Nýtt dagblað - 22.08.1941, Qupperneq 3

F&studagur 22. ágúst 1941.
MtTT DAOBLAÐ
3
Oormsr BenedlMaaaa,
OudMtr. 17, toni 2370.
AuAtuzwtr. 12, a&ni 2104.
yíktogaprent h.f., Hnri-
lagfito. Sfaná 2864.
,Rikið, það er ég'
Það var sagt hér á árunum
að í Ameriku væri ekki hægt
að koma lögum yfir neinn
mann, sem átti milljón doll-
ara. Engir dómstólar fengust
til þess aö sakfella slíka menn
og þeim leiðst allt í skjóli auös
iíns. Þetta var. áður en veru-
lega fór að bera á nazistisku
réttarfari hér í álfu, enda
þóttu þetta fym mikil, og rétt
arfari bandaríska auðvaldsins
var viðbrugðið um allan heim. .
En síðan hefur mikið vatn
runniö til sjávar og mikið
breyzt. Réttarfarsspilling fas-
ismans hefur gripið æ meira
um sig. Hún hefur orðið
drottnandi í fasistisku lönd-
unum og sett mót sitt æ meir
á réttarfar annarra auðvalds-
landa, sem þykjast þó vera
lýðræðissinnuð og jafnvel
mest þar sem hæst er hrópaö
um lýðræði.
Hér á íslandi hefur þessi
þróun verið mjög ör hin síð-
ari ár. Jafnvel Morgunblaðið
hefur haft orð á því, að nýju
hegningai’lögm séu einræðis-
sinnuö, en allt um það fannst
síðasta Alþingi óhjákvæmilegt
að herða hnútinn betur og
gefa ríkisvaldinu umboð til
þess að láta alla veigameiri
gagnrýni falla undir refsá-
kvaeði landráðalaganna, vegna
þeirra aðstæöna, sem sköpuð-
ust við hernám landsips.
Þannig ber allt að sama
brunni. Þeir sem eru ríkis-
stjóminni innan handar þurfa
engu að kvíða. Þeir hafa sína
tryggingu fyrir því að verða
ekki dómfelldir. Hún er að
vísu ekki fólgin í háum fjár-
upphæöum eins og taliö var
í Bandaríkjunum. Hún er
fólgin í þjónustusamri imdir-
gefni undir vijja siðspilltra
stjórnarvalda.
Það er ekkert við því aö
segja þó aö einhverjir af gæð-
ingum ríkisstjórnarinnar skaði
hagsmimi landsins í ágóöa
skyni fyrir sjálfa sig. Nei, síð-
ur en svo, en hitt em landráð
ef deilt er á þessa sömu menn
fyrir framkomu þeirra.
Frægt að endemum er orð-
tak eins hinna gömlu Frakka-
konunga, er sagöi: „Ríkið, þaö
er ég“. Þetta var áður en Vest
ur-Evrópuþjóöimar höfðu feng
ið nokkra hugmund um lýð-
ræöi og á meöan konungur-
inn var talinn nánast óskeik-
ull.
Það viröist óneitanlega vera
skammt á milli hugsanaferils
hins franska konungs og rík-
isstjómarinnar íslenzku. Hún
á því borið á yfirborði. En óá-
Frá fyrrí tímum
Fátt mun hafa valdið ann-
arri eins imdrun meðal al-
þýðu manna hér á landi og
þegar Framsókn og AÍþýðu-
flokkurinn gengu til samstarfs
nm stjóm landsins við Sjálf-1
stæðisflokkinn á þeim grund-
velh, að atvinnumál þjóðar-
innar vom lögð í hendumar
á Ólafi Thors. Þá hafði margt
og mikið veriö um Kveldúlf
rætt og ritað í blöðum vinstri
flokkanna, sem svo voru nefnd
ir á þeim tímum, margt af
því var ófagurt, en fátt annað
en en fullkominn sannleik-
ur. — Saga Kveldúlfsútgerö-
arinnar var ófögur, millj-
ónagróða, sem rakað hafði
veriö saman á velgengnistím-
um útgeröarinnar, hafði ýmisl;
verið sóað í óhófslifnaði þess-
arar nýríku, hálfdönsku fjöl-
skyldu, sem ekki kunni sér,
læti í uppgangi sínum, eða
hann var tekinn úr rekstrin-
um og settur í stórbrotinn
sportbúskap uppi í sveit, eða
fiskiár úti á landi ásamt til-
heyrandi bústöðum, og í
Reykjavík risu upp villumar
hver af annarri, hundruð þús
und krónur per kjaft.
En útgerðin sjálf var van-
rækt á þessum árum, ekkert
hirt um annaö en að raka
saman fé og eyöa því jafn-
óðum, ekkert lagt í varasjóði,
skipunum ekki haldið við, ný-
smíði skipa ekki til, í þessum
atvinnurekstri var sem sagt
allt þveröfugt við það, sem
það á aö vera í atvinnurekstri,
Og svo, þegar verri árin koma,
þá er ekki til nejns að grípa,
atvinnureksturinn heyir sitt
lítur á sjálfa sig sem ríkiö og
hagsmuni sína og stuðnings-
manna sinna sem hagsmuni
rikisins. Ef einhver gagnrýnir
gerðir stjómarinnar og gæð-
inga hennar, hefur hann skað-
að hagsmuni ríkisins aö dómi
stjórnarinnar og sök hans
fellur undir landráö.
