá kemur Willýs G2A, venjulega kallaður „landbúnaðarjeppinn". Næstur
stendur (sraelsjeppi - svo kallaður vegna þess að þessir jeppar voru settir saman í ísrael, en Willy's-verksmiðjurnar voru þá komnar und-
ir Kaiser sem barðist í bökkunum og greip meðal annars til þess úrræðis að setja verksmiðjur í Israel í vorvum næga sölu til að bjargast.
- Gerðarheiti þessara jeppa var CJ3B og þeir voru fyrstu jepparnir með toppventlavél - Hurricanevélinni sem lengi síðan knúði jepp-
ana. Israelsjepparnir komu hingað árið 1953.
Síðastur í röð Willýsa er Willýs 05, stærri og breiðari en eldri gerðirnar og meira I líkingu við þann Jeep sem menn nú almennt þekkja.
Yfirleitt voru smíðuð á þá hús hér á landi, likt og á landbúnaðar- og (sraelsjeppann, en 05 jeppinn er hér með innflutt hús, sennilega af
Meyer-gerð.
Næstur Willýsunum stendur Austin Gipsy sem fluttur var inn nokkur ár á sjöunda áratugnum. Fyrstu bílarnir voru á Flexitor snerilfjöðr-
um og þóttu taka öðrum jeppum fram um mýkt. Þá kemur Land Rover með þriðja útlitinu sem fluttist til Islands, en við hlið hans er
rússajeppinn svokallaði. Fiann hét raunar tegundarheitinu GAZ 69 og fyrstu bílarnir komu hingað samkvæmt vöruskiptasamningi -
eins og reyndar ísraelsjeppinn líka - árið 1955 og síðan nokkur næstu ár, urðu talsvert vinsælirog eru jafnvel sumir í umferðenn.
Vinstra megin við rússajeppann er annars rússneskur jeppi, UAZ, sem kom til (slands á seinni hluta sjöunda áratugarins. Þessir bílar
náðu aldrei viðlíka vinsældum og „rússajeppinn" enda klossaðri og þá komnir í samkeppni við þægilegri jeppa frá ríkjum utan Sovét-
ríkjanna.
Síðasti bíllinn sem sést í þessari röð er Volvo Lapplander, eins konar herjeppi frá Volvo sem dálítið var af hér um miðjan síðari helming
aldarinnar sem leið. Að sögn Valdimars er þetta „annar tveggja eða einn þriggja" fyrstu Lapplanderbílanna sem komu á Austfirði.
Sveinn póstur var sá kallaður sem fékk bílinn nýjan, sennilega síðasti maður í röð landpóstanna svokölluðu austur þar. MyndinSHH
Eftir heimsstyrjöldina síðari voru fluttir inn nokkrir herbílar frá Kanada með þessu útliti, flestir af Chevrolet-gerð en nokkrir Ford. Þenn-
an bil eignaðist Valdimar árið 1965 og hafði hann þá staðið ónotaður nokkrar hríð. Valdimar gerði hann upp og breytti að nokkru og
var enda ekki að sækjast eftir að gera hann upprunalegan heldur gera úr honum bíl eins og hann sjálfan vantaði. Hann setti hann á
hjólastærð 1120 í staðinn fyrir 916 eins og hann kom á, setti f millikassa með háu og lágu drifi og 5 gíra alsamhæfðan gírkassa við 240
hestafla vél úr Chevrolet vörubíl. Á bílnum var 8 tonnmetra krani sem Valdimar notaði við ýmis störf.
Við hliðina á honum sér á framenda á Dodge Karlól, eins og þessi bilar voru kallaðir hér á landi, en það nafn var dregið af 6-9 sæta far-
þegayfirbyggingu sem notuð var á nokkrum útfærslum Dodgebíla og kölluð Carry All. Ameríkumenn kölluðu þessa grunngerð WC40
1/2-ton 4x4Trucken þar sem talsvert af WC40 Dodgunum sem hingað komu voru í þeirri útfærslu færðist Karíól-nafnið á þá alla. - Bill-
inn i safni Valdimars er skúffubíll (pikkupp) en þeir munu ekki hafa verið algengir hér. Mjög lítið er eftir af Karíól á (slandi og eintakið á
Egilsstöðum því einkaráhugavert.
Fyrir innan Karíólinn sér aðeins á Chevrolet skúffubíl sem Ingimar Þórðarson, bílstjóri og bílútgerðarmaður á Egilsstöðum, mun hafa
smíðað að verulegu leyti sjálfur.