Helgarblaðið - 24.04.1992, Blaðsíða 10

Helgar 1 0 blaðið
Leynd yfir mengun
Útgefandi: Fjörðurinn sf.
Framkvæmdastjóm og hönnun:
Sævar Guðbjörnsson.
Ritstjórar og ábyrgðarmenn:
Árni Þór Sigurðsson,
Sigurður Á. Friðþjófsson.
Fréttastjóri:
Guðmundur Rúnar Heiðarsson.
Ljósmyndari:
Kristinn Ingvarsson.
Prófarkalesari:
Hildur Finnsdóttir.
Umbrot:
Silja Ástþórsdóttir.
Auglýsingar:
Svanheiður Ingimundardóttir,
Unnur Ágústsdóttir.
Dreifing:
Sveinþór Þórarinsson.
Heimilisfang:
Síðumúli 37,108 Reykjavík.
Sími á ritstjóm og afgreiðslu: 681333.
Myndrití: 681935
Auglýsingasími: 681310 og 681331.
Prentun: Oddi hf.
Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
Nýlega var skýrt frá því í fréttum að sjö
böm hefðu fæðst nýmalaus á Suðumesj-
um á síðastliðnum áratug. Hér er á ferð-
inni sjúkdómur sem kallaður er Potters-
sjúkdómsmynd (Potters-syndrome) en
eðlilegt er talið að eitt af hverjum hundr-
að þúsund fæddum bömum séu haldin
þessum sjúkdómi. Á Suðumesjum lætur
nærri að um eitt af hverjum fimm hunduð
bömum fæðist með þennan sjúkdóm. Hér
er um að ræða óhugnanlega hátt hlutfall
sem brýnt er að bregðast við með viðhlít-
andi hætti.
Þá hefur verið upplýst að Bandaríkja-
menn hafi gengist fyrir rannsókn á vatns-
bólum með tilliti til svokallaðrar TCE- og
PCE- mengunar. I ljós kom að bæði þessi
efni fundust við vatnsból hersins, við
Leifsstöð og við vatnsból Njarðvíkinga.
Sérfræðingar segja að PCE sé svo eitrað
að það megi alls ekki finnast í drykkjar-
vatni. Þessi mengun er af allt öðrum toga
en varð fyrir nokkrum ámm þegar 75
tonn af olíu fóru niður nálægt vatnsbóli
Keflavíkur.
Rannsókn Bandaríkjamanna, sem
lciddi í Ijós PCE- og TCE-mengun, fór
fram árið 1988 en það var ekki fyrr en
haustið 1991 að nýtt vatnsból var tekið í
notkun sem Bandaríkjamenn borguðu
fyrir. Þrátt fyrir að vitneskja væri fyrir
hendi um hættuleg efni í vatnsbólum var
haldið áfram að nota þau í stað þess að
loka þeim þegar í stað. Það em afar
ámælisverð vinnubrögð og ættu í raun að
vera refsiverð. Þótt ekki sé á þessu stigi
hægt að draga þær ályktanir að umrædd
efni valdi Potters-sjúkdómsmynd er brýnt
að rannsaka málið ítarlega, bæði mengun-
ina sem slíka, orsakir hennar og afleið-
ingar, og einnig hið óhugnanlega háa
hlutfall bama á Suðumesjum sem fæðast
með áður nefndan fæðingargalla.
Nú hefur verið lögð fram á Alþingi
þingsályktunartillaga um að fram fari
rannsókn á jarðvegi og gmnnvatni við
Keflavíkurflugvöll í þeim tilgangi að
leiða í ljós hvort þar hafi á liðnum ámm
farið niður önnur eiturefni en þegar er
vitað um. Það er ákaflega brýnt að á mál-
um af þessum toga sé tekið fljótt og und-
anbragðalaust af hálfu stjómvalda. Líf og
heilsa hundruða og jafnvel þúsunda Is-
lendinga getur verið í húfi og því má ekk-
ert til spara til að komist sé að sannleik-
anum um mengunarmál afþessum toga.
Sigríður Jóhannesdóttir varaþingmaður
gagnrýndi á þingi fyrir skemmstu þá
leynd sem hvílt hefur yfir þessu máli.
Hún benti á að jafnvel á sama tíma og
böm vom sérstaklega hvött til að drekka
vatn og send á berjamó á svæði sem em
menguð af eiturefnum, hafi vitneskjan
um merigunina legið fyrir án þess að yfir-
völd sæju ástæðu til að aðhafast eitthvað í
málunum. Ástæða er til að taka undir
þessa gagnrýni og hvetja ráðamenn til að
taka upp ný vinnubrögð og nýstárlegri
hugsunarhátt. Kjömir fulltrúar eiga nefni-
lega að gæta hagsmuna almennings en
ekki einstakra fyrirtækja eða hersveita. Sá
tími hlýtur að vera liðinn.
