Dagblaðið - 06.07.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 6. JÚLÍ 1978.
r
Necrophilia
Hróp þefaranna bergmála
Necrophilia merkir ást á hinum
dauðu. Orðið er dregið af griska
orðinu „nekros”, sem merkir lík, hinir
dauðu, ibúar undirheimanna. í riti
sínu „the Anatomy of Human
Destructiveness” notar Erich Fromm
orðið í skapgerðarfræðilegri merkingu
(characterological sense), og þá merkir
það ástríðufullt aðdráttarafl að öllu,
sem er dautt, daunillt og sjúkt; það er
ástríðan til að breyta því sem lifir í
eitthvað sem er líflaust, að eyðileggja
fyrir sakir eyðileggingarinnar; einhliða
áhugi á öllu, sem er eingöngu vélrænt.
Það er ástríða til að rífa í sundur lif-
andi vefi.
Orðið var fyrst notað í þessari
merkingu af spánska heimspekingnum
Miguel de Unamuno árið 1936 í tilefni
ræðu, sem þjóðemissinnaði hers-
höfðinginn Milan Astray hélt i há-
skólanum i Salamanca, þar sem
Unamuno var rektor í upphafi
spönsku borgarastyrjaldarinnar.
Úppáhaldsorðtak hershöfðingjans var
Viva la Muerte („Lengi lifi dauðinn”).
Þegar hershöfðinginn hafði lokið ræðu
sinni, reis Unamuno upp og sagði
m.a.:
„Ég heyri nú dauðaelskandi
(necrophilous) og vitfirrt hróp: „Lengi
lifi dauðinn”. Og ég, sem hefi varið lífi
mínu til að setja saman þversagnir,
sem hafa vakið óskiljanlega reiði
annarra, ég verð að segja þér, sem ert
sérfræðingur í að skipa fyrir, að þessi
furðulega þversögn vekur viðbjóð
minn.”
Þá hrópaði hershöfðinginn, sem
ekki hafði lengur stjórn á sér, „Abajo
inteligencia” („Niður með vits-
munina”), „Lengi lifi dauðinn”.
Kenning Erichs Fromm um dauða-
ástina styðst m.a. við könnun hans á
frægum mönnum sögunnar eins og
Hitler en einnig fékk hann hug-
myndina að þessu hugtaki frá
kenningu Freuds um lífs- og dauða-
hvatir.
Bera má kennsl á dauðaelskandi fólk
með ýmsu móti, svo sem hneigð þess
til að brjóta og tæta litla hluti, eins og
eldspýtur eða blóm, valda sjálfum sér
meiðslum, eyðileggja fallega hluti
o.s.frv. Slíkt má sjá hjá læknastúdent-
um, sem dragast að beinagrindum
o.s.frv. Hin dauðaelskandi skapgerð
hneigist til að leysa vandamál eða
árekstur með valdi og ofsa. Engan
Gordíonshnút skal leysa með þolin-
mæði heldur höggva á hann. Einkenn-
andi fyrir þann, sem er „nekrofil” er
„aflið til að breyta manni í lík”. Svar
hans við vandamálum lífsins er
eyðilegging en aldrei viðleitni innblás-
in samúð, uppbygging eða að ganga á
undan með góðu fordæmi.
Erich Fromm segir m.a.:
„Önnur ekki eins djúptæk tjáning
„nekrófilíu” er greinilegur áhugi á
sjúkdómum í öllum þeirra myndum
sem og á dauða.”
„Enn önnur vidd „nekrófíl”
viðbragða er viðhorfið til fortíðarinnar
og eigna. Sá, sem er „nekrófíl” skynjar
eingpngu fortiðina sem eitthvað
raunverulegt, ekki nútíðina og fram-
tíðina. Það sem hefur verið, það er
dautt, stjórnar lífi hans: stofnanir, lög,
hefð og eignir. í stuttu máli, hlutirnir
stjórna manninum; að hafa stjórnar þvi
að vera, hið dauða stjórnar hinu
lifandi. í hugsun þess, sem er nekróftl,
persónulegri, heimspekilegri og
pólitískri — er hið liðna heilagt, ekkert
nýtt er verðmætt, róttæk breyting er
glæpur gegn hinni „náttúrulegu”
skipan.”