Lengra verður ekki komizt
eftir hugsanaferli hins gamla
konungs, en vafalaust er hægt
að yfirstíga hugmjmdaflug
hans og halda enn lengra á-
fram á sömu brautinni og er
íslenzku ríkisstjóminni bezt
treystandi til þess.
En geta menn hugsaö sér
lýðræðisstjóm ganga lengra
frá grundvallaratriöum lýð-
ræðisins, en aö telja það refsi-
vert að menn hugsi tali, og
riti ööruvísi en stjórninni er
næst skapi? Það breytir engu
um þessa staðreynd þó hún
geti skotið sér á bak við erlent
vald. Það er aöeins fyrirslátt-
ur, tilraun til þess að dylja
úlf ofbeldisins undir sauðar-
gæm framandi manna.
stríð viö erfiðleikana undir
vemdarvæng framhaldandi ó-
stjómar, á úreltum döllum,
með þrotlausri tryggð við ó-
hófslifnað velgegnisáranna.
Ein milljónaskuldin hlóðst of-
an á aðra, megnið af veltufé
þjóðarinnar var komið í þetta
líka félega fyrirtæki og að
síðustu var andúð þjóöarinnar
orðin svo sterk gegn þessum
gangi málanna og kröfumar
svo háværar um aðgerðir, að
þingið sá sig neytt til að taka
það fyrir, og þaö var gert á
þann hátt, að Thorsfjölskyld-
an var þvinguö til að gefa
veð í nokkrum af þeim eign-
um, sem út úr fyrirtækinu
höfðu verið dregnar, til trygg-
ingar skuldum Kveldúlfs, sem
jukust sí og æ, ár frá ári, að
sama skapi og mölur og ryö
löggðust á eignir hans. Þá
fæddist líka stjómskipaður eft-
irlitsmaður með rekstri hans
og var það vitanlega hans
eina hlutverk að skipta sér
ekki af neinu fyrirtækinu við-
komandi.
Samábyrgd spillingar~
ínnar
Svo breyttist aðstaöan, þeg-
ar Jónas frá Hriflu bauð Ólafi
Thors hönd sína til baráttu
gegn íslenzku þjóðinni. Þá
veröa „vinstri flokkamir“ svo
óskammfeilnir að gera Ólaf
Thors, einn meöeiganda Kveld
úlfs og fulltrúa hans á stjóm-
málasviöinu, að atvinnumála-
ráöherra á íslandi, þrátt fyrb;
fortíð hans, sem þeir höfðu
ekki hlífzt við að lýsa fyrir
þjóöinni. Með því var opinber
gerð samábyrgð spillingarinn-
ar milli borgaraflokkanna á
íslandi, og skal ekki um það
deilt hér að þessu sinni, hver
þeirra hefur haft mestar sví-
virðingar upp á að bjóða í
þessum samvistum, en hitt er
víst, aö hver flokkur fékk þau
mál til umráða, sem hann
haföi mest hneyksli uimið í
sambandi við á undangengn-
um tímum. Ólafur Thors at-
vinnumálin, því að á því sviði
átti hann sitt met, Framsókn
réttarfarsmálin í verðlauna-
skyni viö réttarfarshneyksli
Jónasar frá Hriflu, svo sem
útburð sjúklinga af spítölum
og afnám skoðanafrelsis í
skólum og Alþýðuflokkurinn
fékk félagsmálin fyrir frammi-
stöðu hans á eyðileggingu
verkalýðssamtakanna. Þá
haföi hver flokkur fengið að-
stööu til að vaka yfir þeirri
spillingu, sem hann var sam-
grónastur og auka hana og
margfalda.
Vaxandí cvjur
í sambúð þessara flokka
hefur löngum verið grunnt á
því góða, þótt ekki hafi mikið
nægjan í sambúðinni er að
færast í aukana nú í seinni
tíð, og er hún nú orðin svo al-
varleg, að það liggur jafnvel
viö borð, að það slitni upp ú4
sambandi fíokkanna og þeir
,meyðist til“ að láta kosning-
ar til Alþingis fara fram eitt-
hvaö fyrr en til stóð, jafnvel
strax á komandi hausti.