Halldór
Laxness
Nóbelsskáldið Halldór Laxness hélt
upp á níræðisafmæli sitt á sumardaginn
fyrsta. Þessara tímamóta er minnst með
margvíslegum hætti eins og vera ber og
em Þjóðleikhúsið og Ríkisútvarpið þar í
broddi fylkingar. Á þeirra vegum em
ýmsum verkum skáldsins gerð skil með
leiklestri, upplestri, söng og fleiru á Qöl-
um leikhússins og í útvarpi og sjónvarpi.
Á því Ieikur vart vafi að Halldór Lax-
ness hefur með frásagnarlist sinni lagt
meira af mörkum til íslenskrar menningar
og sögu en flestir aðrir Islendingar og er
þá langt til jafnað. Hann er tvímælalaust í
hópi þekktustu og virtustu Islendinga og
á æði drjúgan þátt í að kynna land og
þjóð á erlendum vettvangi.
Helgarblaðið sendir Halldóri Laxness
innilegar heillaóskir á þessum merku
tímamótum í lífí hans. ÁÞS
Ráðhús
Reykjavíkur
Ég tók sæti í borgarstjóm
Reykjavíkur 15. júní 1986 og hcf
síðan þá fylgst með þróun ráðhús-
málsins a6 svo miklu lcyli scm
borgarfulltrúum hefur verið það
unnl. Framkvæmdir voru í höndum
sérstakrar verkefnisstjómar svo og
öll innkaup en ekki í gcgnum Inn-
kaupastofnun Rcykjavíkur eins og
eðlilegt hefði verið. Þess vcgna
kom borgarráð og borgarstjóm
ekkert að ákvarðanatöku uin cin-
staka þætti. Þannig var kjömum
fulltrúum haldið frá málinu.
Hugmyndir voru á krciki hjá
sjálfstæðismönnum kjörtímabilið
82-86 um byggingu ráðhúss og
staðsctningu þcss í norðurcnda
Tjarnarinnar. Formleg ákvörðun
um þessa staðsetningu var þó
aldrei tekin, hvorki í borgarráði nc
borgarstjóm.
Hins vegar gcrði borgarstjóri til-
lögu í borgarráði í ágúst 1986 um
að efna til samkeppni um ráðhús á
Bámlóðinni.
Á þessum tímapunkti áttu borg-
arfulltrúar að mótmæla fyrirhug-
aðri staðsetningu og vckja athygli
á málinu, ef þeir voru ekki sam-
mála. Þama hcíði átt að bera franr
tillögu um aðra staðsetningu bygg-
ingarinnar, en ekki hálfu öðru ári
seinna.
Dómnefnd
Borgarráð valdi dómnefnd í
samkeppni um ráðhúsið í ágúst
1986. I henni voru Davíð Oddsson,
undirrituð og Þorvaldur S. Þor-
valdsson frá borginni og arkitekt-
amir Guðni Pálsson og Þorstcinn
Gunnarsson.
Þetta dómnefndarstarf var erfitt
og vandasamt en afar lærdómsríkt.
38 tillögur bámst og við lögðum
mikla vinnu í að yfirfara þær og
skoða. Vissulega var erfitt að gera
upp á milli teikninganna en ég
studdi þá tillögu sem byggt var efi-
ir. Vali mínu réð einkum að þessi
teikning var að minna húsi og
skerti einnig Tjömina síður en
flestar hinna tillagnanna. Þá var
hún hógværari og yfirlætislausari
en aðrar á þessurn viðkvæma stað.
Þótt húsið sé ckki fallegt, séð frá
Vonarstræti, opnast nýr heimur
þegar inn cr komið. Húsið er að-
gengilcgt almenningi vegna
gönguleiðar í gcgnum það og brúar
yfir að Iðnó.
Ráðhús á að vera fyrir almenn-
ing, ekki bara virki fyrir borgar-
sljóm og embættismenn. Þá er
skri fstofuaðstaða starfsmanna
skemmtileg og útsýni fagurt og lif-
andi lil Tjarnarinnar. I húsinu
skynjar maður nálægð Tjarnarinn-
ar mjög glögglcga. Ég hcf ckki
breytt um skoðun síðan ég tók af-
stöðu í dómnefndinni, ég lel að við
höfum valið rétt. Það eina scnr ég
hcf orðið fyrir vonbrigðum mcð
cftir að húsið er risið cr að ég hélt
að Tjarnarsalurinn yrði bjartari yf-
irlitum.
Þá bcr að hrósa handbragði iðn-
aðarmanna í húsinu.
Dýrkeyptur
framkvæmdahraói
Þcgar tillaga lá fyrir borgarstjórn
í okl. 1987 um að byggja ráðhús
samkvæml vcrðlaunatillögunni átti
ég í harðvítugri baráttu.
