Dagblaðið - 16.10.1975, Blaðsíða 8

8
Oagblaðift. Fimmtudagur 16. október 1975.
MMBUÐW
írjálst, úháð dagblað
tJtgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Ritstjóri: Jónas Kristjánsson
Fréttastjóri: Jón Birgir Pétursson
Ritstjórnarfulitrúi: Haukur Ilelgason
tþróttir: Ilallur Simonarson
Hönnun; Jóhannes Reykdai
Biaðamenn: Asgeir Tómasson, Atli Steinarsson, Bolli Héðinsson,
Bragi Sigurðsson, Erna V. Ingólfsdóttir, Hallur Hallsson, Helgi Pét-
ursson, ólafur Jónsson, Ómar Valdimarsson.
Handrit: Asgrimur Pálsson, Hildur Gunnlaugsdóttir, Inga
Guðmannsdóttir, Maria ólafsdóttir.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, Björgvin Pálsson
Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson
Auglýsingastjóri: Asgeir Hannes Eiriksson
Dreifingarstjóri: Már E.M. Halldórsson
Askriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands.
t lausasölu 40 kr. eintakið. Blaðaprent hf.
Ritstjórn Siðumúla 12, simi 83322, auglýsingar, áskriftir og af-
greiðsla Þverholti 2, simi 27022.
Þeir eru komnir aftur
Mörgum landsmanni brá i brún á
mánudags- og þriðjudagskvöldið.
Menn höfðu þá haft nokkurn veginn
sumarlangan frið fyrir alþingis-
mönnum þjóðarinnar. En nú heyrðu
menn þá hnakkrifast i útvarpi og
sjónvarpi um fjárlagafrumvarpið og fiskveiðilög-
söguna.
Útfærsla lögsögunnar i 200 milur er ef til vill eina
málið, sem nokkurn veginn alger samstaða er um
með þjóðinni. En auðvitað þurftu þingmennirnir að
finna sér ótal ágreiningsefni i þvimáli eins og
öðrum og virtist það ástæðulitill ágreiningur i flest
um atriðum. Það var þvi von, að menn spyrðu: Eru
þeir þá komnir aftur, blessaðir kjóarnir!
Fjárlagafrumvarpið er að mörgu leyti skárra en
slik frumvörp hafa verið á undanförnum árum, þótt
það sé alls ekki i fullu samræmi við greiðslugetu
þjóðarinnar. Þvi miður benda fyrstu ummæli þing-
manna ekki til þess, að þeir hafi áhuga iá að laga
frumvarpið betur að greiðslugetunni. Fremur
virðist svo sem þeir hafi áhuga á að eyðileggja það
litia, sem er gott i þvi.
Samkvæmt venju eru þingmenn farnir að kveina
hástöfum yfir þvi, að frumvarpið geri ekki ráð fyrir
brú hér og skóla þar, flugvél hér og spitala þar. Þá
varðar litt um þjóðarhag, en þeim mun meira um
hagsmuni þrýstihópanna, sem eiga hvert bein i
mörgum þeirra.
Nú er að hefjast mikið kapphlaup þingmanna um
að troða inn á f járlög margvislegum áhugamálum
þrýstihópa til viðbótar við það, sem er i
frumvarpinu og yfirgnæfir þegar greiðslugetu
skattgreiðenda. Þar á ofan er ljóst nú þegar, að
margir þeirra stefna að þvi að fá dregið úr þeim
niðurskurði sem rikisstjórnin hafði kjark til að gera
ráð fyrir i frumvarpinu.
Bráðlega hefjast ramakveinin um, að land-
búnaðurinn og niðurgreiðslur landbúnaðarafurða
hafi verið skorið niður i 7.000.000.000 krónur eða sjö
milljarða i fjárlagafrumvarpinu, og er það þó
rúmlega tólf prósent af rikisútgjöldunum. Ætti þó
öllum að geta verið ljóst, að þessi upphæð er, þrátt
fyrir niðurskurðinn, mjög þungbær byrði á þeim,
sem verðmætin skapa i þjóðfélaginu. Hún rýrir
hvort tveggja i senn, afkomu atvinnuveganna og
lifskjör starísmanna þeirra.
Fjárlagafrumvarpið er of hátt eins og það kemur
frá rikisstjórninni. Það gerir ráð fyrir óbreyttu
hlutfalli rikisútgjalda af þjóðartekjum frá þvi i ár
og i fyrra. Og reynslan hefur einmitt sýnt, að þetta
hlutfall er allt of hátt. Þetta háa hlutfall rikis-
báknsins er veigamesta ástæða verðbólgunnar og
dapurlegrar afkomu atvinnuvega og launþega.
Ef alþingismenn ætluðu að standa sig i starfi og
vinna i þágu umbjóðenda sinna, mundu þeir skera
niður fjárlagafrumvarpið og neita að hlusta á raddir
þrýstihópanna, sem sækja aðþeimúr öllum áttum.
