Dagblaðið - 10.08.1978, Side 10

BIAÐIÐ
Utgefandi: DagblaðiöKf.
Framkvœmdastjórí: Svoinn R. Eyjólfsson. Rrtstjórí: Jónas Kristjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pétursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrífstofustjórí rítstjómar
Jóhannes Reykdal. Iþróttir: Hallur Simonarson. Aflstoflarfróttastjóran Atli Steinarsson og Ómar
Valdimarsson, Handrít: Ásgrímur Pálsson.
Blaðamonn: Anna Bjamason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurflsson, Dóra Stofánsdóttir, Gissur Sigurfls
son, Guflmundur Magnússon, Hallur Hallsson, Helgi Pétursson, Jónas Haraldsson, Ólafur Geirsson,
Ólafur Jónsson, Ragnar Lár., Ragnheiflur Kristjánsdóttir. Hönnun: Guöjón H. Pálsson.
Ljósmyndir: Ari Krístinsson Ámi Páll Jóhannsson, Bjamlerfur Bjamlerfsson, Hörflur Vilhjálmsson,-
Ragnar Th. Sigurflsson, Sveinn Þi.rmóflsson.
Skrífstofustjórí: Ólafur Eyjólfsson. GjakJkerí: Þráinn Þoríertssor. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Drerfing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjórn Síflumúla 12. Afgreiðsla, áskríftadeHd, auglýsingar ogskrifstofur ÞverhoKi 11.
Aflalsími blaðsins er 27022(10 linur). Áskríft 2000 kr. á mánufli innanlands. i lausasölu 100 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagblaðið hf. Síðumúla 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf. Síflumúla 12. Prentun:
Árvakur hf. Skeifunni 10.
Fríverzlun grænmetis
í manneldisþáttum sjónvarpsins í
vetur kom fram, að íslendingar borða
óeðlilega lítið af grænmeti og garðávöxt-
um. Þar kom einnig fram, að hæfilegt
magn matvæla úr jurtaríkinu mundi gera
kröfu til rúmlega þriðjungs matarpeninga
fólks.
Þessar tvær staðreyndir eru greinilega tengdar. íslend-
ingar eru ekki andvígari grænmeti en aðrar þjóðir. Þeim
finnst það bara of dýrt. Það er raunar ósköp eðlilegt við-
horf, því að í flestum öðrum löndum eru matvæli úr
jurtaríkinu aðeins lítið brot af matarútgjöldum fólks.
Útsalan á tómötum síðustu vikuna í júlí sýndi, að
íslendingar fást til að borða mun meira grænmeti en þeir
gera venjulega, ef boðið er upp á það á viðráðanlegu
verði. Þessa viku seldust upp allar umframbirgðir tóm-
ata.
Bæði neytendur og framleiðendur högnuðust á þriðj-
ungs lækkun tómataverðs. Garðyrkjubændur komust
hjá því að henda tómötum á haugana og juku tekjur
sínar í heild. Neytendur fengu tiltölulega ódýra tómata í
eina viku.
Nú er spurningin sú, hvort íslendingar geta ekki lært
eitthvað af þessu til frambúðar, að minnsta kosti þá ein-
földu reglu, að framboð og eftirspurn eiga að ráða verði.
Þrátt fyrir allt sýnir reynslan, að neytendur hafa verð-
skyn.
Við höfum annað og stærra dæmi um breyttar neyzlu-
venjur hér á landi. Það eru ávextir, sem fyrir þrjátíu
árum voru lúxusvara, sem börn sáu helzt á jólunum.
Innflutningur ávaxta var háður einokun, skömmtun og
hátollum.
Langt er síðan þetta breyttist. Nú er innflutningur
ávaxta frjáls og ótollaður. Fyrir bragðið er jafnan til á
boðstólum mikið úrval af tiltölulega ódýrum ávöxtum.
Verð á ávöxtum er svo hagstætt í samanburði við önnur
matvæli, að þeir eru orðnir hversdagsleg neyzluvara
ungra og gamalla um land allt.
Svipuð breyting þarf að verða í grænmeti og garð-
ávöxtum, svo að fæða íslendinga verði fjölbreyttari en
áður og þessar afurðir nái eðlilegu hlutfalli í mataræði
þjóðarinnar.
Frívezlun með grænmeti og garðávexti mundi fljót-
lega leiða til stórlækkaðs verðs, svo sem reynslan var á
sínum tíma í ávöxtunum.