Vond lykt
„Eins og við höfum séð af þeim
læknisfræðilegu gögnum, sem hér að
framan eru rakin, einkennist sá, sem
er nekrófil, af sérstökum tengslum við
vonda lykt, ódaun, fnyk —
upphaflegu lyktina af rotnandi eða
morknu kjöti. Þessu er vissulega svo
farið um margt slíkt fólk, og það
kemur fram á tvenns konar hátt: (I)
Hreinskilin ánægja af vondri lykt; slíkt
fólk dregst að lykt af saur, þvagi og
rotnandi efni, og það fer oft á lyktandi
náðhús; (2) hitt er samt algengara —
bæling löngunarinnar til að njóta
vondrar lyktar; þetta leiðir til gagn-
verkunar — myndunar (reaction for-
mation), sem lýsir sér i því að vilja
losna við vonda lykt, sem í rauninni er
ekki til. (Þetta er sambærilegt ofur-
hreinlæti svokallaðrar anal
skapgerðar). í hvorri myndinni, sem
það er, er þeirri manneskju, sem er
„nekrofíl”, umhugað um vonda lykt.
Eins og áður er bent á, kemur hrifning
þessa fólks á vondri lykt, ódaun eða
fnyk, m.a. fram í því að það sýnist
vera „þefari („sniffer”)”. (H. von
Hentig, 1964). Ekki ósjaldan kemur
þetta einkenni fram i andlitssvip.
Margt nekrófil fólk sýnist stanzlaust
vera að lykta af vondri lykt. Hver sem
athugar myndir af Hitler, til dæmis,
getur auðveldlega uppgötvað þefara-
svipinn á andliti hans. Þetta einkenni
er ekki alltaf til staðar hjá „nekrófil”
fólki, en það er eitt áreiðanlegasta ein-
kennið þessarar ástríðu.”
Tungutakið
Erich Fromm segir ennfremur:
„Tungutak þeirra, sem eru nekrófíl,
einkennist af yfirgnæfandi notkun
orða, sem visa til eyðileggingar, saurs
og salerna. Þótt notkun orðsins
„skítur (shit)” hafi orðið mjög algeng
nú á dögum, er samt sem áður ekki
erfitt að greina fólk, sem hefur það orð
i uppáhaldi, langt umfram það, sem er
venjuleg notkun þess. Dæmi þess er
22ja ára gamall maður, sem allt var
„skítugt (shitty)” fyrir lifið, fólk, hug-
myndir og náttúran. Sami ungi maður-
inn sagði hreykinn um sjálfan sig: „Ég
er listamaður eyðileggingarinnar”. Við
fundum mörg dæmi um nekrófíl
málfar, þegar við könnuðum svör á
spurningalista, sem var beint til
þýzkra verkamanna og launþega.
Svörin við einni spurningu: „Hver er
skoðun þin á þvi, að konur noti varalit
og húðfarða?” gefa nokkra hugmynd.
Margir þeirra, sem spurningar voru
lagðar fyrir, svöruðu: „Þaðer borgara-
legt” eða „ónáttúrulegt” eða „ekki
heilsusamlegt”. Þeir svöruðu einungis
með orðum þeirra hugmyndafræði,
sem var ríkjandi. En minnihluti gaf
svör eins og „Það er eitrað” eða „Það
gerir konur útlítandi eins og hórur”.
Notkun þessara raunverulega órétt-
Kjallarinn
SigurðurGizurarson
lætanlegu orða gaf afar mikla ábend-
ingu um skaðgerð þeirra; næstum því
undantekningalaust sýndu þeir, sem
notuðu þessi orð, eyðileggingarhneigð
í flestum öðrum svörum.”
Erich Fromm segir próf þessi hafa
leitt i Ijós, að um 10 til 15 prósent
þeirra sem prófaðir voru, hafi verið
haldnir sterkri nekróftlíu.
íslenzkt
þjóðfélag
Islenzkt þjóðfélag hefur breytzt
mikið á allra síðustu árum. Fyrst af
öllu vil ég nefna, að bæði bíll og sjón-
varp eru orðin almenningstæki.
Þannig tengist hinn venjulegi
íslendingur nú hinu vélræna á siðustu
20 árum langtum fastar en nokkru
sinni.
Inn á heimilin er einnig dreift í
gegnum sjónvarpið áhrifum, sem eru
gegnsýrð af sadisma og, nekrófiliu.
