Dagblaðið - 12.04.1977, Blaðsíða 3

DACHLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAC.UR 12. AFRÍU 1977.
19
Loka
Bemstein
Þýding: Ómar Valdimarsson
menn Nixons í nefndinni væri
hvort sem er aldrei hægt að gera
ánægða. Nú væri þörf fyrir að
láta líta svo út, að farið væri að
óskum nefndarinnar án þess að
forsetinn þyrfti að afsala sér for-
réttindum sínum. Nixon hafði
rétt fyrir sér: þeir gátu ekki látið
lönd og leið grundvallaratriðið
„forréttindi forsetans".
Gróft orðbragð,
einlœgar samrœður
„Við verðum að láta eitthvað af
hendi,“ var niðurstaða Buzhardts.
„Við verðum að eyða dularhjúp
þessara upptaka." Hvernig væri
að bjóða nákvæma útskrift, orð
fyrir orð, á mikilvægustu köflum
þeirra upptaka, sem krafist hafði
verið.
Ziegler snerist gegn þeirri hug-
mynd af miklum ofsa. Það var
gróft orðbragð á þessum spólum,
einlægar samræður; hreinskilni
forsetans var stundum gróf, sagði
hann. Þegar þessi gögn væru
komin í hendurnar á nefndinni,
þá færu þau að leka þaðan. Og
fyrr eða síðar yrðu þau gögn gerð
opinber, eins og lög gerðu ráð
fyrir. Birting þeirra myndi grafa
undan stöðu forsetans meðal kjós-
endakjarnans — hinn almenni
kjósandi myndi móðgast, stjórn
hans yrði eyðilögð og stuðningur
repúblikana í dómsmálanefnd-
inni færi veg allrar veraldar.
Nixon var Ziegler hjartanlega
sammála. Hann hafði varið fimm
árum til að byggja upp ímynd
hins virðulega stjórnmálamanns.
Hreinskilni hans í einrúmi mátti
ekki verða til að eyðileggja það.
Ef til vill yrði það ekki nauð-
synlegt, lagði Buzhardt til mál-
anna. Þeir myndu nema á brott
grófasta orðbragðið. Þeir myndu
síðan afhenda ritskoðaðar út-
skriftirnar og verða við óskum
nefndarinnar án þess að fara
tæknilega að kröfunum, sem
settar voru fram í stefnunni. For-
réttindin væru enn á sínum stað,
ekkert fordæmi gefið.
Forsetinn lét undan og veitti
James St. Clair, aðal lögfræðing-
ur Nixons forseta: upplýsingar
forsetans sanna sakleysi hans.
lögfræðingunum leyfi sitt til að
byrja að hlusta á upptökurnar og
vinna að útskriftinni. Ef til vill
höfðu þeir komið upp með réttu
lausnina, sagði hann. Þarna væri
látið undan af fúsum og
frjálsum vilja. Hann myndi segja
nefndinni, að þrátt fyrir ósann-
gjarnar kröfur hennar, þá væri
hann fús til að mæta henni á
meira en miðri leið. Hann myndi
brjóta allar siðvenjur og veita ein-
stæða innsýn í einkahugsanir og
samtöl forsetans til að sanna, að
hann hefði engan þátt átt í yfir-
hylmingunni. En ákvörðun hans
var til bráðabirgða, sagði forset-
inn við lögfræðinga sina. Hann
gæti skipt um skoðun.
Nixon byrjdr
að strika ót
Buzhardt gaf fyrirskipun um að
spólurnar yrðu teknar fram úr
hirslunum. Einu sinni áður, í
mars, rifjaði hann upp, hafði for-
setinn látið undan um stund og
sagt lögfræðingum sínum, að þeir
gætu hlustað á þær viðbótar-
spólur, sem saksóknarinn og
dómsmálanefndin höfðu farið
fram á, svo að þeir gætu heyrt
hvað það væri sem þeir voru að
verja. En áður en þeir gátu hafist
handa hafði Nixon skipt um
skoðun og spólurnar voru fluttar
aftur á sinn stað. Nú byrjaði
Buzhardt ásamt tveimur aðstoðar-
mönnum sínum, Dick Hauser og
Jeff Shepard, að lesa þær grófu
útskriftir, sem Woods og
aðstoðarstúlkur hennar höfðu
gert mörgum mánuðum áður.