Yfírgangur Kveldúlfs
Og ástæðan er hamslaus yf-
h-gangur Kveldúlfs í sambúð-
inni. í fyrsta lagi heimtar
hann Ameríku sem sitt óskor-
að hagsmunasvæði. Hinir þótt-
ust hafa veitt sæmilega úr-
lausn, þegar einn af Thorsur-
unum var geröur ræðismaöur
í Bandaríkjimum, en Ólafur
heimtar meira en þaö, sem
hægt er hafa upp úr ræðis-
mennskunni einni saman,
hann gerir hann að umboðs-
manni méð síldarsölu, og í
gegnum það fær Kveldúlfur
sérréttindaaöstöðu á síldar-
markaðinum. „Hinir smærri
eru sér“, og þeir verða að
bjargast eins og bezt gengur á
þeim markaðssnöpum, sem eft-
ir verða, þegar ,Jiinir stærri“
geta ekki torgað meiru. — En
auk þess að fá í sinn hlut
Ameríku sem hagsmunasvæði,
þá hefur hann trollað á svæð-
um brezkra viðskipta svo i
skarpt á kostnað' smáframleið
enda í landinu, að það yfir-
gengur öll landhelgisbrot allra
togara, sem óleyfilega hafa
trollað við íslandsstrendur, og
allar skemmdir á fiskimiðum
og veiöarfærum eru smámunir
einir móts við það regintjón,
sem hann hefur unnið fiski-
mönnum landsins með fisk-
sölusamningunum við Breta,
jafnhliða því að sá samningur
gefvu honum milljónagróða.
Stangið við fófum
Samstjómarflokkar Sjálf-
stæðisflokksins í ríkisstjóm-
inni eru famir aö stinga við
fótum, enda hefur hann ekki
einu sinni allan sinn flokk
meö sér. Deilan um síldar-
einkasölunefndina hefur ótví-
rætt leitt það í Ijós, að ósam-
lyndið er meira en nasablást-
ur einn, heldur á rætur sínar
í djúpum hjartans, þar sem
hlúð er að umhyggjunni fyi'ir
valdaaðstöðu. Og til að ná sér
niðri fyrir síldareinkasöluna
og undirtök Kveldúlfs í samn-
ingunum við Breta, þá er full-
trúi frá Kveldúlfi skágenginn,
þegar samninganefnd er send
til Bandaríkjanna, fulltrúi
Sjálfstæðisflokksins er valinn
úr andstöðuarmi hans innan
flokksins. Af öllu þessu er
komin sú tyrfni í sambúð þjóð-
stjómarflokkanna, að það hef-
ur jafnvel komizt til tals, að
þeir neyðist til að gefa þjóð-
inni kost á að láta í ljósi állt
sitt á málinu með kosningum
áður en langt um líöur, þó að
hinsvegar sé það fullt svo
sennilegt að samstarfsmenn
Kveldúlfs við ríkisjötuna kjósi
heldur að láta Kveldúlf seil-
ast enn lengra til yfirráða, en
að eiga á hættu að láta nyjar
kosningar sópa enn skýrar of-
an af hneykslum þeirn, sem
„flokkar hinna vinnandi
stétta“ eiga í fómm sínum.
Verkin lala
En Ólafur Thors heimtar
yfirráðasvæði sín færð út enn-
þá meira. Undan hans rótum
em mnnin landráðamálin nýj-
ustu. Hann finnm’, að völdum
hans er hætta búin af al-
menningsálitinu 1 landinu.
Hann hefur vald á því, að
láta þjóöstjómarblöðin þegja
um fjárplógsaðferöir þær,
sem hann hefur í frammi. En
verkin tala. Verkin tala um
fisksölusamninginn við Breta,
þegar sjómennirnir koma í
land og selja afla sinn, og þau
tali því máli, sem ekki veröur
misskilið. Og það em þessi
verk Ólafs Thors, sem halda á-
fram að tala, þótt höfðuð séu
sakamál á hendur þeim, sem
um þau ræða opinberlega; og
jafnvel þótt hann gæti fyrir-
byggt, að nokkur gagmýni á
framkomu hans geti komið
fram í rituðu máh, þá halda
verkin áfram að tala og kjós-
endur Ólafs Thors fá af þeim
áð reyna hvílíkur fulltrúi
hann er fyrir fiskimennina á
Suðumesjum. Einhvemtíma
koma þeir til meö að leggja
sitt lóð á vogarskálamar um
meðferð mála sinna, hversu
lengi sem Ólafur situr í víg-
giröingu sameiginlegrar vald-
ránsaðstöðu með öðrum þjóð-
stjórnarflokkum landsins. Far-
ið getur svo, að það verði þeir,
sem leggja sitt til að bjarga
málum þjóðarinnar, þótt for-
usta fornra andstööuflokka
Kveldúlfs leggi samþykki sitt
á það, að hann leggi smám-
saman undir sig öll gögn og
gæði þessa lands og réttar-
farsmál þjóöarinnar í þrot-
lausum arðránsleiðöngrum
sínum til taumlausrar kúgun-
ar á íslenzku þjóöinni.
Braggarí
bíður dóms
Fyrir nokkru var handtekinn
bruggari hér í bænum, Benedikt
Jóhannsson aö nafni. Virðist hann
hafa grætt vel á þeirri atvinnnu
að Isvala „þyrstum“ imönnum.
Hann hafði byrjað á bruggun
framan af sumri, en þó ekki hafið
hana fyrir alvöru fyrr en eftir lok-
un áfengisverzlunarinnar. Seldi
hann hálfflöskuna á 30—40 krónur
og virðist svo sem salan hafi geng'
ið greiðlega á þessu verði, því
Iitlar birgðir fundust hjá honum.
Hann situr nú i gæztuvarðhaldi
og bíöur dóms. 1 I