Dagblaðið - 12.04.1977, Blaðsíða 4

20
DACBLAÐH). ÞKIÐJUDACUK 12. APKlL 1977.
Dómsmálanefnd fulltrúadeildar Bandaríkjaþings fjallar um hvort setja eigi ríkisrétt yfir Nixon. Hægra
megin eru lögfræðilegir ráðunautar nefndarinnar.
Læknar. Hvita hússins höfðu
áhyggjur af forsetafrúnni. Þegar
hún kom heim frá Suður-
Ámeriku i apríl 1973 hafði hún
verið afar þreytt og jafnvel léttari
en venjulega. Hún dró sig sífellt
meira í hlé og drakk mikið.
Nokkrum sinnum kom það fyrir,
aö starfsfólk Hvíta hússins kom
aö henni snemma dags í búri eld-
hússins. á annarri hæö, þar sem
áfengið var geymt. í fáti hafði
hún reynt að fela viskíglas sitt.
Helen Smith, blaðafulltrúi frú
Nxon, reyndi að fá forsetafrúna
til að sækja fleiri veislur og mót-
tökur. En alls staðar voru frétta-
menn með Watergate-spurningar.
„Til hvers á að tala um það?“
spurði frú Nixon hnuggin þegar
fréttamenn sóttu að henni á
ferðalagi eða í þau fáu skipti, sem
fjölskyldan borðaði á opinberum
veitingastöðum í Washington.
Forsetinn vildi sjálfur ráða
Helen Smith gegndi erfiðu
starfi. Hún er í eðli sinu bliðlynd
og örlát kona, sem hafði þótt
Haldeman koma grimmdarlega
fram við sig. Nú stjórnaði Ziegler
henni eins og herforingi og lét sig
David og Julie Eisenhower á
blaðamannafundinum í garði
Hvíta hússins: hann segir ekki af
sér.
engu varða óskir hennar eða for-
setafrúarinnar.Hann lét sem hann
sæi ekki minnisblöð blaðafulltrúa
forsetafrúarinnar og leitaði yfir-
leitt aldrei áiits hennar á opinber-
um framkomum frú Nixon. For-
setinn vildi jafnan sjálfur ráða
matseðlum, gestalistum og sæta-
röð í opinberum boðum í Hvíta
húsinu. Ziegler og forsetinn létu
sig einnig skipta jafnvel minnstu
smáatriði í sambandi við þau fáu
skipti, er forsetafrúin kom fram
opinberlega. Afstaða frú Nixon til
slíkra hluta var yfirleitt á einn
veg: andstaða. Þegar Smith
reyndi að fá hana til að koma
fram í sjónvarpi eða mæta frétta-
mönnum neitaði forsetafrúin yfir-
leitt og sagði: „Dick hefur of
mikið að gera." Trieia Nixon Cox,
sem móðir hennar kallaði Dolly,
þoldi heldur ekki að koma fram
opinberlega og harðneitaði jafnan
að veita blaðaviðtöl: Það varð þvi
yngri dóttirin, Julie Nixon Eisen-
hower, sem varð tengill fjölskyld-
unnar við umheiminn. Fyrstu
dagana eftir að útskriftirnar voru
gerðar opinberar var Helen Smith
umsetin fréttamönnum, sem
vildu fá viðtal við einhvern fjöl-
skyldumeðlim. .Julie og David
féllust á aö hitta fréttamenn laug-
ardaginn 11. mai.
„Pabbi segir ekki af sér“
Það var mikill viðburður. Julie,
í doppóttri blússu, og David, I
tennisskyrtu, stóðu fyrir framan
hvort sinn hljóðnemann í Austur-
garðinum. Hádegissólin skein í
heiöi.
Spurning: „Getur annaö hvort
ykkar séð fyrir ykkur að sá tími
komi, að forsetinn segi af sér?“
„Alls ekki, nei,“ sagði David.
„Hann er ákveðnari nú en
nokkru sinni fyrr að fylgja þes'su
eftir,“ bætti Julie við.
.Næsta spurning kom frá Kobert
Pierpoint frá CBS: „Frú Eisen-
hower, ég vil lyrsi segja að ég tel
mig verða að biðjast afsökunar á
að þurfa að beina þessum
spurningum til þín, þar sem við
kennum börnum ekki um syndir
feðranna í okkar þjóðfélagsskipu-
lagi, og hér er ekki konungsveldi,
jtar sem þú myndir erfa völd
föður þíns. Ég er því alls ekki viss
um hvers vegna þú ert hingað
komin til að svara spurningum."