Þetta var mikið skyndiverk. Rit-
arar voru drifnir út af skrifstof-
um í Hvíta húsinu til að leiðrétta
rangar setningar, stafsetningar-
villur og til að vélrita réttar út-
gáfur. Megnið af þeim upptökum,
sem unnið var eftir, hafði aldrei
verið skrifað út af áður.
Nixon sat tímunum saman yfir
útskriftinni og vann oft fram á
nótt. Nær strax byrjaði hann að
strika út. Langir kaflar hurfu
fyrir beinum pennastrikum hans.
Buzhardt leist ekki á blikuna.
Þessi yfirferð, sem hann hafði
sjálfur átt hugmyndina að, átti að
vera í þeim tilgangi að lagfæra
gróft orðbragð og nema á brott
persónulegar athugasemdir. En
Raymond K. Prlce, yngri, annar
tveggja ræðuhöfunda Nixons.
demókrötunum, væri pólitiskt
mál. Og hann vildi ekki að lög-
fræðingar hans misstu sjónar af
þvi. Þröngsýnisleg lagatúlkun á
varnaratriðum hans væri ekki í
þágu embættisins.
Buzhardt óttaðist að ef hann
héldi áfram að þrátta vió forset-
ann myndi hann þverskallast enn
frekar. Nixon ga'ti jafnvel látið
verða af því að segja nefndinni
að fara til fjandans. Engu síður
héldu Buzhardt og St. Clair áfram
að þrátta við hann um ýmis atriði,
sem Nixon vildi nema á brott.
Þeir sigruðu í nokkrum, töpuðu
öðrum. Þessar deilur drógust á
langinn og voru þreytandi. Efnis-
magnið var hrikalegt — mörg
hundruð vélritaðar blaðsíður.
Ritararnir unnu langt fram á
nótt. Þegar 25. apríl nálgaðist —
þegar frestur nefndarinnar til að
skila gögnunum rann út — var
Nixon farinn að rífa út heilar
síður án þess að depla auga, og
breytti þannig grundvallar-
meiningu sumra samtalanna, hélt
eftir einstökum setningum, sem
studdu hans eigin útgáfu af at-
burðarásinni, en lét hinar fara.
„Hér dreg ég mörkin," sagði
Buzhardt við Haig. Hershöfðing-
inn lét eins og honum kæmi málið
ekki við. Ef til vill ætti Buzhardt
að fara með umkvartanir sínar til
forsetans sjálfs.
Allt eða ekkert
Buzhardt reyndi enn einu sinni
að segja Nixon að hann gengi of
langt. „Við verðum að vera sjálf-
um okkur samkvæmir," sagði lög-
fræðingurinn. Eina hugsam.
réttlætingin fyrir þvl að nema á
brott langa kafla úr útskriftinni
var að þeir kæmu rannsókn
nefndarinnar ekki við. Það gæti
veitt smávægilegt svigrúm. En
um leið og efni umræðu var getið
í útskriftinni var ekki hægt að
klippa út kaflana þar á eftir. Allt
eða ekkert, sagði Buzhardt.
Þegar Buzhardt fór frá skrif-
stofu forsetans var hann óviss um
hvað gerðist næst. Forsetinn fór
til Camp David til að kynna sér
betur útskriftina og möguleika
sina.
Á meðan þeir biðu eftir að for-
setinn kæmi aftur ræddu Haig,
Buzhardt og St. Clair hvort þeir
ættu ef til vill að láta undan hvað
varðaði minniháttar útstrikanir
forsetans. Ráðlegt virtist að láta
undan að einhverju leyti. Greini-
lega var Nixon farinn að hugsa
sig tvisvar um hvort hann ætti að
láta útskriftina af hendi yfirleitt.
Þeir voru að hætta á þann
möguleika að hann hætti við allt
saman.
„Ég vil að þið
steinþegið....“
Ein útstrikunin olli þeim sér-
stökum áhyggjum, þótt lítið væri
hugsað um af alvöru að láta hana
af hendi við dómsmálanefndina.