Með sadisma I sálfræðilegri merkingu
er hér átt við ástríðuna til að hafa tak-
markalaust vald yfir annarri lifandi
veru, til að særa, auðmýkja aðra
manneskju.
Þessi einkenni stuðla öll að því að
ala upp með islenzkum almenningi
sadisma og nekrófíliu, sem siðan berst
frá kynslóð til kynslóðar fyrir til-
verknað uppeldis foreldra á börnum.
Þessar ástríður eru órökrænar
(„irrational”) og meira eða minna
ómeðvitaðar með þeim, sem haldnir
eru þeim. Allt að einu eru þær sterkt
afl i athöfnum þessa fólks, og koma þá
oft fram i dulbúningi, sem yfirlýstur
vilji til að bæta þjóðfélagið. Sá vilji
lýsir sér þó venjulega fyrst og fremst í
þvi, að umbótamaðurinn hugsar ekki
um annað en hneyksli, verðbólgusjúk-
dóma og glæpi. Hann ímyndar sér, að
hann sé hetja í baráttunni gegn öllu
hinu neikvæða í þjóðfélaginu, sem öll
hans hugsun snýst um.
Almenningur, sem er ekki sérfróður
i sálarfræði og aðferðum lýðskrumara,
sér ekki alltaf við slíku framferði. Hafa
ber í huga, að Hitler komst til valda i
Þýzkalandi á lýðræðislegan hátt.
Hann var talinn allra mestur föður-
landsvinur, eins og ræður hans bera
með sér. En af því að ást hans var
nekrófilia, varð árangur þessarar
föðurlandsástar hans, að milljónir
hraustra og ungra sona Þýzkalands
voru leiddar út á blóðvöllinn eins og
kálfar til slátrunar og sjálft föður-
landið var lagt i rúst.
Á uppgangstímum Hitlers átti
hann sér marga aðdáendur bæði hér á
landi og annars staðar á Vestur-
löndum. Haft er eftir einum af
fremstu ísl. stjórnmálamönnunum á
þessum tíma, að Þýzkalandi stjórnuðu
menn með hreinar hugsanir. Orðið
hreinleiki og hreinsun eru tvö af
hinum stóru orðum i táknmáli
sadisma og nekrófilíu.
Gervi
Umbótamannsins
A síðustu misserum hafa hróp
hinna íslenzku pólitísku þefara um, að
alls staðar sé fnykur, sóðaskapur,
glæpur og sjúkdómar bergmálað um
þjóðfélagið. Það er geigvænlegt, að
jafnvel almenningur er farinn að finna
lyktina með þeim jafnt þar sem hún er
og þar sem hún er engin.
Hróp nekrófilíunnar er einnig svo
dæmi sé tekið: „Er honum treyst-
andi?” „Honum er ekki treystandi”.
„Hann á að segja af sér”. Þannig er
farið að því að gera andstæðing að
pólitísku líki.
Hið mikla rit Erichs Fromm, sem
bæði er mikill mannvinur, heimspek-
ingur og einn mesti sálfræðingur eftir
daga Freuds, er skrifað til að kenna
okkur að bera kennsl á þá, sem eru
haldnir grimmd og eyðileggingar-
hneigð. Þeir leita oft eftir völdum I
gervi umbótamannsins, en af þeim
hlýzt jafnan eyðilegging, sorgir og
hörmungar í einni eða annarri mynd.
Sigurður Gizurarson
sýslumaður.
Sterk stjórn verður að koma
— ef nahagsvandinn krefst þess
Það kom glöggt fram i bæjar- og
sveitarstjórnarkosningunum, að þær
endurspegluðu þá óánægju sem stjórn-
völd hafa skapað með ógildingu ný-
gerða kjarasamninga — að ógilda
með lagaboði áunnar kjarabætur
verka- og launafólks. Það merkilega er
þó, að þrátt fyrir þær aðgerðir stjóm-
valda hefur verðlag í landinu hækkað
verulega, svo að orsaka til efnahags-
vandans er annars staðar að leita. Það
dylst engum, sem um þuu mál hugsa
eða fjalla.
Það sama gerðist í nýafstöðnum al-
þingiskosningum. Þá töpuðu báðir
stjórnarflokkarnir verulegu fylgi.