Samið við gerla
Nýlega komst upp um svindl Mjólkursamsölunnar í
stimplun mjólkur. í stað þess að stimpla síðasta leyfilega
söludag þrjá daga fram í timann komst samsalan upp í
átta daga.
Mjólkursamsalan afsakar sig með helgarfríum starfs-
fólks. Virðist svo sem hún hafi náð samkomulagi við
gerlana, að þeir starfi ekki um helgar. Kannski er það
fyrir milligöngu Heilbrigðiseftirlitsins, sem ekki hefur.
enn kært samsöluna fyrir brot á reglugerð, þegar þetta er
ritað.
Á föstudaginn myndaði Dagblaðið stimplun mjólkur
fimm daga fram í tímann og birtist sú mynd á laugardag-
inn. Fjórum dögum síðar var þessi mjólk orðin súr.
Virðist svo sem Mjólkursamsalan og Heilbrigðiseftirlitið
hafi ekki nægan aga á gerlum þeim, sem þessar stofnanir
semja við!
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 10. ÁGÚST I978.
Ródesía:
EFNAHAGUR AÐ
HRUNI K0MINN
ÞRÁTT FYRIR GÓÐA
STJÓRN
sextíu þúsund eða um það bil þrjátíu
þúsund á ári. Síðastnefnda talan þótti
athyglisverð, sérstaklega í samanburði
við hin svörtu nágrannaríki, sem fæst
höfðu náð slíkum árangri þrátt fyrir
verulega erlendra aðstoð í stað
viðskiptabannsins á Ródesiu.
Ef Ian Smith hefði látið sér nægja
að hrósa sér af árangrinum fram að
1974 hefði ekki verið hlegið að honum
á fundinum, sem minnst var á i
byrjun. Því miður virðist svo vera að
stjórnmálaleiðtogarnir í Ródesíu hafi
gleymt sér vegna þessa góða árangurs
sem hægt var að sýna fram á og
vanrækt að nota timann til að leysa
þann þjóðfélagslega og stjórnmálalega
vanda sem við er að stríða. Því er lika
þannig farið að Ian Smith forsætisráð-
herra og félagar hans hafa viðurkennt
að þeir hafi ekki átt von á svo hraðri
þróun í átt til valdatöku svertingja.
Þeir áttu ekki von á að völd Portúgala
í Mósambik rynnu svo skjótt út í
sandinn með hinum alvarlegu erfið-
leikum, sem það hafði fyrir
aðflutninga til Ródesíu. Þeir áttu
heldur ekki von á auknum þrýstingi
frá Suður-Afríkustjórn um að þeir
leystu deilumál sin við svarta
þjóðernissinna. Ródesíumenn áttu
heldur ekki von á því að vestræn riki
mundu enn eftir þrettán ára sjálfstæði
landsins herða á efnahagslegum og
stjórnmálalegum þrýstingi sínum.
Hagtölur eru heldur ekki jafnglæsi-
legarogárið 1974. Þjóðarframleiðslan
hefur stöðugt farið*minnkandi siðast-
liðin fjögur ár. Talið er að meðaltekjur
á íbúa séu nú komnar niður í það sem
þær voru árið 1965, árið sem hvítir
menn í Ródesiu lýstu yfir sjálfstæði.
Eftir að Ródesíu hefur haft stöðugt
gengi í um það bil tuttugu og fimm ár
þá hefur orðið að fella gengið þrisvar á
síðustu þrem árum þar af tvisvar á
síðustu tíu mánuðum. Verðbólgan
hefur verið 9% að meðaltali síðustu
ár.
Atvinnutækifærum hefur fækkað
um fjörutiu þúsund á meðan fimmtíu
þúsund svartir íbúar bætast á vinnu-
markaðinn árlega. Iðnaðarfram-
leiðslan er komin niður í hið sama og
árið I97l og hvítum íbúum, sem
fjölgaði um þrjátíu óg átta þúsund
frá 1965 til I974 hefur nú fækkað um
tutugu þúsund frá því síðartalda árið.
Hagtölur segja auðvitað ekki allan
sannleikann og þá til dæmis ekki neitt
um hið varanlega tjón sem efnahagur
landsins hefur hlotið af öllum þessum
erfiðleikum.