22. mars, daginn eftir samtalið við
Dean um hvernit best væri að
borga Hunt, hafði forsetinn átt
fundmeð Mitchell.Dean og Halde-
man. „Mér er skltsama hvað
gerist,“ hafði Nixon sagt. „Ég vil
að þið steinþegið.látið þá neitaað
svara spurningum, hylma yfir eða
hvað sem er, ef það bjargar þessu
— bjargar áætluninni. Það er
aðalatriðið.... Við munum vernda
okkar fólk ef við getum.“ Hvorki
lögfræðingarnir né Haig efuðust
um þau skelfilegu áhrif, sem orð
forsetans myndu hafa á dóms-
málanefndina og þingið. Greini-
lega hafði Nixon fyrirskipað sam-
starfsmönnum sínum að hylma
yfir, þótt St. Clair benti á, að hægt
væri að skilja á milli þess að
Nixon hafi fyrirskipað að
staðreyndunum yrði haldið leynd-'
um fyrir Watergate-nefnd
öldungadeildarinnar, en ekki
kviðdómnum. Sú staðhæfing virt-
ist vafasöm.
1 stefnu nefndarinnar var
óskað eftir upptöku af fundi
Nixons þennan dag með bæði
Dean og Mitchell. St. Clair taldi
sig geta heyrt dyr lokast þegar
hann hlustaði á hljóðritunina. Ef
til vill hafði Dean verið farinn út
úr skrifstofunni þegar forsetinn
gaf fyrirskipun sína. (Það var lík-
legt, því Dean hafði aldrei hermt
þessa skipun upp á Nixon í vitnis-
burði sínum.) Ef til vill var hægt
að réttlæta þessa útstrikun á
þeirri forsendu, að stefnan tæki
aðeins til þess hlutar fundarins,
sem allir þrír sátu, sagði St. Clair.
En hver sem afsökunin yrði,
voru hvorki lögfræðingarnir né
Haig reiðubúnir að draga í efa
réttmæti þessarar útstrikunar
Nixons. Ef þeir gerðu það — og
kæmust upp með það — væri
líklega tryggt, að forsetinn yrði
dreginn fyrir ríkisrétt.
Einmanalegt líf
forsetafrúarinnar
Það var einmanalegt líf, sem
frú Nixon lifði í maí 1974. Það var
einstaka móttaka eða teboð fyrir
kvennaklúbba, skólanema og svo
framvegis. Nær undantekningar-
laust stóð frú Nixon stutt við. Hún
kom, tók í nokkrar hendur, brosti,
leyfði nokkrar myndatökur og
hvarf slðan aftur.
Þá sjaldan hún staldraði við,
var þegar lítil börn komu 1
heimsókn 1 Hvíta húsið. Þá lifnaði
hún við og gleðin skein úr andliti
hennar. Starfsfólk hennar dáðist
oft að þvi hvernig börn leituðu
hana uppi, jafnvel í marginenni.
Hún eyddi flestum dögum sin-
um í fölgulu svefnherbergi sínu á
annarri hæð íbúðarálmu Hvíta
hússins. Úr herbergi hennar og
bláu setustofunni í framhaldi af
þvi, var fagurt útsýni yfir suður-
garðinn, minnismerki .Jeffersons
og svæðið þar handan við. Hún
hafði gaman af að skrifa bréf og
eyddi til þess löngum stundum.
Og hún las mikið, einkum
smábækur um kærleika og
vináttu, sem lágu jafnan á nátt-
borðinu við hliðina á tjaldrúminu.
Þetta voru hennar eigin herbergi
og þar naut hún friðhelgi sinnar.
Um kl. 11 árdegis skrifaði hún
hádegisverðarpöntun sína.
Yfirleitt var það salat, súpa eða
samloka, og kaffi, sem átti aó
færa henni klukkan eitt. Oftar en
ekki kom bakkinn aftur til eld-
hússins ósnertur, en kaffið horf-
ið.
„Mínúta er langur tími...“
Þegar hún og forsetinn borðuðu
ein saman, lá alltaf mikið á að
koma matnum úr eldhúsinu á
borðið til þeirra. Oft höfðu Nixon-
hjónin ekki setið nema í mínútu
eða svo þegar þjónarnir voru
farnir að reka á eftir í eldhúsinu,
Hvers vegna liggur svona mikið
á? hafði einhver í eldhúsinu
spurt.
„Mínúta er langur timi þegar
ekkert er sagt,“ hafði þjónninn
útskýrt.