Framsóknarflokkurinn það miklu, að
hann hefur helzt hug á að hætta allri
pólitík og sýna ævarandi hlutleysi og
láta Alþýðubandalag og Alþýðuflokk
um að stjórna landi og þjóð, þótt þeir
flokkar hafi ekki þinglegan meirihluta
til þess. Þeir kalla það að visu að af-
stýra vantrausti, ef það bæri að hönd-
um. Þannig er ástandið þar. Þeir trúa
sem vilja, að „SÍS-hringurinn” láti
slíkt ganga til langframa.
Nei, auðvitað yrði slik ríkisstjórn
áhrifa- og getulaus til lausnar þeim
efnahagsvanda sem hrjáir þjóðlifið í
dag. Það dylst engum að það verður
að moka þann flór sem fráfarandi
stjórn skilur eftir sig og Framsóknar-
flokkurinn stendur ekki hjá þegar þær
aðgerðir hefjast, þá væri Bleik illa
brugðið. Nei, minnihlutarikisstjórn er
gagnslaus og leysir ekki þann vanda
sem við blasir.
Sterk stjórn
Ef ekki verður gengin sú braut, að
allir þingflokkar myndi rikisstjóm
(þjóðstjóm), til lausnar þess efnahags-
vanda, sem við stöndum frammi fyrir
og aðkallandi er að leysa, þá verða
Alþýðubandalag, Alþýðuflokkur og
Sjálfstæðisflokkur að mynda rikis-
stjórn. Með þvi fengist sá vinnufriöur
sem nauðsynlegur er til að lækna þær
meinsemdir, sem hrjá efnahagslífið og
sem bjargað gæti efnahagslegu sjálf-
stæði þjóðarinnar.
Það er nokkuð Ijóst, hvers vegna
Framsóknarflokkurinn tekur þessa
hlutleysisafstöðu. Mín skýring er sú,
að Framsóknarflokkurinn stjórnaði i
fráfarandi rikisstjórn þeim ráðuneyt-
um sem mestum deilum ollu, það eru
dómsmál, póstur og simi, landbúnað-
armál, vegamál (þá meðtalin Borgar-
fjarðarbrúin) svo og viðskiptamál og
verðlagsmál. Krafla er aftur mál allra
kerfisflokkanna. öll þessi mál hafa
valdið geysilegum deilum og þau urðu
ríkisstjórn Framsóknar- og Sjálfstæð-
isflokks að falli.
Vissulega dylst það engum, að efna-
hagsvandinn er geysilega mikill. Það
kom sannarlega fram á öllum fundum
stjómmálaflokkanna fyrir síðustu al-
þingiskosningar og allir trúðu og vissu
raunar fyrir, að efnahagsvandinn var
mikill. Fráfarandi stjórnarflokkar ætl-
uðu röngum aðilum að leysa þann
vanda. Því fór sem fór. Það er ekki
langur tími siðan þessum fundum
lauk, en þó leyfir leiðarahöfundur
Morgunblaðsins sér 2. júli sl að við-
hafa eftirfarandi orðrétt, „Stærsta
verkefni í landsmálum er vafalaust
lagning varanlegra vega. Á örfáum
Kjallarinn
GarðarViborg
áratugum hefur verið byggt upp við-
tækt vegakerfi og segja má, að flestar
byggðir séu nú i sæmilegu vegasam-
bandi, enda þótt sum byggðarlög og
jafnvel heilir landshlutar eins og t.d.
Vestfirðir búi enn við slæmar sam-
göngur að vetri til”. Og síðar segir:
„Nú er röðin komin að þjóðvegakerf-
inu. Fyrir kosningar lagði Sjálfstæðis-
flokkurinn fram áætlun um lagningu
varanlegs slitlags á vegi landsmanna á
15 árum. Hafi einhver haldið að hér
væri um kosningabrellu að ræða, er
það áreiðanlega á misskilningi byggt.
Ekki verður dregið í efa, að verði
Sjálfstæðisflokkurinn aðili að nýrri
rikisstjórn muni flokkurinn leggja
áherzlu á, að þessi vegaáætlun verði
tekin upp i málefnasamningi nýrrar
rikisstjórnar”. Hér virðist helzta
, vandamálið vera gleymt, sjálfur efna-
hagsvandinn og skuldasöfnun þjóðar-
innar erlendis. Fólkið vill heldur lausn
efnahagsvandans og láta slitlag vega
biða um sinn, svo mæla kosningaúr-
slitin.