Julie var greinilega æst.
„Herra Pierpoint, ég mun reyna
að hafa stjórn á mér á meðan ég
svara spurningu þinni, því hún
særir mig vissulega. Ég hef horft
upp á það, sem faðir minn hefur
gengið í gegnum, og ég er svo stolt
af honum að ég hef aldrei verið
hrædd við að koma hingað út og
tala við ykkur blaðamenn um
afsögn eða nokkuð annað, jafnvel
þótt mér sé það þvert um geð,
enda veit ég að hann vill ekki að
ég sé hér, því hann vill ekki að
nokkur haldi að ég sé hér til að
svara spurningum fyrir hans
hönd.“
Rödd hennar skalf. „Eg er ekki
að reyna að svara spurningum
fyrir hans hönd. Eg er aðeiris að
reyna að biðja um sama kjark og
hann hefur. í alvöru."
Annar fréttamaður spurði
hvernig móðir hennar tæki öllu
saman.
Charles W. Colson, fyrrum sér-
legur ráðunautur forsetans, kall-
aður „sláttumaður" hans: „Ég tel
mig sekan, herra dómari."
„Hún er fær um að taka þessu
nokkuð létt,“ svaraði Julie. „Hún
er hugsandi manneskja og ég
reikna með að hún geti staðist
þetta vegna þess að hún elskar
föður minn og trúir á hann.“
Þegar leið að lokum viðtalsins
sagði dóttir forsetans: „Hann er
ekki bundinn af Watergate. Ef
þið lítið á vinnulistann hans, ef
þið fylgist með því sem hann er að
gera og fólkinu, sem hann hittir
að máli, þá sjáið þið að það er
rétt."
Skiptiborð Hvíta hússins var
rauðglóandi, allir vildu hrósa
Julie fyrir frammistöðuna. Síðar
þann sama dag rakst Smith á for-
setann í lyftunni á leiðinni upp til
sín og minntist á viðbrögð fólks.
Hann svaraði engu. Hann lítur
ekki vel út, hugsaði Smith með
sér; hann virðist hvorki sterkur
né baráttuglaður. Andlit Nixons
var vott af svita. Þessi maður
hefur enga stjórn á þessu,
hugsaði hún með sér. Þegar leiðir
þeirra skildust sá hún blika á tár í
augunt hans.
Óréttlátt að Ellsberg
gangi laus en
mínir menn ekki
St. Clair var mættur í héraðs-
rétti fyrir hádegi mánudaginn 3.
júni til að andmæla kröfum Col-
sons og Ehrlichmans um að fá í
sínar hendur skjöl sín úr Hvíta
húsinu, sem vörðuðu innbrotið á
skrifstofu sálfræðings Daniels
Ellsbergs. Gerhard A. Gesell
dómari var búinn að fá nóg af
frestum. Hann hafði skýrt St.
Clair svo frá síðast þegar þeir
hittust, að ef forsetinn léti þessi
gögn ekki þegar í stað af hendi,
þá yrði hætt við málareksturinn
gegn Colson og Ehrlichman og
forsetinn yrði gerður persónulega
ábyrgur fyrir niðurfellingu
réttarhaldanna.
„Mér er andskotans sama,“
hafði Nixon svarað lögfræðing-
um sínum. Það var í fyrsta lagi
ekki réttlátt, að maður eins og
Ellsberg gengi laus en fyrrum
samstarfsmenn hans væru fyrir
rétti, sagði hann.
Colson játar sekt sína
Réttarsalurinn var fullur af
áheyrendum og fréttamönnum.
St. Clair beið óstyrkur að vita
hvort Gesell stæði við hótun sína
og áfelldi forseta Bandaríkjanna
fyrir að sýna réttinum fyrirlitn-
ingu. Colson gekk að dómaranum
og hvíslaði einhverju að honum,
en St. Clair gat ekki heyrt það
fyrir kliðnum í áheyrendum.
Fyrstu kynni St. Clair af Water-
gate höfðu verið í gegnum Colson
1973, þegar Colson réði hann um
tima til að annast sín eigin vand-
ræði. Colson hafði síðar vakið
athygli forsetans á St. Clair og fór
um hann hlýjum orðum. Nú
horfði St. Clair á Colson nálgast
dómarann. Hann talaði við hann í
hálfum hljóðum. Eitthvað var að
gerast. Þögn færðist yfir réttar-
salinn.