Um helgar að Camp David
sáust forsetinn og kona hans
varla. Þegar það kom fyrir var
þögnin yfirleitt þrúgandi. Jack
Brennan, liðþjálfi í landgönguliði
hersins, sem var hernaðarráðgjafi
forsetans, hafði í flimtingum að
hlutverk hans væri meðal annars
að rifja upp með Nixon hvernig
hann ætti að kyssa konuna sína.
Frú Nixon hafði alltaf haft and-
styggð á hlutverki sínu sem eigin-
kona stjórnmálamanns. Allt frá
því að Nixon hafði komið til
Washington sem þingmaður í full-
trúadeildinni hafði hún þráð að
snúa aftur til Kaliforniu. fyrir
fullt og allt ásamt manni sínum og
börnum og búa þar eins og venju-
leg fjölskylda.
Laumast í vínskópinn
Forsetafrúin hafði trúað einum
af læknum Hvíta hússins fyrir
því, að hún og eiginmaður hennar
hefðu ekki haft náið samband
síðan snemma á síðasta áratug.
Hún hafði viljað skilja við hann
eftir að hann tapaði fylkisstjóra-
kosningunum í Kaliforníu 1962.
Hún hafði reynt árangurslaust að
fá hann til að lofa að fara aldrei í
framboð framar. Svo virtist sem
neitun hennar um að þýðast
hann þá, hefði slökkt á einhverju
innra með Nixon. En þau höfðu
þraukað.
Watergate, og þá einkum
upptökurnar, höfðu breikkað
þetta bil. Þrátt fyrir þá hemju,
sem hún hafði á tilfinningum sín-
um, höfðu útskriftirnar haft
greinilega slæm áhrif á hana.
„Hvílík vitleysa að vera með þessi
segulbönd," sagði hún fáum vin-
um sínum og nokkrum aðstoðar-
mönnum. Hún brosti síðan eða
hló taugaveiklunarlega. Upp-
tökurnar voru eins og ástarbréf,
sagði hún. Það hefði átt að brenna
þær eða eyðileggja.
nú var verið að klippa út langa og
mikilvæga kafla og samtöl um
Watergate. Hann talaði við Haig
en var sagt að kvarta við forset-
ann sjálfan. Buzhardt fór á fund
Nixons. Verið var að setja lög-
fræðingana í ómögulega stöðu, út-
skýrði hann fyrir forsetanum.
Hann minnti á kunnugleg atriði:
lögfræðingar máttu ekki veita
aðstoð við að draga undan mikil-
væg gögn; það var skylda þeirra
að votta um að allt, sem máli
skipti, væri lagt fram; krafa
nefndarinnar var í fullu samræmi
við ákvæði stjórnarskrárinnar;
verið var að fara fram á að þeir
gengju á bak starfsheitis síns.
Forsetinn fór fram á of mikið.
Nixon svaraði þurrlega.að hann
myndi taka ákvörðun um það,
hann myndi taka ábyrgðina.
Með stuðningi St. Clairs þrýsti
Buzhardt á Haig og fór síðan aft-
ur til Nixons.
Pat Nixon, eiginkona forsetans:
„Hvilík vitleysa að vera með þessi
segulbönd.®
„Pólitískt mól“
Forsetinn var ósveigjanlegur.
Þetta voru hans upptökur. Hann,
og hann einn, myndi ákveða hvað
nefndin fengi í sínar hendur.
Aðger'ðir hans voru fyllilega rétt-
lætanlegar. Ríkisréttarhöld, eink-
um þessi sérstaka ríkisréttarrann-
sókn, er stjórnað væri af
Forsetinn virtist fallast á það
sjónarmið, en engan veginn
ánægður. Hann ætlaði að reyna að
vera samkvæmur, sagði hann við
iögfræðing sinn. Að því tilskildu,
að sjálfsögðu, að hann tæki
ákvörðun um að láta nefndina
hafa eitthvað yfirleitt. Hann hafði
enn ekki tekið endanlega
ákvörðun um það.
John N. Mitchell, fyrrum dómsmálaráðherra og framkvæmdastjóri endurkjörsnefndar Nixons 1972, og
Kerbert Kalmbach, lögfræðingur nefndarinnar og gjaidkeri, koma úr rétti. Þeir voru báðir dæmdir.