Þá væru þeir ábyrgir þingmenn, en ekki þrælar
þrýstihópa. Þeir eru kjörnir af þjóðinni til að
halda þjóðarskútunni á floti en sökkva henni ekki.
Ef þingme'nn sýndu slikan manndóm, mundu
landsmenn ef til vill hætta að fá fyrir hjartað á
hverju hausti, þegar þingmennirnir koma úr frii og
hefja hinar broslegu burtreiðar sinar
Afi í rauðum
Jóhann Hjálmarsson:
MYNDIN AF LANGAFA
Hörpuiitgáfan 1973. 58 bls.
Það er nú ekki efi á því að
hvötin, kveikjan að nýrri bók
Jóhanns Hjálmarssonar er
komin ,,að utan”: frá finnska
skáldinu Pentti Saarikoski og
bók hans Ég horfi yfir um höfuð
Stalins. Væntanlega kannast
ýmsir lesendur við þá bók i
sænskri þýðingu, enda er hún að
hálfu leyti ferðalýsing skáldsins
héðan af landi. Jóhann fer ekki
heldur dult með þennan skyld-
leika, en með öðrum einkunnar-
orðum fyrir bók hans er tilvitn-
un til Saarikoskis.
En hvað er þá af Saarikoski
að læra? Það er ugglaust ýmis-
legt, en hann er af þeim sem
gerst þekkja talinn I hóp
fremstu ljóðskálda á Norður-
löndum. Minnstu hygg ég að
skipti þau hugmyndatengsl sem'
greina má i bókarheitum þeirra
Jóhanns. Myndin af langafa
heima á stofuvegg í Skuld,
æskuheimili Jóhanns, er auðvit-
aö af Stalin eins og brjóstmynd-
in i glugganum hjá Saarikoski.
En pólitiska efnið sem Stalin
stendur fyrir hjá honum er á-
reiðanlega miklu flóknara en
mynd „langafa” i ljóðum Jó-
hanns.
Það sem Jóhann Hjálmarsson
einkum virðist hafa lagt sig eftir
og lært fyrirmynd Saarikoskis
erhinn „opni” ogfrjálslegi ljóð-
still, sprottinn beint úr hvers-
dagsmáli, sá háttur að yrkja
berum orðum um efnivið hvers-
daglifs og eigin reynslu, hjá
Saarikoski með mergjuðu, dag-
legu orðfæri, hrynjandi talaðs
máls sem meira að segja kemur
fram I þýðingu. Fyrst og siðast
er Saarikoski að yrkja um sjálf-
ansig,sjálfslýsingin, eins konar
hUðfletting skáldsins, er lifs-
kvika ljóðanna, og bæri kannski
keim af sjálfsdaðri ef ekki kæmi
til kimni og skopvisi textans. En
af bersögli Saarikoskis, hinni
næmu sjón á smámuni hvers-
dagsins og svipmót fólksins sem
hann yrkir um, hlifðarlausri
hreinskilni hans, sýnist Jóhann
Hjálmarsson ekki hafa dregið
mikinn dám i nýju bókinni.
Þessi samanburður kann að
þykja ósanngjarn — þótt aðferð
Jéhanns i Myndinni af langafa
bjóði honum heim. Á við Saari-
koski kemur Jóhann einkar
penn og prúðmannlega fyrir i
bókinni, en óneitanlega sýnist
hUn lika dálitið eins og blóðlaus,
efnislitil á við fyrirmyndina.
En núna er þess að
gæta að fyrir Jóhanni mun
einkum vaka aðkoma fram ein-
faldri frásögn látlausum orðum
sem gæti fyllsta trúnaðar við
eigin reynslu og tilfinningar
hans, og þessi háttur að yrkja
kemur lika ^mætavel heim við
ljóðrænan einfaldleik og þokka
bestuljóðanna i næstu bók hans
á undan þessari, Athvarfi i him-
ingeimnum. Fn til að yrkisefni
hans,frásagnarefnið i Myndinni
af langafa komist fram og til
skila, þarf það á að halda
kveikju persónulegrar reynslu,
lifunar sem ljóðmál og still
megni að láta uppi svo að sann-
færi lesandann. Slikan frásagn-
arhátt er sjálfsagt örðugra að
tileinka og semja sér með sjálf-
stæöum hætti af fyrirmynd
Saarikoskis en bara hinn
„opna” stilshátt hans.
Eins og kunnugt má vera af
fréttum og frásögnum af bók-
inni er viðfangsefni Jóhanns
Hjálmarssonar i Myndinni af
langafa einkum bernskuminn-
ingar hans og jafnframt pólitisk
þroskasaga frá blautri barn-
rammo
æsku og fram undir þennan dag.
Pólitísku sögurnar i bókinni eru
raunar tvær og gripa hvor inn i
aðra, önnur af föður Jóhanns,
Hjálmari Elieserssyni, en
minningu hans ásamt ömmu
skáldsins er bókin tileinkuð, en
hin segir af höfundi sjálfum.