Skaðinn af tsetseflugunni er sam-
kvæmt opinberum heimildum mjög
mikill núna og liklega með versta móti
sem af er þessari öld. Er það vegna
þess að þjónusta dýralækna verður
sifellt minni og minni i hverjum lands-
hlutanum á fætur öðrum. Einnig er
talin ástæða til að óttast aukna tiðni
sjúkdóma í sauðfé, sem berast með
vissum maurategundum.
Afleiðingin af þessu öllu er og jafn-
framt þá orsök frekari erfiðleika að
margir af hinum bezt menntuðu
flytjast úr landi eða hyggja á brottför.
Vélar og tæki eyðileggjast í átökum
við skæruliðana. Má þar nefna
dýrmæt áveitumannvirki, brýr og
ræktað land.
Af jtessu má sjá að framtíðin virðist
ekki björt fyrir Ródesíu. Vestræn lönd
sem hingað til hafa verið sökuð um að
hafa ekki haldið viðskiptabannið gegn
landinu nógu vel virðast vera að herða
það.
Vestrænu rikin fást heldur ekki til
að styðja þá tilraun Ians Smith til að
bjarga málunum með því að taka
svarta leiðtoga inn í stjórn sína. Allt
bendir raunar til þess að efnahagslega
standist hin hvíta Ródesía ekki mikið
lengur án utanaðkomandi hjálpar.
— aukið atvinnuleysi, verðbólga og minnkandi iðn-
aðarframleiðsla
Yfirsýnin yfir Salisbury höfuðborg Ródesíu ber þess merki að velmegun hefur verið þar á undanförnum árum. Háhýsin ber
við himin en nú spyrja borgarbúar hver muni ráða þessum byggingum eftir nokkur ár? Verða það hvítir eða svartir ibúar
landsins? Sumir hvítra eru svo svartsýnir að vilja telja valdatfma þeirra i mánuðum en ekki árum.
Hróp, frammíköll og hæðnishlátur
heyrðist frá áhorfendum á fundi sem
Ian Smith forsætisráðherra hélt nýlega
í Salisbury í Ródesíu. Sérstaklega vakti
athygli fullyrðing hans um að þrettán
síðustu árin hefðu verið þau beztu í
sögu landsins. Þetta eru einmitt þau ár
sem liðin eru síðan Ian Smith lýsti ein-
hliða yfir sjálfstæði Rodesíu árið 1965.
Aðeins einum sólarhring síðar lögðu
fjármálaráðherrar bráðabirgðastjórn-
ar landsins, sem í eru bæði svartir og
hvítir, fram fjárlagafrumvarp fyrir
árið I978. Þar sést ljóslega að efna-
hagslif landsins er að því komið að
falla saman. Fjárlagafrumvarpið
byggir á því að takast megi að ná ein-
hvers konar samkomulagi við svarta
landsmenn og þannig brjótast út úr
vítahring viðskiptabanns og einangr-
unar undanfarinna ára.
Flestir eru þó sammála um að á
þessum þrettán árum hafi Ródesíu-
menn staðið sig mjög vel og haldið
efnahag landsins í meiri blóma en ytri
aðstæður hafi gefið tilefni til. Á
þessum tíma hafa viðskiptahöft af
ýmsu tagi þjáð landið, veðrátta hefur
verið óhagstæðari en að jafnaði áður,
skæruliðaárásir frá nágrannaríkjun-
um, alþjóðleg verðbólga, olíukreppan,
sem fór sérstaklega illa með efnahag
Ródesíu, flutningavandamál eftir að
Portúgalar misstu tökin í nágranna-
ríkinu Mósambik.
Þrátt fyrir allt þetta hefur hvítum í
Ródesíu tekizt að tóra að vísu ekki
hjálparlaust en þeim hefur tekizt það.
Árið 1974 gátu Ródesiumenn meira
að segja sýnt fram á það sem sumir
vildu kalla einhvers konar efnahags-
legt kraftaverk. Þjóðarframleiðslan.
(GNP) hafði aukizt um rúmlega átta
tíundu í raunvirði á níu árum. Lifs-
kjörin höfðu batnað um 34% þrátt
fyrir 38% mannfjölgun. Tekizt hafði
að halda verðhækkunum í 3,5% að
meðaltali þessi níu ár frá sjálfstæðis-
yfirlýsingunni. Iðnaðarframleiðsla
hafði tvöfaldazt á meðan námugröft-
ur hafði aukizt um tvo þriðju. Sam-
kvæmt hagtölum Ródesíustjórnar
hafði einnig tekizt að auka atvinnu-
tækifæri svartra um tvö hundruð og