Henry A. Kissinger, utanríkisráð-
herra, á biaðamannafundinum,
þar sem hann var sakaður um að
hafa fyrirskipað símahleranirn-
ar: þrútinn af reiði.
„Ég tel mig sekan, herra
dómari,“ sagði Colson. Fólk greip
andann á lofti — St. C.lair þeirra á
meðal. Þegar hann hafði náð sér
fiskaði lögfræðingur forsetans
smápening upp úr vestisvasa
sínum og rétti aðstoðarmanni sín-
um, Jack McCahill. Hann vildi að
Jerry Warren, aðstoðarblaðafull-
trúi, fengi að minnsta kosti nokk-
urra mínúta forskot.
Jaworski sannfœrist um
hlutdeild Nixons
Síðla þann sama dag fór St.
Clair ásamt yngri lögfræðingun-
um í starfsliði sínu á fund forset-
ans. Þeir voru orðnir ergilegir
yfir að hafa aldrei hitt skjól-
stæðing sinn að máli og loks hafði
forsetinn fallist á að hitta þá. Þeir
söfnuðust saman við dimmbláa
teppið á gólfinu og skoðuðu gyllt
forsetamerkið í því. Einhver tók
eftir þvi að á gólfinu var dúkur,
sem var ekki annað en slæm eftir-
líking af viðarklæðningu. Forset-
inn reýndi að vera vingjarnlegur.
Ljósmyndari Hvíta hússins tók
mynd af skjólstæðingnum og lög-
fræðingum hans. Eftir tíu
mínútur var þeim vísað út.
Leon Jaworski var nú orðinn
sannfærður um að forsetinn hefði
sjálfur þurrkað út megnið — ef
ekki allt — af þeim átján og hálfu
mínútu, sem vantaði í upptöku
samtalsins frá 20. júní. En hann
skorti sannanir. 6. júní var Steve
Bull kallaður fyrir Watergate-
kviðdóminn. Fyrir utan Rose
Mary Woods var hann eini starfs-
maður forsetans, sem vitað var að
hafði komið nærri þessum
spólum. Bull tókst ekki að hvítþvo
sig, jafnvel þótt hann hefði aldrei
verið undir beinum grun um að
vera valdur að gloppunni.
Yfirheyrslurnar stóðu sleitu-
laust í fimm klukkustundir.
Aðstoóarmaður Jaworskis, Ben-
Veniste, gerði ekki einu sinni
matarhlé. En Bull gat engu bætt
við framburð sinn frá um haustið.
Ben-Veniste beindi spurningum
sínum að þvi er forsetinn fór yfir
upptökurnar í maí.
Bull afhenti honum skjala-
möppu, sem innihélt skrá yfir
upptökurnar og hvar einstök
efnisatriði væri að finna, í þeirri
röð sem forsetinn hafði hlustað á
þær. Nú hafði Ben-Veniste fengið
það, sem hann vildi — lista yfir
þær upptökur sem forsetinn taldi
mikilvægastar. Nú vissi hann
hvaða upptökur Nixon hafði
hlustað á áður en hann hafnaði
málamiðlunarboði um að þvi yrói
haldið leyndu, að hann væri
meðal hinna stefndu í samsæris-
málinu.
Það var ekki lengur
leyndarmál, að kviðdómurinn
hafði tilnefnt forsetann sem einn
samsærismannanna. Þennan
morgun höfðu verið risastórar
fyrirsagnir í Los Angeies Times
og Washington Post. Fréttamaður
LA Times, Ron Ostrow, hafði
fengið fréttina hjá lögfræðingi
eins þeirra manna, sem ákærður
hafði verið.
Viðbrögð St. Clairs voru hvorki
til aó neita né staðfesta fréttina:
„Þau gögn, sem liggja fyrir kvið-
dómnum, benda ekki til þess —
og benda raunar til hins gagn-
stæða. Þar að auki eru gögnin,
sem kviðdómurinn hefur
varðandi Watergate-málið nú tii
meðferðar hjá dómsmálanefnd
fulltrúadeildarinnar. Asamt upp-
lýsingum, sem foretinn hefur lagt
fyrir nefndina, sanna þau að hann
er saklaus.“
Böndin berast að
Kissinger
Bull var ekki eini starfsmaður
forsetans.sem sat undir þreytandi
yfirheyrslum þennan dag. Henry
Kissinger hélt blaðamannafund.