E.nislega er hin pólitiska
hroskasaga þeirra feðga alkunn
.yrir af annarra manna reynslu
og öðrum bókum: það er sagan
af hugsjón kommúnismans og
afdrifum hennar á striðsgróða-
og kaldastriðstimanum, von-
brigðum og uppgjöf byltingar-
sinnaðra sósialista frá
kreppuárunum við andlát Stal-
Ins og uppljóstranir Krústjoffs
um glæpi hans, innrásina i Ung-
''erjaland og siðan Tékkó-
slóvakiu. Það er saga af guði
sem brást: langafa á veggnum
heima.
Þennán alkunna kapitula úr
pólitiskri hugmyndasögu rekur
Jóhann Hjálmarsson i ljósinu af
eigin bernskuminningum og af
ævi föður sins. En efnið er vand-
meðfarið svo vel sé. Hið lát-
lausa, einfalda orðfæri og frá-
sagnarháttur á sifellt á hættu að
Verða alveg hversdagslegt,
bara flatt, og hinar algengu
skoðanir, svo fjarri þvi að
brjóta á nokkurn hátt I bága við
viðtekinn smekk á pólitik, mega
fyrir enga muni verða að póli-
tiskum tuggum upp úr leiðara
eöa af fundi. 1 texta sem þessum
getur lesandi gert kröfu um
sanngildi sem varla eiga við
aöra ljóðagerð, um meðferð
staðreynda ekki siður en tilfinn-
ingamál og skynjanir, og um
ljóðmál.
Það kemur t.a. m. kynlega
fyrir um höfund sem fæddur er
2/7 1939, eins og segir á bókar-
kápu, að hann skuli muna
striðsbyrjun og hernám breta:
Af hverju Bör?
Kaupmaöur og búöarjómfrú —• Lára lsaksen: Guörlöur Guö-
björnsdóttir og Bör Börsson: Siguröur Jóhannesson.
Leiklist
Leikfélag Kópavogs:
BÖR BÖRSSON JR.
Söngleikur eftir Harald Tuss-
berg og Egil-Monn Iversen.
Leikstjóri: Guðrún Þ. Stephen-
sen
Hljómsveitarstjóri: Björn
Guðjónsson
Þýðandi: Kristján Arnason
Leikmynd: Kristján Arnason.
Eiginlega væri framtak, kapp
og dugnaður sem Leikfélag
Kópavogs sýnir með söngleikn-
um um Bör Börsson allrar æru
vert — ef Kópavogur bara væri
einhverstaðar„ annarstaðar en
hann er. Ef Kópavogur væri svo
i sveit settur að staðarfólk þvrfti-
fyrir hvern mun að skemmta
sér sjálft, ætti litinn eða engani
kostákynnum af leiklist, ef ekki
væri annarra kosta völ fyrir á-
hugafólk um listir og hæfileika-
fólk um þá hluti en neyta kraft-
anna sjálft, mennta sig með þvl
að skemmta sér og öðrum, t.a
m. I leikfélagi eða kór. Þá væri
sýning þessi á Bör Börsson á-
reiðanlega mjög svo lofleg
vegna fjölmennis, sem til sýn-
ingar þarf og margskonar hæfi-
leika sem þar reynir á, vegna
allsherjar glaðværðar, sem af
sýningunni gæti stafað bæði á
sviöi og i sal.
En dálitið er það óglöggt hvað
vakir fyrir Leikfélagi Kópavogs
með þessari sýningu þar sem
hún er niðurkomin i næsta
námunda við leikhús og bió’ i
Reykjavik, bæjarfélagi sem er
ekki nema úthverfi, enda eiga
Kópavogsbúar allra sömu kosta
völ og aðrir Reykvikingar um
félagslif og skemmtanir og
ástundun lista og mennta i
tómstundum eða i atvinnuskyni.
í Kópavogi eru augljóslega allt
önnur starfsskilyrði, t.a.m.
fyrir áhugafólk um leiklist, en
gerist i kaupstöðum úti um land
— og lika til annars að vinna ef
vel tekst.
Sagan af Bör Börsson er vist
viða kunn hér á landí enn i dag
vegna fornra vinsælda sinna i
útvarpi, og i fyrra gátu menn
rifjað hana upp á bió með
vinsælum norskum sjónvarps-
leikara i hlutverki Börs. Sú bió-
mynd var að sinu leyti reist á
þvi sama músikali sem nú er af
einhverjum ástæðum til sýnis i
Kópavogi með sama leikara,
Rolf Wesenlynd I aðalhlut-
verkinu.
Það má vera að leiknir og
færir gamanleikarar geti
bjargað mörgu og miklu við.
Hvað sem þvi liður sýnist
músikalið um Bör fjarska
frumstæð smið og gæti þess
vegna verið tilbúið i leikfélagi i