Átti ég að hafna því að byggt
yrði samkvæmt þeirri tillögu sem
ég hafði lagt svo mikla vinnu og
orku í að velja og var sannfærð um
ágæti hcnnar? Að vísu hafði ég
hvergi komið nærri að ákvarða
þcssa staðsctningu, cn húsið var
hannað miðað við hana.
Ég samþykkti tillöguna en lagði
til að ckki yrði ráðist í fram-
kvænrdir strax. Borgin hafði ýmis
stórvirki með höndum á sama
tínra.
Endurbygging Viðcyjarstofu,
bygging Borgarleikhúss og Perl-
unnar fóru fram á þessum tíma. Ég
tel að vissu leyti eðlilegt fyrir höf-
uðborg að franrkvæmdir við eina
stórbyggingu á vegunr hennar séu í
gangi á hverjum tíma, en ekki
nrargar í einu.
Einnig var þetta á þcnslutíma og
þá á hið opinbera frekar að draga
úr framkvæmdum sínum cins og
sitjandi ríkisstjórn þá mælist til við
borgarstjórn.
Ég hcf á framkvæmdatímanum
gagnrýnt mjög framkvæmdahrað-
ann, sem markaðist fyrst og fremst
af stórmcnnsku Davíðs Oddssonar.
Framkvæmdahraðinn gcrði húsið
mun dýrara en ella hefði orðið cf
nægur undirbúningur og hagsýni
hcfðu ráðið ferðinni. Þá hef ég
gagnrýnt harðlega ónákvæmni í
kostnaðaráætlunum bæði við ráð-
húsið og Perluna og bera þær göll-
uðu stjórnkerfi vitni.
Hvemig stendur t.d. á því að hús
aldraðra við Vitastíg, scm era
svipaðrar stærðar og ráðhúsið,
þurftu 2-3 ára undirbúningstíma
áður cn hafist var handa við að
reisa þau? Ólíkt meiri þörf var þó á
því a6 flýta þeim en ráðhúsinu.
Sagan úrskurðar
Borgin hefur einu sinni áður lagt
fc-til byggingar ráðhúss, en Hegn-
ingarhúsið í Reykjavík var í senn
ráðhús Reykjavikur og dómshús.
Á efri hæðinni vora bæjarstjómar-
fundir haldnir á áranum 1873 til
1903. Þar var jafnframt kjörstaður
í bæjarstjórnarkosningum. Stað-
setning þess var einnig gagnrýnd.
en þá hversu langt það var talið frá
bænum. Blaðið Þjóðólfur spurði
t.d. í hneykslunartón: „Hver hefir
séð eða heyrt getið, nokkursstaðar
um víða veröld, um ráð- og dóms-
hús langt fyrir utan alla borgar-
byggðina, eitt sér, auk heldur „í
tugthúsinu" eður ofan á því?“
Á árinu 1908 voru íbúar Reykja-
víkur um 10 þús. Þá var bæjarfull-
borgarfulltrúi
Framsóknarflokksins
trúum fjölgað í 15 og borgarstjóri
valinn í fyrsta sinn. Enn eru borg-
arfulltrúar fimmtán þótt íbúar séu
orðnir 100 þús. íhaldið telur þessa
ráðstöfun auðvelda þeim að halda
hér merihluta í borgarstjóm.
Við í svokölluðum minnihluta
megum heldur ekki auðvelda
Ihaldinu að telja borgarbúum trú
um að þeir einir eigi að stjóma
Reykjavíkurborg, en það gera þeir
borgarfulltrúar sem láta sjálfstæð-
ismenn eina um ráðhúsið. Þar með
gera þeir ráð fyrir að þeir stjómi
þessum vinnustað okkar til fram-
búðar.
Ég er algjörlega á öðru máli. Við
eigum að stefna að því að fella
meirihluta sjálfstæðismanna í
borgarstjóm, vegna þess að þeir
stjóma borginni illa.
Við eigum ekkert að gefa þeim
yfirráð í ráðhúsinu í framtíðinni,
þau yfirráð eigum við að taka af
þeim.
Ég vona að með því að stjóm-
sýsla borgarinnar er komin á einn
stað, verði auðveldara fyrir al-
menning að fylgjast með störfum
okkar og hann verði þar af leiðandi
betur meðvitaður um hverjir eigi
að stjóma borginni. Ráðhúsið er
risið og orðið hluti af borginni
okkar, hvort sem okkur líkar betur
eða verr. Það varðar þó mestu að
þaðan verði borg okkar vel stjóm-
að. Saman fari ráðdeild og reisn,
umhyggja fyrir velferð borgarbúa
allra og sterkur vilji til að gera
borg okkar góðan stað bömum sín-
um og gestum.
Föstudagurinn 24. apríl