Hann átti von á vingjarnlegum —
jafnvel fagnandi — móttökum.
Þétta var fyrsti fundurinn, sem
hann hafði átt með fréttamönnum
síðan hann kom sigurglaður úr
för sinni til Mið-Austurlanda. En
fréttamennirnir höfðu meiri
áhuga á símahlerunum stjórnar-
innar en diplómatinum fljúgandi.
A meðan þingið hafði skipun hans
í embætti til meðferðar um
haustið hafði Kissinger gert afar
lítið úr þætti sínum i símahlerun-
um starfsmanna Hvíta hússins og
einstakra fréttamanna. Undir eið
sagðist hann aðeins hafa látið
öðrum í té nöfn þeirra samstarfs-
manna sinna, sem höfðu aðgang
að þeim upplýsingum er höfðu
lekið til blaðanna. Hann sór, að
hann hefði aldrei mælt með sima-
hlerunum.
Nú voru nýjar ásakanir bornar
á Kissinger. Dómsmálanefnd full-
trúadeildarinnar haðfi lagt fram
útskrift af samstali á milli Johns
Deans og forsetans, sem stang-
aðist á við framburð utanrikisráð-
herrans. Þeir voru að ræða upp-
haf símahlerananna 28. febrúar
1973 þegar Nixon sagði: „Ég veit
að hann (Kissinger) bað um
þetta.“
Beinskeyttar spurningar blaða-
mannanna reittu utanríkisráð-
herrann til reiði.
Hafði hann óskað eftir því að
símar samstarfsmanna hans væru
hleraðir?
„Ég lagði það ekki til.“ Neðri
vörin stóð ögrandi út.
Hvað hafði hann þá lagt til?
„Þetta er blaðamannafundur,
ekki samprófun fyrir rétti,“
hvæsti Kissinger. „Ég hef reynt
að þjóna þessari stjórn á heiðar-
legan hátt i fimm og hálft ár. Ég
gegni embætti mínu ekki sem
samsæri."
Hafði hann fengið sér lög-
fræðing „til að undirbúa vörn
hugsanlegrar ljúgvitnisákæru?“
' Kissinger reyndi af öllum
mætti að hafa stjórn á sér og neri
höndunum saman fyrir aftan bak.
Ekki einu sinni nánustu sam-
starfsmenn hans höfðu séð hann
svo reiðan. Nei, svaraði hann.
„Þjóðin treystir þér“
Verstu grunsemdir Kissingers
um eitrandi áhrif Watergate voru
nú staðfestar. í næstu tvo daga jós
hann sér yfir þá atlögu, sem gerð
hafði verið að heiðri hans, heiðar-
leika hans. Á laugardagsmorgni
ræddi hann málið yfir morgun-
verði við Mike Mansfield, leiðtoga
meirihlutans I öldungadeildinni.
Grimmd blaðanna gerði það ein-
staklega erfitt fyrir hann að
gegna skyldustörfum sínum í
utanríkismálum, sagði hann við
Mansfield. Ef grunsemdirnar
héldu áfram að angra hann, þá
væri útilokað að hann gæti axlað
ábyrgð sína áfram. Hann gæti
neyðzt til að segja af sér. Mans-
field reyndi að hughreysta ráð-
herrann, sagði honum að hugsa
ekki einu sinni um það, láta það
engin áhrif hafa.
Morguninn eftir birti New
York Times frekari upplýsingar
um málið, sem stönguðust á full-
yrðingar Kissingers um að hann
hefði engan þátt átt í símahlerun-
unum.
Kissinger hringdi heim til
Mansfields. Hann var svo reiður
yfir þessum fréttum, að svo gæti
farið að hann færi ekki með for-
setanum í fyrirhugaða ferð til
Mið-Austurlanda. Nærvera hans
þar gæti spillt fyrir árangri
ferðarinnar.
Mansfield reyndi enn að róa
hann. „Láttu þér ekki slíkt um
munn fara. Þú ferð. Þín er þarfn-
ast. Þú getur verið mjög hjálpleg-
ur. Þjóðin treystir þér,“ sagði
Mansfield.
liOka *
Útdráttur
„Final
Days”
eftir
Bob
Wood-
ward
og
Carl
Bemstein
Þýding: Omar Valdimarsson