Hugmyndir
Geirs R.
Andersen
1 Dagblaðinu 1. júl) skrifar Geir R.
Andersen greinarþátt no. II. í þeim
þætti tekur hann að sér að mynda nýja
rikisstjóm og skipta verkefnum niður
á flokkana. Það fór illa að hann skyldi
falla I prófkjöri Sjálfstæðisflokksins,
— en nú ræður hann engu um stjórn-
armyndun. En grein hans er á þann
veg skrifuð, að til endema má telja.
Það yrði of langt mál að telja upp og
vitna i allar þær fjarstæður sem hann
telur fram í greininni. Ég vil þó gera
athugasemdir við það sem hann kallar
í grein sinni „lausafylgi” flokka, sem
ávallt rokkar til og frá, eftir því hvern-
ig landið liggur hverju sinni, og er fólk,
sem ávallt er óánægt með stjórnar-
stefnuna, hverjir sem stjórna. Geir
segir meira um þetta „lausafylgi” orð-
rétt: „Þetta fólk var óánægt með
stjórnarstefnu vinstri flokkanna — og
það var einnig óánægt með stjórnar-
stefnu síðustu stjórnar. Þetta er fólk
úr hinum svokölluðu þrýstihópum
er ávallt breytir samkvæmt þvi er
það heldur að þvi sjálfu sé fyrir beztu
hagsmunalega séð og væntir þess aö
næstu stjórnvöld taki fyrir þeirra
mál.” Ég mótmæli þessum sleggju-
dómum G.R.A. Hér eru að verki allt
önnur öfl en þau sem hann skil-
greinir undir hugtakinu þrýstihópar.
Þeirra völd eru allt annars staðar.
í þessum kosningum reð afstaða
verka- og launafólks i öllum stjórn-
málaflokkunum. Það sýnir atkvæða-
tap Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks.
Launafólk sem fylgdi áður þessum
flokkum, kaus heldur hina flokkana,
Alþýðuflokk og Alþýðubandalag, og
getur vel orðið að föstu fylgi, ef rétt er
að málum staðið. Þetta fólk var
óánægt með stefnu þeirrar ríkisstjórn-
ar sem Framsóknar- og Sjálfstæðis-
flokkur stóðu að. Þá fyrst og fremst í
efnahagsmálum og launamálum. Hér
kom fram vilji verka- og launafólks
til raunhæfra aðgerða í efnahagsmál-
um og vilji þess til að allir stæðu að
sínum hluta að úrræðum sem að gagni
mættu koma og þjóðin kæmist úr
þeirri efnahagskreppu sem hún vissu-
lega er í. Sú kreppa hefur komið einna
harðast niður á verka- og launafólkið.
Geir — ég vil segja þér það i fullri
alvöru og um leið biöja þig að hugsa
rökrétt áður en þú skrifar. Það voru
ekki þrýstihóparnir sem felldu fyrrver-
andi og núverandi rikisstjórn.
Ég fullyrði, að það sem felldi stjórn-
ina, voru lögin sem hún setti fram á
Alþingi í febrúar sl.
Og úrslit alþingiskosninganna er
staðfesting á þvi, að verka- og launa-
fólk lætur ekki bjóða sér hvað sem er
og sizt þegar með lagaboöi er gengið á
samning þess. Og þetta mun alltaf ger-
ast ef stjórnvöld ganga á rétt fólksins,
hver svo sem fer með völdin í landinu,
— alla vega vona ég það.
Sterka stjórn verður að mynda og
hún verður að færa til betri vegar
efnahagsmál þjóðarinnar og færa
verka- og launafólki lifvænlegri laun.
Alþingi hefur endurnýjazt verulega og
margir ungir menn setzt þar á bekki,
menn sem vilja berja niður sam-
tryggingarkerfið sem þjakar allt þjóð-
lifið. Sumir eru þangað komnir til að
fá báknið burt, eins og það var orðað í
orrahriðinni.
Ég vona að allt þetta gerist — komi
sterk stjórn, samtryggingin hverfi, að
flokkarnir verði „menn” og báknið á
burt.
Garðar Vlborg
fulltrúi.